AVRUPA INSAN HAKLARI SÖZLESMESI
20 Mart 1950'de Roma'da imzalanan Sözlesme, 3 Eylül 1952'de yürürlüge girdi.
Türkiye, Sözlesmeyi 18 Mayis 1954'de onayladi. (R.G. 19 Mart 1954-8662)
Sözlesme metni, 21 Eylül 1970'de yürürlüge giren 3 no'lu Protokol’un 20 Aralik 1971’de yürürlüge giren 5 no'lu Protokol'un ve 1 Ocak 1990'da yürürlüge giren 8 no'lu Protokol’un düzenlemelerine uygun olarak degistirilmisti ve ayrica, yürürlüge girdigi 21 Eylül 1970'ten bu yana 5. maddesinin 3. fikrasina uygun olarak Sözlesme'nin bir parçasi olan 2 no'lu Protokol’un metnini içermekteydi.
Protokollarin getirdigi bütün bu degisikliklerin veya eklemelerin yerini, yürürlüge girdigi tarih olan 1 Kasim 1998’den itibaren 11 no'lu Protokol aldi. Bu tarihten itibaren, 1 Ekim 1994’te yürürlüge giren 9 no'lu Protokol yürürlükten kaldirildi.
Insan Haklari ve Temel Özgürlüklerinin Korunmasina
Iliskin Sözlesme
(Avrupa Insan Haklari Sözlesmesi)
11. Protokol ile degistirilen ve yeniden düzenlenen
sözlesme metni
(yürürlüge giris tarihi 1 Kasim 1998)
INSAN HAKLARININ VE TEMEL ÖZGÜRLÜKLERININ
KORUNMASINA ILISKIN SÖZLESME
Roma, 4.XI.1950
Asagida imzasi bulunan Avrupa Konseyi üyesi hükümetler,
Birlesmis Milletler Genel Kurulu tarafindan 10 Aralik 1948’de ilan edilen Insan Haklari Evrensel Bildirisi’ni,
Bu Bildiri’nin, metninde açiklanan haklarin her yerde ve etkin olarak taninmasini ve uygulanmasini saglamayi hedef aldigini,
Avrupa Konseyi’nin amacinin, üyeleri arasinda daha siki bir birlik kurmak oldugunu ve insan haklari ile temel özgürlüklerinin korunmasi ve gelistirilmesinin bu amaca ulasma yollarindan birini olusturdugunu göz önüne alarak,
Dünyada baris ve adaletin asil temelini olusturan ve saglanip korunabilmesi, her seyden önce, bir yandan da insan haklari konusunda ortak bir anlayis ve ortakliga saygi esasina bagli olan bu temel özgürlüklere derin inançlarini bir daha tekrarlayarak,
Ayni inanci tasiyan ve siyasal gelenekler, idealler, özgürlüklere saygi ve hukukun üstünlügü konularinda ortak bir mirasi paylasan Avrupa devletlerinin hükümetleri sifatiyla, Evrensel Bildiri’de yer alan bazi haklarin ortak güvenceye baglanmasini saglama yolunda ilk adimlari atmayi kararlastirarak;
Asagidaki hususlarda anlasmislardir:
Madde 1
Insan Haklarina saygi yükümlülügü
Yüksek Sözlesmeci Taraflar, kendi yetki alanlari içinde bulunan herkese bu Sözlesme’nin birinci bölümünde açiklanan hak ve özgürlükleri tanirlar.
BÖLÜM I
Haklar ve Özgürlükler
Madde 2
Yasama hakki
1. Herkesin yasam hakki yasanin korumasi altindadir. Yasanin ölüm cezasi ile cezalandirdigi bir suçtan dolayi hakkinda mahkemece hükmedilen bu cezanin yerine getirilmesi disinda hiç kimse kasten öldürülemez.
2. Öldürme, asagidaki durumlardan birinde kuvvete basvurmanin kesin zorunluluk haline gelmesi sonucunda meydana gelmisse, bu maddenin ihlali suretiyle yapilmis sayilmaz:
a) Bir kimsenin yasadisi siddete karsi korunmasi için;
b) Usulüne uygun olarak yakalamak için veya usulüne uygun olarak tutuklu bulunan bir kisinin kaçmasini önlemek için;
c) Ayaklanma veya isyanin, yasaya uygun olarak bastirilmasi için.
Madde 3
Iskence yasagi
Hiç kimse iskenceye, insanlik disi ya da onur kirici ceza veya islemlere tabi tutulamaz.
Madde 4
Kölelik ve zorla çalistirma yasagi
1. Hiç kimse köle ve kul halinde tutulamaz.
2. Hiç kimse zorla çalistirilamaz ve zorunlu çalismaya tabi tutulamaz.
3. Asagidaki haller bu maddede sözü geçen “zorla çalistirma veya zorunlu çalisma”dan sayilmazlar:
a) Bu Sözlesme’nin 5. maddesinde öngörülen kosullar altinda tutuklu bulunan kimseden tutuklulugu veya sartli saliverilmesi süresince olagan olarak yapilmasi istenen çalisma;
b) Askeri nitelikte bir hizmet veya inançlari geregince askerlik görevini yapmaktan kaçinan kimselerin durumunu mesru sayan ülkelerde bu inanca sahip kimselere zorunlu askerlik yerine gördürülecek baska bir hizmet;
c) Toplumun hayat veya refahini tehdit eden kriz ve afet hallerinde istenecek her hizmet;
d) Normal yurttaslik yükümlülükleri kapsamina giren her türlü çalisma veya hizmet.
Madde 5
Özgürlük ve güvenlik hakki
1. Herkesin kisi özgürlügüne ve güvenligine hakki vardir. Asagida belirtilen haller ve yasada belirlenen yollar disinda hiç kimse özgürlügünden yoksun birakilamaz.
a) Kisinin yetkili mahkeme tarafindan mahkum edilmesi üzerine usulüne uygun olarak hapsedilmesi;
b) Bir mahkeme tarafindan, yasaya uygun olarak, verilen bir karara riayetsizlikten dolayi veya yasanin koydugu bir yükümlülügün yerine getirilmesini saglamak için usulüne uygun olarak yakalanmasi veya tutulu durumda bulundurulmasi;
c) Bir suç isledigi hakkinda geçerli süphe bulunan veya suç islemesine ya da suçu isledikten sonra kaçmasina engel olmak zorunlulugu inancini doguran makul nedenlerin bulunmasi dolayisiyla, bir kimsenin yetkili merci önüne çikarilmak üzere yakalanmasi ve tutulu durumda bulundurulmasi;
d) Bir küçügün gözetim altinda egitimi için usulüne uygun olarak verilmis bir karar geregi tutulu durumda bulundurulmasi veya kendisinin yetkili merci önüne çikarilmasi için usulüne uygun olarak tutulu durumda bulundurulmasi;
e) Bulasici hastalik yayabilecek bir kimsenin, bir akil hastasinin, bir alkoligin, uyusturucu madde bagimlisi bir kisinin veya bir serserinin usulüne uygun olarak tutulu durumda bulundurulmasi;
f) Bir kisinin usulüne aykiri surette ülkeye girmekten ali konmasini veya kendisi hakkinda sinir disi etme ya da geriverme isleminin yürütülmekte olmasi nedeniyle usulüne uygun olarak yakalanmasi veya tutulu durumda bulundurulmasi;
2. Yakalanan her kisiye, yakalama nedenleri ve kendisine yöneltilen her türlü suçlama en kisa zamanda ve anladigi bir dille bildirilir.
3. Bu maddenin 1.c fikrasinda öngörülen kosullara uyarinca yakalanan veya tutulu durumda bulunan herkes hemen bir yargiç veya adli görev yapmaya yasayla yetkili kilinmis diger bir görevli önüne çikarilir; kendisinin makul bir süre içinde yargilanmaya veya adli kovusturma sirasinda serbest birakilmaya hakki vardir. Saliverilme, ilgilinin durusmada hazir bulunmasini saglayacak bir teminata baglanabilir.
4. Yakalama veya tutuklu durumda bulunma nedeniyle özgürlügünden yoksun kilinan herkes, özgürlük kisitlamasinin yasaya uygunlugu hakkinda kisa bir süre içinde karar vermesi ve yasaya aykiri görülmesi halinde kendisini serbest birakmasi için bir mahkemeye basvurma hakkina sahiptir.
5. Bu madde hükümlerine aykiri olarak yapilmis bir yakalama veya tutulu kalma isleminin magduru olan herkesin tazminat istemeye hakki vardir.
Madde 6
Adil yargilanma hakki
1. Herkes, gerek medeni hak ve yükümlülükleriyle ilgili nizalar, gerek cezai alanda kendisine yöneltilen suçlamalar konusunda karar verecek olan, yasayla kurulmus bagimsiz ve tarafsiz bir mahkeme tarafindan davasinin makul bir süre içinde, hakkaniyete uygun ve açik olarak görülmesini istemek hakkina sahiptir. Hüküm açik oturumda verilir; ancak, demokratik bir toplumda genel ahlak, kamu düzeni ve ulusal güvenlik yararina, küçüklerin korunmasi veya davaya taraf olanlarin özel hayatlarinin gizliligi gerektirdiginde, veya davanin açik oturumda görülmesinin adaletin selametine zarar verebilecegi bazi özel durumlarda, mahkemenin zorunlu görecegi ölçüde, durusmalar dava süresince tamamen veya kismen basina ve dinleyicilere kapali olarak sürdürülebilir.
2. Bir suç ile itham edilen herkes, suçlulugu yasal olarak sabit oluncaya kadar suçsuz sayilir.
3. Her sanik en azindan asagidaki haklara sahiptir:
a) Kendisine yöneltilen suçlamanin niteligi ve nedeninden en kisa zamanda, anladigi bir dille ve ayrintili olarak haberdar edilmek;
b) Savunmasini hazirlamak için gerekli zamana ve kolayliklara sahip olmak;
c) Kendi kendini savunmak veya kendi seçecegi bir savunmacinin yardimindan yararlanmak ve eger savunmaci tutmak için mali olanaklardan yoksun bulunuyor ve adaletin selameti gerektiriyorsa, mahkemece görevlendirilecek bir avukatin para ödemeksizin yardimindan yararlanabilmek;
d) Iddia taniklarini sorguya çekmek veya çektirmek, savunma taniklarinin da iddia taniklariyla ayni kosullar altinda çagirilmasinin ve dinlenmesinin saglanmasini istemek;
e) Durusmada kullanilan dili anlama disi veya konusma disi takdirde bir tercümanin yardimindan para ödemeksizin yararlanmak.
Madde 7
Cezalarin yasalligi
1. Hiç kimse, islendigi zaman ulusal ve uluslararasi hukuka göre bir suç sayilmayan bir fiil veya ihmalden dolayi mahkum edilemez. Yine hiç kimseye, suçun islendigi sirada uygulanabilecek olan cezadan daha agir bir ceza verilemez.
2. Bu madde, islendigi zaman uygar uluslar tarafindan taninan genel hukuk ilkelerine göre suç sayilan bir fiil veya ihmal ile suçlanan bir kimsenin yargilanmasina ve cezalandirilmasina engel degildir.
Madde 8
Özel hayatin ve aile hayatinin korunmasi
1. Herkes özel ve aile hayatina, konutuna ve haberlesmesine saygi gösterilmesi hakkina sahiptir.
2. Bu hakkin kullanilmasina bir kamu otoritesinin müdahalesi, ancak ulusal güvenlik, kamu emniyeti, ülkenin ekonomik refahi, dirlik ve düzenin korunmasi, suç islenmesinin önlenmesi, sagligin veya ahlakin veya baskalarinin hak ve özgürlüklerinin korunmasi için, demokratik bir toplumda, zorunlu olan ölçüde ve yasayla öngörülmüs olmak kosuluyla söz konusu olabilir.
Madde 9
Düsünce, vicdan ve din özgürlügü
1. Herkes düsünce, vicdan ve din özgürlügüne sahiptir. Bu hak, din veya inanç degistirme özgürlügü ile tek basina veya topluca, açikça veya özel tarzda ibadet, ögretim, uygulama ve ayin yapmak suretiyle dinini veya inancini açiklama özgürlügünü de içerir.
2. Din veya inancini açiklama özgürlügü, ancak kamu güvenliginin, kamu düzenin, genel sagligin veya ahlakin, ya da baskalarinin hak ve özgürlüklerinin korunmasi için demokratik bir toplumda zorunlu tedbirlerle ve yasayla sinirlanabilir.
Madde 10
Ifade özgürlügü
1. Herkes görüslerini açiklama ve anlatim özgürlügüne sahiptir. Bu hak, kanaat özgürlügü ile kamu otoritelerinin müdahalesi ve ülke sinirlari söz konusu olmaksizin haber veya fikir almak ve vermek özgürlügünü de içerir. Bu madde, devletlerin radyo, televizyon ve sinema isletmelerini bir izin rejimine bagli tutmalarina engel degildir.
2. Kullanilmasi görev ve sorumluluk yükleyen bu özgürlükler, demokratik bir toplumda, zorunlu tedbirler niteliginde olarak, ulusal güvenligin, toprak bütünlügünün veya kamu emniyetinin korunmasi, kamu düzeninin saglanmasi ve suç islenmesinin önlenmesi, sagligin veya ahlakin, baskalarinin söhret ve haklarinin korunmasi, veya yargi gücünün otorite ve tarafsizliginin saglanmasi için yasayla öngörülen bazi biçim kosullarina, sinirlamalara ve yaptirimlara baglanabilir.
Madde 11
Dernek kurma ve toplanti özgürlügü
1. Herkes asayisi bozmayan toplantilar yapmak, demek kurmak, ayrica çikarlarini korumak için baskalariyla birlikte sendikalar kurmak ve sendikalara katilmak haklarina sahiptir.
2. Bu haklarin kullanilmasi, demokratik bir toplumda, zorunlu tedbirler niteliginde olarak, ulusal güvenligin, kamu emniyetinin korunmasi, kamu düzeninin saglanmasi ve suç islenmesinin önlenmesi, sagligin veya ahlakin veya baskalarinin hak ve özgürlüklerinin korunmasi amaçlariyla ve ancak yasayla sinirlanabilir. Bu madde, bu haklarin kullanilmasinda silahli kuvvetler, kolluk mensuplari veya devletin idare mekanizmasinda görevli olanlar hakkinda mesru sinirlamalar konmasina engel degildir.
Madde 12
Evlenme hakki
Evlenme çagina gelen erkek ve kadin, bu hakkin kullanilmasini düzenleyen ulusal yasalar uyarinca evlenmek ve aile kurmak hakkina sahiptir.
Madde 13
Etkili basvuru hakki
Bu Sözlesme’de taninmis olan hak ve özgürlükleri ihlal edilen herkes, ihlal fiili resmi görev yapan kimseler tarafindan bu sifatlarina dayanilarak yapilmis da olsa, ulusal bir makama etkili bir basvuru yapabilme hakkina sahiptir.
Madde 14
Ayirimcilik yasagi
Bu Sözlesmede taninan hak ve özgürlüklerden yararlanma, cinsiyet, irk, renk, dil, din, siyasal veya diger kanaatler, ulusal veya sosyal köken, ulusal bir azinliga mensupluk, servet, dogum veya herhangi baska bir durum bakimindan hiçbir ayirimcilik yapilmadan saglanir.
Madde 15
Olaganüstü hallerde askiya alma
1. Savas veya ulusun varligini tehdit eden baska bir genel tehlike halinde her Yüksek Sözlesmeci Taraf, ancak durumun gerektirdigi ölçüde ve uluslararasi hukuktan dogan baska yükümlülüklere ters düsmemek kosuluyla bu Sözlesmede öngörülen yükümlülüklere aykiri tedbirler alabilir.
2. Yukaridaki hüküm, mesru savas fiilleri sonucunda meydana gelen ölüm hali disinda, 2. madde ile 3. ve 4. maddeler (fikra 1) ve 7. maddeyi hiçbir suretle ihlale mezun kilmaz.
3. Bu maddeye göre aykiri tedbirler alma hakkini kullanan her Yüksek Sözlesmeci Taraf, alinan tedbirler ve bunlari gerektiren nedenler hakkinda Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne tam bilgi verir. Bu Yüksek Sözlesmeci Taraf, sözü geçen tedbirlerin yürürlükten kalktigi tarihi de Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne bildirir.
Madde 16
Yabancilarin siyasal etkinliklerinin kisitlanmasi
10, 11 ve 14. maddelerin hiçbir hükmü, Yüksek Sözlesmeci Taraflarin yabancilarin siyasal etkinliklerini sinirlamalarina engel sayilmaz.
Madde 17
Haklarin kötüye kullaniminin yasaklanmasi
Bu Sözlesme hükümlerinden hiçbiri, bir devlete, topluluga veya kisiye, Sözlesme’de taninan hak ve özgürlüklerin yok edilmesine veya burada öngörüldügünden daha genis ölçüde sinirlamalara ugratilmasina yönelik bir etkinlige girisme ya da eylemde bulunma hakkini saglar biçimde yorumlanamaz.
Madde 18
Haklarin kisitlanmasinin sinirlari
Bu Sözlesmenin hükümleri geregince, sözü edilen hak ve özgürlüklere getirilen sinirlamalar ancak öngörülen amaçlar için uygulanabilir.
BÖLÜM II
Avrupa Insan Haklari Mahkemesi
Madde 19
Mahkeme'nin kurulusu
Bu Sözlesme ve protokollarina, Yüksek Sözlesmeci Taraflarca kabul edilen yükümlülüklere uyulmasini saglamak için; asagida “Mahkeme” olarak anilacak bir Avrupa Insan Haklari Mahkemesi kurulur. Mahkeme devamli görev yapar.
Madde 20
Yargiç sayisi
Mahkeme, Yüksek Sözlesmeci Taraflar sayisina esit sayida yargiçtan olusur.
Madde 21
Görev için aranan kosullar
1. Yargiçlar üstün ahlaki vasiflara ve yüksek bir hukuki göreve atanmak için gerekli niteliklere sahip veya ehliyetleriyle taninmis hukukçu olmalidirlar.
2. Yargiçlar Mahkemeye kendi adlarina katilirlar.
3. Görev süreleri içerisinde, yargiçlar bagimsizliklari, tarafsizliklari ve daimi görevin gerekleri ile bagdasmayan herhangi bir görev üstlenemezler; bu fikranin uygulanmasindan dogan sorunlar Mahkeme tarafindan karara baglanir.
Madde 22
Yargiçlarin seçimi
1. Yargiçlar, her Yüksek Sözlesmeci Taraf için, o Yüksek Sözlesmeci Taraf tarafindan gösterilen ve üç aday içeren bir liste üzerinden Parlamenterler Meclisi tarafindan oy çoklugu ile seçilirler.
2. Yeni Yüksek Sözlesmeci Taraflarin bu Sözlesme’ye katilmalari halinde Mahkeme’yi tamamlamak ve bosalan üyelikleri doldurmak için ayni usul izlenir.
Madde 23
Görev süreleri
1. Yargiçlar alti yil için seçilirler. Tekrar seçilmeleri mümkündür. Bununla beraber ilk seçilen yargiçlardan yarisinin görev süresi üç yil sonunda sona erecektir.
2. Ilk üç yillik sürenin sonunda görevleri sona erecek olan üyeler, ilk seçimlerin yapilmasindan hemen sonra, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri tarafindan kura çekmek suretiyle saptanir.
3. Yargiçlarin imkan ölçüsünde yarisinin her üç yilda bir yenilenmesini saglamak için, Parlamenterler Meclisi bir sonraki seçime geçmeden önce seçilecek yargiçlardan bir veya birkaçinin görev süresinin veya sürelerinin üç yildan az veya dokuz yildan çok olmamak sarti ile, alti yil disinda bir süre olmasina karar verebilir.
4. Birden fazla üyenin görev süresinin söz konusu oldugu durumlarda ve Parlamenterler Meclisi’nin yukaridaki fikrayi uygulamasi halinde, görev sürelerinin üyelere dagilimi, Genel Sekreter’in, seçimden hemen sonra yapacagi kura sonucu belirlenir.
5. Görev süresi bitmemis bir yargicin yerine seçilen yargiç, selefinin görev süresini tamamlar.
6. Yargiçlarin görev süreleri 70 yasinda sona erer.
7. Yargiçlar, yerlerine baskasi seçilinceye kadar görev yaparlar. Yerlerine baskasi seçildikten sonra da kendilerine havale edilmis olan davalara bakmaya devam ederler.
Madde 24
Görevden alinma
Bir yargiç ancak, artik gerekli kosullari tasima disina iliskin diger yargiçlarin üçte iki çogunluk ile alacaklari kararla görevden alinabilir.
Madde 25
Yazi Isleri ve hukukçular
Mahkeme’de, görev ve kurulugu Mahkeme içtüzügünde belirlenen bir Yazi Isleri bulunur. Mahkeme’ye yazi islerinde görevli hukukçular yardim eder.
Madde 26
Mahkeme'nin genel kurul halinde toplanmasi
Genel Kurul halinde toplanan Mahkeme,
a) Üç yillik bir süre için Baskanini ve bir veya iki Baskan Yardimcisini seçer, bunlarin tekrar seçilmeleri mümkündür;
b) belirli süreler için Daireler kurar;
c) Mahkeme, Dairelerinin baskanlarini seçer, bunlarin tekrar seçilmeleri mümkündür;
d) Mahkeme içtüzügünü kabul eder;
e) Yazi isleri Müdürü ve bir veya birden fazla Müdür Yardimcisi seçer.
Madde 27
Komite, Daireler ve Büyük Daire
1. Mahkeme, önüne gelen basvurulari incelemek üzere üç yargiçli Komiteler, yedi yargiçli Daireler ve onyedi yargiçli bir Büyük Daire seklinde toplanir. Mahkemenin Daireleri belirli bir süre için Komiteleri olusturur.
2. Basvuruya konu olan Taraf Devlet adina seçilmis yargiç Daire ve Büyük Dairede vazifeten yer alir; bu yargicin yoklugunda veya katilmasi mümkün olmayan durumlarda, anilan Devletin belirleyecegi bir kisi yargiç sifatiyla Daire ve Büyük Dairede yer alir.
3. Büyük Daire ayrica Mahkeme Baskani, Baskan Yardimcilari, Daire Baskanlari ve Mahkeme içtüzügüne göre seçilecek diger yargiçlardan olusur. 43. madde uyarinca Büyük Daireye sevk edilen basvurularin incelenmesi sirasinda, Daire Baskani ve basvuruda konu edilen Devletin yargici disinda, bu karari veren Daire yargiçlari Büyük Dairede yer alamazlar.
Madde 28
Komitelerin kabul edilemezlik kararlari
Bir Komite, 34. madde uyarinca yapilan kisisel basvurunun, daha fazla incelemeyi gerektirmedigi hallerde, oybirligi ile kabul edilemezligine veya kayittan düsürülmesine karar verebilir. Bu karar kesindir.
Madde 29
Dairelerin kabul edilebilirlik ve esasa iliskin kararlari
1. 28. madde çerçevesinde karar verilmedigi takdirde, bir Daire, 34. madde uyarinca yapilan kisisel basvurularin kabul edilebilirligi ve esasi hakkinda karar verir.
2. Bir Daire, 33. madde uyarinca yapilan devlet basvurularinin kabul edilebilirligi ve esasi hakkinda karar verir.
3. Mahkeme’nin istisnai hallerde, aksine kararlari hariç, kabul edilebilirlik konusundaki kararlari ayri olarak alinir.
Madde 30
Yargilanmanin Büyük Daireye gönderilmesi
Daire önünde görülen dava, isbu Sözlesmenin ve protokollarinin yorumu konusunda ciddi sorunlar doguruyorsa ya da sorunun çözümü Mahkeme tarafindan önceden verilmis bir karar ile çeliskili olacak ise, Daire, hüküm vermedigi süre içerisinde, taraflar itiraz etmedikçe, yargi yetkisinden Büyük Daire lehine vazgeçebilir.
Madde 31
Büyük Dairenin yetkileri
Büyük Daire,
1. Daireler tarafindan 30. madde uyarinca kendisine gönderilen veya 43. madde uyarinca önüne gelen, 33. veya 34. maddeler uyarinca yapilan basvurulari ve,
2. 47. maddede öngörülen görüs bildirme taleplerini inceler.
Madde 32
Mahkeme'nin yargi yetkisi
1. Mahkeme’nin yargi yetkisi, 33., 34. ve 37. maddeler uyarinca kendisine intikal eden, isbu Sözlesmenin ve protokollarinin yorumu ve uygulanmasina iliskin tüm konulari kapsar.
2. Mahkeme’nin yargi yetkisinin olup olma disi hakkinda ihtilaf durumunda, karar Mahkemeye aittir.
Madde 33
Devlet basvurulari
Her Yüksek Sözlesmeci Taraf isbu Sözlesme ve protokollari hükümlerine vaki ve kendisinin diger Yüksek Sözlesmeci Tarafa isnat edilebilecegine kanaat getirdigi herhangi bir ihlalden dolayi Mahkeme’ye basvurabilir.
Madde 34
Kisisel basvurular
Isbu Sözlesme ve Protokollarinda taninan haklarin Yüksek Sözlesmeci Taraflardan biri tarafindan ihlalinden zarar gördügü iddiasinda bulunan her gerçek kisi, hükümet disi her kurulus veya kisi gruplari Mahkeme’ye basvurabilir. Yüksek Sözlesmeci Taraflar bu hakkin etkin bir sekilde kullanilmasina hiçbir suretle engel olmamayi taahhüt ederler.
Madde 35
Kabul edilebilirlik kosullari
1. Uluslararasi Hukukun genel olarak kabul edilen prensiplerine göre, ancak iç hukuk yollarinin tüketilmesinden sonra ve kesin karardan itibaren alti aylik süre içinde Mahkeme’ye basvurulabilir.
2. Mahkeme, 34. madde uyarinca sunulan herhangi bir kisisel basvuruyu asagidaki hallerde kabul etmez:
a) Basvuru imzasiz ise veya;
b) Basvuru Mahkeme tarafindan daha önce incelenmis veya uluslararasi diger bir sorusturma veya çözüm merciine sunulmus baska bir basvurunun konusuyla esas itibariyle ayni ise ve yeni olaylar içermiyorsa.
3. Mahkeme, 34. madde uyarinca sunulan herhangi bir kisisel basvuruyu isbu Sözlesme ve Protokollari hükümleri disinda kalmis, açikça dayanaktan yoksun veya basvuru hakkinin suistimali mahiyetinde telakki ettigi takdirde, kabul edilemez bulur.
4. Mahkeme isbu maddeye göre kabul edilemez buldugu her basvuruyu reddeder. Yargilamanin her asamasinda bu karar verilebilir.
Madde 36
Üçüncü tarafin müdahalesi
1. Daire ve Büyük Daire önündeki tüm davalarda, vatandaslarindan birinin basvuran taraf olmasi halinde, Yüksek Sözlesmeci Tarafin yazili görüs sunma ve durusmalarda bulunma hakki vardir.
2. Mahkeme Baskani, adaletin dogru saglanabilmesi amaciyla, yargilamada taraf olmayan herhangi bir Yüksek Sözlesmeci Tarafi yazili görüs sunma veya durusmalarda taraf olmaya davet edebilir.
Madde 37
Basvurunun kayittan düsmesi
1. Yargilamanin herhangi bir asamasinda, Mahkeme, asagidaki sonuçlara varilmasi halinde basvurunun kayittan düsürülmesine karar verebilir.
a) Basvuru sahibi basvurusunu takip etme niyetinde degilse; veya;
b) Sorun çözümlenmisse veya;
c) Baska herhangi bir nedenden ötürü, basvurunun incelenmesine devam edilmesi hususunda artik hakli bir gerekçe görmezse.
Ancak isbu Sözlesme ve Protokollarinda tanimlanan insan haklarina riayet gerektiriyorsa, Mahkeme basvurunun incelenmesine devam eder.
2. Mahkeme kosullarin hakli kildigi kanisina varirsa, bir basvurunun eski haline döndürülmesini kararlastirabilir.
Madde 38
Davanin incelenmesi ve dostane çözüm süreci
1. Mahkeme, kendisine gelen basvuruyu kabul edilebilir buldugu takdirde,
a) Olaylari saptamak amaciyla, taraflarin temsilcileriyle birlikte basvuruyu incelemeye devam eder ve gerekirse, ilgili Devletlerin, etkinligi için gerekli tüm kolayliklari saglayacaklari bir sorusturma yapacaktir;
b) Isbu Sözlesme ve Protokollarinda tanimlanan sekliyle Insan Haklarina saygi esasindan hareketle, davanin dostane bir çözüm ile sonuçlandirilmasi için ilgili taraflara hizmet sunmaya hazir olacaktir.
2. "1 .b” hükümlerine göre yürütülen süreç gizlidir.
Madde 39
Dostane çözüme varilmasi
Dostane çözüme varilirsa, Mahkeme olaylarla ve varilan çözümle si-nirli kisa açiklamayi içeren bir karar vererek basvuruyu kayittan düsürür.
Madde 40
Durusmalarin kamuya açik olmasi ve belgelere ulasabilme
1. Mahkeme istisnai durumlarda aksini kararlastirmadikça, durusmalar kamuya açiktir.
2. Mahkeme Baskani aksine karar vermedikçe, Yazi Isleri Müdürüne emanet edilen belgeler kamuya açiktir.
Madde 41
Hakkaniyete uygun tatmin
Mahkeme isbu Sözlesme ve protokollarinin ihlal edildigine karar verirse ve ilgili Yüksek Sözlesmeci Tarafin iç hukuku bu ihlali ancak kismen telafi edebiliyorsa, Mahkeme, gerektigi takdirde, hakkaniyete uygun bir surette, zarar gören tarafin tatminine hükmeder.
Madde 42
Dairelerin kararlari
Dairelerin kararlari, 44. maddenin 2. fikrasi hükümleri uyarinca kesinlesir.
Madde 43
Büyük Daireye gönderme
1. Bir Daire kararinin verildigi tarihten itibaren üç ay içerisinde, dava taraflarindan her biri, istisnai durumlarda, davanin Büyük Daireye gönderilmesini isteyebilir.
2. Büyük Daire bünyesinde bes yargiçtan olusan bir kurul, dava Sözlesme ve protokollarinin yorumuna ya da uygulanmasina iliskin ciddi bir sorun doguruyorsa ya da genel nitelikli ciddi bir konu teskil ediyorsa, istemi kabul eder.
3. Kurul istemi kabul ederse, Büyük Daire bir hüküm ile davayi sonuçlandirir.
Madde 44
Kesin hükümler
1. Büyük Dairenin karari kesindir.
2. Bir Dairenin karari asagidaki durumlarda kesinlesir.
a) Taraflar davanin Büyük Daireye gönderilmesini istemediklerini beyan ederlerse veya;
b) Karardan üç ay içerisinde davanin Büyük Daireye gönderilmesi istenmezse veya;
c) Kurul 43. maddede öngörülen istemi reddederse.
3. Kesin karar yayinlanir.
Madde 45
Hükümlerin ve kararlarin gerekçeli olmasi
1. Hükümler, basvurularin kabul edilebilirligine veya kabul edilemezligine iliskin kararlar gerekçelidir.
2. Hüküm, tamamen veya kismen yargiçlarin oybirligini içermedigi takdirde, her yargiç kendi ayri görüsünü belirtmek hakkina sahiptir.
Madde 46
Kararlarin baglayiciligi ve uygulanmasi
1. Yüksek Sözlesmeci Taraflar, taraf olduklari davalarda Mahkemenin kesinlesmis kararlarina uymayi taahhüt ederler.
2. Mahkemenin kesinlesmis karari, kararin uygulanmasini denetleyecek olan Bakanlar Komitesine gönderilir.
Madde 47
Görüs bildirme
1. Mahkeme, Bakanlar Komitesi'nin istemi üzerine, Sözlesme ve protokollarinin yorumlanmasi ile ilgili hukuki meseleler üzerinde görüs bildirebilir.
2. Ancak, bu görüsler, ne Sözlesmenin 1. bölümünde ve protokollarinda belirlenen hak ve özgürlüklerin içerigi veya kapsami ile ilgili sorunlara, ne de Mahkeme veya Bakanlar Komitesi'nin Sözlesmede öngörülen bir basvuru sonucunda karara baglamak durumunda kalabilecegi diger sorunlara iliskin bulunabilir.
3. Bakanlar Komitesinin Mahkeme’den görüs bildirme talep etmek karari Komiteye katilmak hakkina sahip temsilcilerin çogunluguyla alinir.
Madde 48
Mahkeme'nin görüs bildirme yetkisi
Bakanlar Komitesi tarafindan yapilan talebin, 47. maddede belirtilen görüs bildirme yetkisine girip girmedigini Mahkeme kararlastirir.
Madde 49
Bildirilen görüsün gerekçeli olmasi
1. Mahkemenin verdigi görüs gerekçelidir.
2. Mütalaa, tamamen veya kismen yargiçlarin oybirligini içermedigi takdirde, her yargiç kendi ayri görüsünü belirtmek hakkina sahiptir.
3. Mahkemenin mütalaasi Bakanlar Komitesi'ne bildirilir.
Madde 50
Mahkeme'nin masraflari
Mahkemenin masraflari, Avrupa Konseyi tarafindan karsilanir.
Madde 51
Yargiçlarin ayricalik ve dokunulmazliklari
Yargiçlar vazifelerinin ifasinda Avrupa Konseyi Statüsünün 40. maddesinde ve bu madde uyarinca akdedilen anlasmalarda öngörülen ayricalik ve dokunulmazliklardan yararlanirlar.
