Edirne antlaşması

1828-1829 türk -rus savaşı sonunda Edirne’de imzalanan barış antlaşması (14 eylül 1829).

Yunanlılar'ın Mora'da osmanlı yönetimine karşı başlattıkları ayaklanmaya (1821) büyük Avrupa devletleri kendi çıkarları doğrultusunda karışarak Yunanistan'a bağımsızlık verilmesini önerdiler. OsmanlI devleti bunu içişlerine karışma sayarak yapılan önerileri geri çevirdi, ingiliz-rus ortak donanması Navarin’de tüfk-mısır donanmasını yaktı (1827). Navarin olayından- sonra bazı diplomatik girişimlere karşın, çıkarları açısından bir fırsat doğduğuna inanan Rusya, Osmanlı devletine savaş ilan etti (26 nisan 1828).

Kaldırılan Yeniçeri ocağı'nın (1826) yerine kurulan Asa- kiri mansurei Muhammediye daha gelişmediği ve donanma da Navarin'de yok edildiği için Osmanlı devletinin durumu savaşa elverişli değildi. Bu ortamda başlayan savaş, Balkanlar’da ve Kafkasya' da Osmanlı devletinin ağır yenilgisiyle sonuçlandı. Ruslar doğuda Erzurum'u, ardından da batıda Edirne'yi (20 ağustos 1829) alınca, Osmanlı devleti prusya elçisi aracılığıyla Rusya'dan ateşkes istemek zorunda kaldı. Bu arada, İstanbul’ daki İngiliz ve fransız elçileri, hükümetlerinden aldıkları direktife dayanarak Mora' nın (Yunanistan) bağımsızlığını tanıması konusunda daha önce BabIâli’ye verdikleri resmi önergeye ivedi yanıt istediler. Bebek köşkü’nde yapılan görüşmelerde ilgili devletlerin kendi aralarında Londra’ da aldıkları kararları (6 temmuz 1827) BabIâli benimsemek zorunda kaldı. Öte yandan, ateşkesten sonra, türk ve rus delegeleri arasındaki barış görüşmelerine Edirne'de başlandı (25 ağustos 1,829).

Bir ay kadar süren görüşmelerden sonra imzalanan 16 maddelik antlaşmanın başlıca hükümleri şunlardı: Rusya, Tuna ırmağı ağzındaki adalar dışında Rumeli'de ele geçirdiği yerlerden (Boğdan, Eflak bölgesinde Dobruca, Silistre, ishakçı, Pazarcık, Varna, Yanbolu, Aydost, Kırkkılise, Edirne vb.) çekilecek, Prut ırmağı eskisi gibi Tuna’ya karıştığı yere kadar iki devlet arasında sınır; Tuna ırmağında ticaret ve gemi işletmeciliği her iki devlet için de serbest olacak; doğuda sınır Ahıska, Poti, Anapa kaleleri Rusya'da, Kars, Bayazıt, Erzurum kaleleri Osmanlı devletinde kalmak üzere düzenlenecek; Sırbistan, Eflak ve Boğdan'a daha önce verilmiş haklar yenilenerek genişletilecek ve bu eyaletlerde türk askeri bulunmayacak; rus ticaret gemileri Boğazlar’dan serbestçe geçebilecek ve Ruslar türk topraklarında ticaret yapma hakkına sahip olacak; OsmanlI devleti, 6 temmuz 1827'de Londra'da Rusya, İngiltere ve Fransa’nın aralarında yaptıkları antlaşmaya uyarak Yunanistan’ın kurulmasını onaylayacak ve bağımsızlığını tanıyacak; Osmanlı devleti, savaş tazminatı olarak Rusya'ya on bir buçuk milyon duka altını ödeyecek; her iki devlet savaş sırasında işgal ettikleri topraklarda genel af ilan edecek ve savaş tutsakları bu antlaşmanın onaylanmasından hemen sonra serbest bırakılacaktı.

Edirne antlaşması, Balkanlar’da Rusya'nın etkisini artırdı, Yunan devletinin Türkiye zararına kurulmasını sağladı ve ağır savaş tazminatıyla. Osmanlı devletinin zaten bozuk olan ekonomisine büyük bir darbe indirdi.