Tatarlar

(Tatar: Tatarlar/Татарлар), Kuzey Asya'da Moğolistan ovasından Doğu Avrupa'da Litvanya'ya kadar uzanan geniş bölgede yaşanmış Moğollar, Türkler, Tunguzlar başta olmak üzere çeşitli etnik grup için kullanılan terimdir.

Kelimenin kökeni eski Türkî dillerinde "diğer insanlar" anlamına gelen "Tatar" olup geleneksel olarak Çinceye 韃靼 / 达靼 (pinyin: dádá), Japoncaya 韃靼 (Dattan), Arapçaya تتر, Farsçaya تاتار , Rusçaya Татар, Batı Avrupa dillerine Tartar olarak geçmiştir.

Günümüzde Rusya Federasyonu içinde yer alan Tataristan Cumhuriyetindeki Volga Tatarları, Ukrayna'ya bağlı Kırım Özerk Cumhuriyetindeki Kırım Tatarları gibi etnik gruplar kendilerini Tatar olarak adlandırmaktadır. Bunun dışında Çin Halk Cumhuriyetinin azınlıklarından biri olan Tatarlar (塔塔尔族 tătăĕr zú) da bilinmektedir.

ve Rusya, Ukrayna, Polonya, Moldova, Litvanya, Belarus, Bulgaristan, Çin, Kazakistan, Romanya, TürkiyeÖzbekistan günümüzde Tatarların yaşadıkları yerlerdir.


Tatar kelimesinin kökeni

"Tatar" sözcüğü, çeşitli zamanlarda değişik anlamlarda kullanılmıştır. Ruslar, yüzyıllar boyunca, Avrupa Rusyası'nda yaşayan Türk soylu Müslümanlar için, batılı yazar ve araştırmacılar, Türkistan'da ve Karadeniz'in kuzeyinde yaşayan Türkler için, Osmanlılar ise, on altıncı yüzyıldan başlayarak kuzey Türkleri için kullanmışlardır.[1]

Kaynaklarda Tatar kelimesi

Osmanlı Fermanlarında, Kırım Hanları için ilk defa 1696 yılında tatar ifadesi geçmektedir. İslâm dünyasında ise, "Tatar" kelimesiyle kastedilen, "Moğol" idi. On üçüncü yüzyılda yaşamış olan Arap tarihçi İbnül Esir, şamanist, kısmen budist Moğollardan bahsederken "Tatarların İslam ülkelerine gelişi", "Tatarların Türkistan ve Maveraünnehr'e çıkışı", "Kafir Tatarların Harzemşah üzerine yürüyüşü" gibi daima "Tatar" kelimesini kullanmaktadır.
Abbasi Halifeliğini 1258'de yıkmış olan, Cengiz Han'ın oğlu olan, Tuluy'un oğlu Hülagü ve ordusundan, bütün çağdaş ve sonraki Arap tarihçileri "Tatar" diye bahsetmektedirler. Diğer milletler de, on üçüncü yüzyılda yeryüzünün en büyük devletini kurmuş olan Moğollardan "Tatarlar" diye söz etmektedirler.

Tatar ve Türk kavimleri ilişkisi

Moğol (Tatar) ordusunun çoğunluğu Kıpçaklar, Peçenekler ve öteki Türk boylarından gelenler rütbesiz askerlerden oluşmakta idi. Bütün komuta kademeleri ise, Moğolların tekelindeydi.
Moğolların Çinlilerce Tatar olarak isimlendirdiği ve Türkler ile iç içe yaşamış, komşu olan bu topluluk, Moğol ordusunun batıya seferlerinde Türk boyları ile savaşa katılmıştır. Dolayısı ile bir Moğol topluluğu olan Tatarlar, birlikte savaş için göç ettiği Türk kavimlerine daha sonra da egemenliği altında yaşayan bölgedekilere ismini vermiştir.Çinlilerin Moğol olarak isimlendirdiği kabilelerden birinin adı Çin kaynaklarında görünmektedir.[2][2][1]

Tatarlar üzerine bir ayrıştırma

Bazı Çin kaynaklarına göre Tatarlar, bulundukları bölgeler, sosyal ve askeri yaşayış şekilleriyle farklılık göstermektedirler.[2]

Ak Tatarlar

ve Çin sınırına yakın bölgede yaşarlar. Düzgün giyimli, medeni ve aile düzeni olan insanlardı. Uzun yıllar Uygur Türkleri ile iç içe yaşamışlardır. Gelenekleri, Türkistan'da yaşayan Türk topluluklarının gelenekleriyle birebir örtüşmektedir. Sonradan Slavlaşan Bulgar Türkleri, Kırım, Kazan, Astrahan, KasımSibir hanlıklarının halkları Ak Tatarlar soyundan gelir.

Kara Tatarlar

Türkistan'ın kuzeyinde, Çin sınırından uzak bölgelerde yaşamaktaydırlar. Bir rivayete göre Cengiz Han'ın ataları olduğu düşünülmektedir. Çok ilkel bir hayat sürerler ve Çinliler tarafından Türklerden ayrı bir yapıya sahip olduğunu belirtmek için Kara Tatar adı ile adlandırılırlardı. Kırmızı yüzlü, büyük yanaklı, kirpikleri ve sakalları çok seyrek, belden yukarısı kısa, bacakları uzun, dolgun vücutlu insanlardı.

Vahşi Tatarlar

Kırgıy olarak da anılan Kara Tatarlardan daha ilkel insanlardı. Üretimle ilgili faaliyetleri olmayan, toplayıcılık, soygunculuk, çapulculuk ve çok az olarak da avcılıkla geçinen topluluklardı.

• Rusya'da Tataristan Cumhuriyeti'nde yaşayan halk,

• Avrupa Tatarları

• İdil Tatarları

• Kazan Tatarları <- Kazan Hanlığı
• Mişär Tatarları
• Qasím Tatarları <- Kasım Hanlığı
• Astrakhan Tatarları <- Astrahan Hanlığı

• Kırım Tatarları <- Kırım Hanlığı
• Litvanya Tatarları
• Beyaz Rusya Tatarları
• Polanya Tatarları

• Kazak Tatarları <- Kazak Hanlığı
• Sibirya Tatarları <- Sibir Hanlığı

• Baraba Tatarları
• Chulym Tatarları
• Abakan Tatarları
• Kuzey Altay Tatarları
• Altaylar