Bilgisayar Destekli ve Bilgisayar Temelli Eğitimde Öğrenme ve Öğretme Kuramları

1- Bilgisayar Temelli Eğitim
Öğrenen birey, bilgisayarla karşılıklı etkileşimde bulunarak öğretmen aracılığı olmadan, öğretimin bizzat bilgisayar tarafından yapıldığı ortamdır. Bu uygulamada bilgisayar, diğer öğretim araçlarının bağımsız, tek başına yeterli bir öğretici olarak kabul edilmekte ve kullanılmaktadır.

2- Bilgisayar Destekli Eğitim
Bu uygulamada bilgisayar, öğretmenin zor fakat zorunlu pek çok tekdüze işini üstlenerek, ona destek olan bir öğretim aracı ve öğrenmenin meydana geldiği bir ortam olarak kullanılır. Burada bilgisayar, öğretmenin yerine geçecek bir seçenek değil, sistemi tamamlayan, destekleyen, güçlendiren bir araçtır. Diğer ders araçlarının yerine de geçmemekte, onlar gibi öğretmene yardımcı bir araç işlevi görmektedir.

Bilgisayar Destekli Eğitimin Dayandığı Temel İlkeler
Bilgisayar destekli öğretim, programlı öğretimin bir doğurgusu olduğundan bilgisayar destekli öğretim ile programlı öğretimin kuramsal temelleri ortaktır. Bilindiği gibi programlı öğretim; kendi kendine öğretim teknolojisi diyebileceğimiz ve “otomatik öğretim”, “kendi kendine öğretim” vb. adlarla tanınan ve gelişmekte olan bir eğitim teknolojisi uygulamasıdır. Programlı öğretim, bir öğrencinin davranışsal amaçlara ulaşmasına yardım etmek üzere deneysel olarak geliştirilmiş öğrenme tekniklerinin sistematik olarak uygulanması ile desenlenmiş bir süreçtir. Programlı öğretimin özelliği canlı bir öğretmen olmadan, öğretme sürecinin kritik ve önemli fonksiyonlarını yerine getirebilmesidir. Öğrenci, program ve araç, programlı öğretim sisteminin temel öğeleridir. Programlı öğretim temelde, öğrenme ve öğretme kuramlarının ortaya koyduğu ilkelere dayanmaktadır. Bu ilkelerden davranışçı ekolün ortaya koyduğu temel ilkeleri tekrarlayacak olursak;

1- Aktivite: Öğrenme düzeninin her kademesinde öğrencinin öğrenmeye aktif olarak katılması ve cevap vermesi gerekir.
2- Tekrar: Öğrenmede etkinlik sağlamak için öğrencinin öğreneceği davranış üzerinde egzersiz yapması ve o davranışta bulunması gerekir.
3- Pekiştirme-Ödüllendirme: Eğer öğrenci istenen davranış yönündeki çabaları sonunda ödüllendirilse öğrenme artar.
4- Güdülenme: Öğrenme sürecinde öğrencinin bir davranışı öğrenebilmesi için o davranışı yapmayı istemesi gerekir.

Bu ilkelerin Bilgisayar Destekli Öğretimde uygulanabilirliği gözden geçirildiğinde;
Aktivite: Bilgisayar karşısında öğrenci daima aktiftir. Çünkü öğrenci bizzat sürece katılır.
Tekrar: Bilgisayarda çeşitli deney ortamları rahatlıkla taklit edilebilmekte ve bu deneyler sınırsız sayıda tekrar edilebilmektedir. Tekrar konusunda öğretmenle kıyaslanamayacak kadar etkindir. Çünkü sınırsız sayıda tekrar yapma olanağı tanır. Ayrıca problem çözme olanağı da sağlar. Örneğin çeşitli animasyonlar sayesinde; hız problemleri, kimya problemleri vb. çözülebilir.
Pekiştirme-Ödüllendirme: Bilgisayar ortamları iyi kullanılırsa etkili bir öğrenme aracı olabilir.
Güdülenme: Bilgisayar ortamları geleneksel öğrenme-öğretme süreçlerindeki ortamlardan çok daha iyi güdüleyici nitelik taşıyabilir. Böylece, öğrenciler öğrenmeye istekli hale getirilebilirler. Çeşitli programlarla bilgisayar ortamları bu amaca hizmet edecek şekilde tasarlanabilir. Davranışçı ekolün ortaya koyduğu ilkelere, bir de geleneksel öğrenme-öğretme süreçleri açısından bakacak olursak;
1- Geleneksel öğrenme süreçlerinde, öğrencinin en temel özelliği pasif olmasıdır. Çünkü esas rol öğretmendedir. Bu yüzden öğrencinin bilgiye ulaşması da bir aracı vasıtasıyla gerçekleşir.
2- Tekrar: Öğretmen başına düşen öğrenci sayısının fazla olması, kalabalık sınıflar vb. öğrenme ilkelerinin en önemlilerinden biri olan “tekrar”ı neredeyse imkânsız kılar. Tekrar etme olanağı olsa bile bu yeterince etkili olamaz.
3- Pekiştirme-Ödüllendirme: Geleneksel öğretim sisteminde ödül yerine ceza daha çok kullanılır. Oysa cezanın zannedilenin aksine öğrenmeyi sekteye uğrattığı, olumlu pekiştireçlerin ise öğrenmeyi olumlu yönde etkilediği bilinmektedir.
4- Güdülenme: Geleneksel sistemde öğrenciler genellikle olumsuz motive edilirler. Bu yüzden çoğunlukla öğrenciler öğrenme etkinliklerine direkt olarak katılmayı ve öğrenmeyi istemezler.

Bilgisayar Destekli Eğitimin Öğrenmeye Etkisi
Teknolojinin, özellikle de bilgisayar teknolojisinin, hızla geliştiği günümüzde artık, bilgisayarların okulöncesi ve ilkokul çağı çocuklarının aktivite ve materyalleri arasında bir yerinin olduğu kabul etmek gerekmektedir. Çocukların bilgisayar destekli eğitimden yararlanmaları için eğitimcilere büyük görevler düşmektedir. Bilgisayar destekli eğitimin süresi, yeri ve eğitim programlarını ayarlama işi bu konuda bilgilendirilmiş eğitimcilerle belirlenecektir. Bilgisayar destekli eğitimin sağladığı yararlardan biri de, öğrenmeyi kolaylaştırmasıdır. Bilgisayarla yapılan eğitimde gereksiz bilgi ve çeldiricilerin olmaması, çocuğun dikkatini tek bir yöne yoğunlaştırmasına neden olmakta, dolayısıyla öğrenme kolaylaşmaktadır. Bilgisayar programları ile çocuk arasındaki iletişim doğru bilgi üzerine kurulmuş olup, bu özelliğinden dolayı işlevseldir ve problem çözmeye yöneliktir. Bilgisayar destekli eğitim, çocukların yapamama korkusu olmadan, değişik çözümleri özgürce keşfetmelerine olanak sağlamaktadır. Çocuklar farklı seçenekleri ve stratejileri denemek için programı defalarca başa alıp tekrarlayabilirler. Bu arada da toplumsal baskının dışında kalıp, çekinmeden ve karşı tarafı kızdırma korkusu olmadan iletişimde bulunmaktadırlar. Çocuk, tepkisinin cevabını anında alarak (geri iletim) doğru ve yanlışlarını görmekte ve doğruları için anında ödüllendirilmektedir. Buda öğrenmeyi oldukça güdüleyici bir durumdur. Yanlış yapıldığı zaman ise, konunun bir daha tekrarlanma olanağı vardır. Bilgisayarlardaki problem çözme programları ile çocuklar, keşfetme olanağına sahip olmaktadırlar keşfederek öğrendikleri için de daha kolay akılda kalıcı öğrenme gerçekleşmektedir. Bilgisayar destekli eğitimin temelinde oyun oynamak yatar. Çocuklar için oyunla öğrenme çok etkili bir yoldur. Öğrenme, oyuna dayalı olarak gelişmektedir. Öğrenmede materyaller büyük önem taşır. Çocuk bir bebeğin, küpün yanı sıra, bir tencere ya da tavayı da oyun materyali olarak kullanabilir. Bilgisayarı bir materyal olarak kullanırken, kullanım süresine ve programın niteliğine çok dikkat etmek gerekmektedir. Bilgisayarın oynamak için sonsuz bir sabrı vardır. Aynı zamanda girişken ve her zaman oynamaya hazırdır. Eğlendirmek için sonsuz bir kapasiteye sahiptir. Bilgisayar destekli eğitimde, eğlendirerek öğretmek amaçlanmıştır. Çocuk doğal bir bilgi kuramcısıdır; sürekli hipotezler kurarak kendisine sağlanan bilgileri test eder ve yanlış görünce de tümüyle değiştirir. Bilgisayar destekli eğitim, çocuğun bu süreçleri kazanmasına aracılık etmektedir. Çocuk, bilginin kazanılma sürecine katılmakta, yalnız bilgi ve becerileri değil, onların nasıl düşünülüp öğrenileceğini de bilgisayar destekli eğitim ile kazanmaktadır. Öğrenmenin kuvvetli bir uyarılma sonucu olduğu düşünülürse, bilgisayar destekli eğitim öğrenme için gerekli uyarıcıları fazlasıyla vermektedir. Birçok gelişim kuramcısı, çocuğun kendine özgü sezgileri ile ilgisini çeken çevrelerde ve zamanlarda öğrenildiğine, yeni düşünceler geliştirirken önceden bildiği şeyleri kullanıma soktuğuna inanmaktadır. Bilgisayar destekli eğitim bu tür öğrenmenin olabildiği bir etkileşim olanağı sağlamaktadır. Bilgisayar programlarının çocukların gereksinimlerine ve doğal gelişimlerine göre biçimlenmesi gerekmektedir. Çocuk bilgisayar ile rahat iletişime girmektedir. Sınıf ortamında öğrenme açısından yeterlilik göstermeyen çocukların yardımcı bilgisayar eğitim programlarından daha çok yararlandıkları bulunmuştur. Geleneksel sınıf ortamındaki öğrenme ile karşılaşıldığında, bilgisayar destekli eğitim programlarının pasif çocuk açısından öğrenmeyi kolaylaştırdığı gözlenmektedir. Bilgisayar, çocuk doğru cevabı verene kadar öfkelenmeden bekleyebilir; verdiği cevaplar yüzünden çocuğa kızmaz; sadece sonucu iletir. Pasif çocuklar; bilgisayar aracılığı ile öğrendiklerini daha rahat iletebilmekte, kendini öğrenmesi kontrol etme duygusu vermektedir. Çocuğun sorulan sorulara cevap verene kadar çalışması kadar da onun özsaygısını artırmaktadır. Özsaygısı artan çocuk, kendine güvenecek ve öğrenmeye daha istekli olacaktır. Çocuğun aktif katılımı ile öğrenme kolaylaşmaktadır. Bilgisayar destekli eğitim çocuğun aktif katılımını sağlamaktadır. Çocukların düşünce süreçlerini uyanık tutarak daha etkili öğrenmeye de yardımcı olmaktadır. Bilgisayar destekli eğitim ile öğrenme, içsel, kendiliğinden olan, dıştan denetlenmeyen bir zevk vermektedir. Bu içsel güdüleme özelliğinden dolayı hem öğrenme bilgisayarlarla daha rahat olmakta hem de bilişsel gelişimde ilerlemeye olanak sağlamaktadır. Bilgisayar destekli eğitim, geleneksel öğretimi daha etkili, daha yüksek motivasyonlu, daha verimli kılmak için, kullanılabilir. Bilgisayar destekli eğitim ile öğrenme, daha kolay bireyselleşmekte ve çocuğun öğrenme kapasitesine, gereksinimlerine cevap vermektedir. Bilgisayar destekli eğitim, ayrıca öğrenme güçlüğü olan çocuklarda öğrenmeyi kolaylaştırır. Öğrenme sırasında akılda tutmayı daha kolay hale getirir. Sadece normal değil, engelli çocukların eğitiminde de bilgisayar destekli eğitim ile öğrenme sağlanabilir. Engelli çocuk bilgisayar ile öğrenmeye daha fazla odaklaşmakta, dikkatini daha fazla yoğunlaştırabilmektedir. Uygun teknikler kullanıldığında, çocukların öğrenmeye açık hale geldikleri görülür. Şüphesiz, bilgisayar destekli eğitim öğrenme sırasında çocukların karşı konulmaz merak duygularını harekete geçirmektedir. Çocukların istek ve ilgileri dikkate alınarak yapılan eğitim, öğrenmeyi daha etkin hale getirecektir. Çocuklar, eğitimde zamanı, nesneyi ve öğrenme şeklini seçerlerse öğrenme kolaylaşacaktır. Bilgisayar destekli eğitimin, doğru bir çevre içinde, uygun eğitim zamanında, kaliteli ve çocuğun gelişimini destekleyecek programlarla, bu konuda bilgi sahibi eğitimcilerle, eğitim programlarına kaynaştırılacak şekilde verilmesidir. Böyle bir yöntem paketi ile bilgisayar destekli eğitimden mümkün olan en fazla yarar sağlanabilir.