Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu

Almanca HEİLİGES RÖMİSCHES REİCH, Latince SACRUM ROMANUM İMPERİUM, Avrupa’da 8. yüzyıldan 1806’ya değin korunan imparatorluk kurumu.

Batı Avrupa’da 5. yüzyılda Batı Roma İmparatorluğu’nun yıkılmasıyla ortadan kalkan imparatorluk unvanı 800’de Papa III. Leo tarafından canlandırılarak Frank kralı Charlemagne’a verildi. Karolenj soyunun tükenmesinin yol açtığı yeni bir aradan sonra ise 10. yüzyıl ortalarından imparatorluğun yıkılışına değin hemen hemen kesintisiz olarak Alman kraliyet hanedanlarınca kullanıldı.

1157’de kutsal imparatorluktan (sacrum imperium) söz edilmekle birlikte sacrum Romanum imperium deyimi ancak 1254’ten sonra kullanılmaya başladı. 1034’te İmparator II. Konrad’ın egemenliğindeki topraklar Roma İmparatorluğu olarak biliniyor, II. Otto (ö. 983) Roma imparatoru adıyla anılmakla birlikte, öncüllerine yalnızca “august imparator” deniyordu. Kutsal Roma İmparatoru unvanı hiçbir zaman resmen kullanılmadı, ama tarih metinlerinde hükümdarlar bu adla anıldı. Veliahtlara ise “Romalıların kralı” dendi.

İmparatorluk toprakları başlangıçta bugünkü Almanya, Avusturya, Çek ve Slovak cumhuriyetlerinin batısı, İsviçre, Fransa’nın doğusu ve Felemenk’in yanı sıra İtalya’nın kuzey ve orta kesimlerini kapsıyordu. Buna karşılık hükümdar genellikle Alman kralıydı; imparatorluğun temelini de her zaman Alman toprakları oluşturuyordu. İmparatorluk, 15. yüzyıl ortalarından sonra Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu olarak anılmaya başladı.

Önceleri papalıkla ittifak içinde olan imparatorluk, 11. yüzyıl ortalanndan 13. yüzyıl ortalarına değin Hıristiyan Avrupa’nın önderliğini ele geçirmek için papalarla uzun bir mücadeleye girdi. Bu çatışmanın etkisiyle azalan gücü 16. yüzyıldaki Reform hareketi sırasında Katolik imparator ile Protestanlığı benimsemiş Alman prensleri arasındaki uyuşmazlık yüzünden daha da.sarsıldı. İzleyen çatışmalar sonunda, Almanya’yı büyük yıkıma uğratan Otuz Yıl Savaşları’na (1618-48) yol açtı. 1648’den sonra imparatorluk imparatorun kâğıt üstünde kalan otoritesi altında, yan bağımsız devletlerin oluşturduğu gevşek bir birliğe dönüştü. Bu dönemde Fransız yazar Voltaire bu kurumun “ne kutsal, ne Romalı, ne de bir imparatorluk” olduğunu söyledi.
Bütün şiddetli çekişmelere karşın, imparatorlukla papalık ortaçağ boyunca yakın bir ilişki içinde kaldı. 16. yüzyıl başlarına değin Alman elektör prenslerince imparator seçilen Alman kralı papanın elinden taç giydi. I. Maximilian (hd 1493-1519), papanın taç giydirmediği ilk imparator oldu. Ardılı V. Kari (Şarlken) 1530’da papanın elinden taç giydiyse de bunu izleyen savaş ve yıkım döneminde terk edilen bu geleneğe bir daha dönülmedi.
15. yüzyıl başlarında seçimlerden resmen vazgeçilmemekle birlikte hem imparatorluk unvanı, hem Alman Krallığı fiilen Habsburg (1740’tan sonra Habsburg-Lorraine) hanedanının tekeline geçti. Napoleon Bonaparte, Kutsal Roma-Germen imparatorunun AvrupalI hükümdarlar arasındaki geleneksel üstünlüğünü ele geçirmek amacıyla 10 Ağustos 1804’te kendini Fransa imparatoru ilan edince, imparatorluk soyunun son temsilcisi II. Franz “Avusturya imparatoru” unvanını aldı. 6 Ağustos 1806’da II. Franz’ın Kutsal Roma-Germen imparatoru unvanını bırakmasıyla Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu resmen sona erdi.

1871-1918 arasındaki Alman İmparatorluğu, Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu’nun mirasçısı olduğunu vurgulamak için çoğu zaman İkinci Reich (Almanca Reich: “imparatorluk”) diye anıldı. Aynı mantıkla Adolf Hitler de Nazi Almanyası’na Üçüncü Reich dedi.