Aile Nedir? Ailenin Islevi Nelerdir?
“Aile; anne-baba ve çocuklardan olusan en küçük sosyal birim.” Daha ilkokul yillarinda ögretilir bu sekliyle ailenin tanimi bizlere. Hepimiz bu tanima uyan ya da uymayan bir ailenin içine dogariz. Çogumuzun günlük yasamin kosturmacasinda aklimiza gelmez aile tanimin içerigi, bizler için anlami; ailemizin ve aile içinde bizlerin ne kadar degistigi… “iyi” yada “kötü” deriz içine dogdugumuz ve sonradan kurdugumuz aileye. Nedir aslinda ailemizin “iyi/saglikli” ya da “kötü/sagliksiz” olmasi? Aile, bireyler için hangi islevleri görür ve saglikli ailelerin özellikleri nelerdir?
Aile her seyden önce bir sistemdir. Aile içindeki bireylerin kisisel özellikleriyle iliskilidir. Ama yine de kendine ait bir yapisi, düzeni ve özellikleri vardir. Çok rastlariz aile içinde suskun olup da aile disina çiktiginda son derece konuskan olabilen insanlara. Aile içinde suskun kalmalari ögretilmistir; “suskun” rolü verilmistir çünkü onlara… Beklide ailede ondan daha fazla konusmasi beklenen gerekli insanlar vardir çünkü. Ya da aile sistemleri ancak onlar suskun kaldiklarinda bir arada olmaya devam edecektir; aile içinde ögrenirler bunu.
Aile sisteminin 5 temel fonksiyonu genel olarak bizlere ailelerin saglikli ya da sagliksiz olmalari hususunda bilgi verir. Aile içinde problemlerin çözümü; aile içi iletisim, aile içinde rol dagilimi, duygusal karsilik verme ve duygulara dahil olma/ olabilme ve davranis kontrolü.
1- Problem çözme; ailelerin sorunlara yaklasimi ve çözüm seklini anlatir. Yemegi kimin pisireceginden maddi yükü kimin üstlenecegi gibi maddesel problemler ve aile üyelerinin birbirine karsi yasadiklari olumsuz duygularin çözümü gibi duygusal problemlerin üstesinden gelebilme bu kategoride degerlendirilir. Problemler aile bireyleri tarafindan tanimlanabiliyor ve konusulabiliyorsa, çözüm önerileri sunulup, çözümü konusunda ortak karar alinabiliyorsa çözüme uygun davranislar uygulaniyor ve sonuçlari aile içinde kimse suçlanmadan degerlendirilebiliyorsa bu saglikli ailenin bir göstergesidir.
2- Aile içi iletisim, ailede sözlü ve sözsüz mesajlarin nasil ifade edildigine gönderme yapar. Aile içinde iletisimin olabildigince açik ve direk olmasi ailenin saglikliligina isaret eder. Ev islerinden bunalan ve yardim isteyen bir annenin çocuguna “çok sorumsuzsun, çok daginiksin” demesi yerine “ev islerinden çok yoruluyorum en azindan odani sen topla” diyebilmesidir aslinda açik ve direk iletisim; yani saglikli iletisim. Tartismalar yasansa bile yine çözüm bulunabilecegini gösterir.
3- Roller; ailenin çesitli fonksiyonlarinin karsilandigi, aile bireylerinin çogu zaman otomatik olarak yerine getirdigi davranis kaliplaridir. Ailede kimin hangi görevi üstlendiginden aile içindeki sinirlarin nasil korunduguna kadar genis bir yelpazeye isaret eder. Örnegin toplumda anne babanin sorumlulugu olarak kabul edilen özellikler, aile içinde de uygulanabiliyorsa; yani anne-baba, anne babaliginin, çocuk çocuklugunun bilincinde ise, bu davranis kaliplari içinde davranabiliyorlarsa ve bu ailenin her bireyi tarafindan kabul edilebiliyorsa bu ailedeki rol dagiliminin saglikli oldugunu gösterir.
4- Duygulara dahil olabilme ve karsilik verebilme; aile bireylerinin duygusal durumlarina uygun sekilde karsilik verebilmelerini ortak ya da bireysel aktivitelerini paylasabilmeyi ifade eder. Ailenin sikinti yasayan bir üyesinin kendini anlasilmis hissedebilmesi, uygun sekilde yardim görebilecegini bilmesi ailenin saglikli olusuna isaret eder. Benzer sekilde arkadaslariyla vakit geçirmek isteyen bir ergenin ailenin bilgisi dahilinde ama özelini de koruyarak huzurlu vakit geçirebilmesi de saglikliligin göstergesidir. Tipki keyifle ve ailece yenen aksam yemekleri gibi.
5- Davranis kontrolü; fiziksel olarak tehlikeli durumlarda psikobiyolojik ihtiyaçlarin karsilanmasi noktasinda ve aile üyelerinin sosyal kontrole ihtiyaci oldugunda kendini gösterir. Ne çok kati ve degistirilemez ne de tamamen bosvermis ya da kaotik davranislar yerine yeterince esnek ve duruma uygun davranislar gösterebilmesi ailenin saglikli olusuyla alakalidir. Yani karnesinde kirik notlar oldugu için hayatinin karartilacagini düsündügünden, kendi hayatini karartma karari verebilecek çocuklarin olmadigi ailedir saglikli aile. Cezalandirilacagini bildigi halde, notlarinin kendi sorumlulugunda oldugunu, düzeltilebilecegini aile içinde ögrenilebilmis çocuklar vardir saglikli ailenin içinde.
Sonuç olarak; bu bes fonksiyonda iyi kötü bir denge tutturmus gerekli olan durumlarda esneklik gösterebilen ve degisime ayak uydurabilen aileler saglikli ailelerdir ve aile üyelerinin saglikli bireyler olabilmelerine olanak saglar. Bu ailelerde “hayat sartlari” zorunlu degisimleri direttiginde degisimler ya da bozulmalar yasansa da yine saglikli olusa dönebilmek mümkün olur. Ailelerin sagligi ve yapisi, bireylerin sagliksiz olma ihtimaline feda edilemez. Bizler bu tip ailelerden kendi ailelerimizi kurabilecek ya da kurmayi isteyebilecek kadar bagimsiz ama her zaman sevilecegimizi ve deger verilecegimizi bilecek kadar da bagimli olabiliriz.
