HIV İnfeksiyonu Nasıl Bulaşır?
Virüs hasta bir kişiden sağlıklı bir kişiye virus içeren vücut sıvılarının temasıyla geçer. Bulaşmadan sorumlu en önemli vücut sıvıları kan, semen, vajinal salgılar ve anne sütüdür. İdrar, ter, tükrük, gözyaşı ve dışkı yoluyla bulaşma rüskü oldukça düşüktür. Üç ana bulaşma yolu vardır: ·Cinsel yol : HIV en sık korunmasız vajinal veya anal cinsel temas yoluyla bulaşır. Risk açısından erkek daha fazla bulaştırıcıdır. Virüsün yayılmasında korunmasız anal ilişki çok yüksek risk taşır. Ağız içi ve çevresinde kesi, yara veya kanamalı dişetleri yoksa, oral seks nispeten çok düşük risk taşır. Oral - anal seks ve karşılıklı mastürbasyon da düşük risk taşır. Cinsel yolla geçen diğer hastalıklara bağlı genital bölgedeki yaralar, HIV bulaşmasında önemli rol oynar. Oral Seksle HIV Bulaşabilir mi? Oral seksteHIV’in bulaşma riski, korunmasız vajinal veya anal cinsel temasa göre çok daha düşüktür. Bulaşma riskini azaltmak için oral seksten 2 saat önce ve sonra diş fırçalamaktan kaçınmak gerekir. Oral seks yapılacaksa mutlaka kondomla yapılmalıdır. Kondomlarda risksiz değildir. Fakat bulaşmayı önemli ölçüde azaltır.
Riski artıran durumlar :
· Ağız ve boğazda veya ağzın etrafında yara ve uçukların bulunması,
· Ağız içine ejakülasyon ·Kan yolu : Önemli bulaşma yollarından biri olmasına karşın, kan merkezlerinde vericilerin kanlarında HIV kontrolü yapıldığından, bu yolla bulaşma önemli ölçüde engellenir. Damar yoluyla ilaç bağımlısı olanlarda enjektörlerin ortak kullanımı bulaşma açısından çok yüksek risk taşır. Özellikle sağlık çalışanlarına bulaşma şekillerinden biri, virüsle bulaşık iğne veya cerrahi aletlerinin deri bütünlüğünü bozacak şekilde temas etmesidir. Bu şekilde bir temasla HIV’nün bulaşma riski yüzde 0.3’dür. ·Vertikal yol (infekte anneden bebeğe geçiş) : Anneden bebeğe geçiş sıklıkla doğum sırasında ve emzirmeyle olur. İnfekte annelerden bebeğe geçiş sıklığı yüzde 25 - 35 sıklığındadır. Gebelik sırasında annenin virüse etkili ilaçları alması, bebeğe bulaşmayı önemli ölçüde azaltır. HIV İnfeksiyonun Tanısı Nasıl Koyulur? Tanı, bulaşmadan 1 - 3 ay sonra kanda beliren virüse karşı antikorların (anti-HIV) saptanmasıyla koyulur. Bu antikorların kanda saptanabilecek düzeylere gelmesi nadiren 6 ay kadar gecikebilir. Eğer bir bulaşma şüphesi varsa (cinsel temas, bulaşık kanla temas, vb.) ve testler 6. ayda da negatif olarak bulunmuşsa, testleri tekrarlamak gereksizdir. Kişi negatif olarak kabul edilmelidir. HIV enfeksiyonunda iki farklı test (ELISA ve Western Blot) kullanılır. ELISA ile virüse karşı oluşan antikorların varlığı saptanır. Western Blot testiyle de ELISA testinin doğrulaması yapılır. Erken dönemde her iki test de negatif bulunabilir. Bu durumda kuşku çok fazlaysa, kanda doğrudan HIV’nün kendisi aranır. Hasta anneden doğan bebekler anneden aldıkları antikorları (anti-HIV) 15 aya kadar taşırlar. Sadece antikorların pozitif bulunmasıyla bebeğinde hasta olduğu söylenemez. Bebekte bulaşmanın varlığı doğrudan HIV’ünün gösterilmesi ile belirlenir HIV İnfeksiyonuyla Diğer Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar (CYBH) Arasında Bir İlişki Var mı? CYBH olanlarda HIV bulaşma riski 3 - 5 kat daha fazladır. Bunun nedeni, bu kişilerde riskli davranışların fazla olması ve CYBH’a bağlı genital bölgede HIV bulaşmasını kolaylaştıran, deri bütünlüğünü bozan ülser ve yaraların bulunmasıdır HIV Testi Pozitif Çıktığında Ne Yapılması Gerekir? HIV testi ELİSA ile pozitif bulunduktan ve WESTERN BLOT testiyle doğrulandıktan sonra yapılması gerekenler: · Bu durumu cinsel olarak birlikte olduğunuz kişilere açıklayın ve onların da testlerinin yapılmasını sağlayın.
· HIV enfekte hastaların takip edildiği bir sağlık kuruluşuna veya hastanelerin Enfeksiyon Hastalıkları bölümlerine zaman geçirmeksizin başvurun.
· Erken başlanacak bir tedavinin AİDS evresine gidişi yavaşlatacağını ve yaşam süresini uzatacağını bilin.
· Kan bağışında bulunmayın.
· Diş fırçası ve traş bıçaklarını başkalarıyla birlikte ortak kullanmayın HIV Testlerinin Güvenilirliği Nasıldır? Testlerin doğruluk oranı yaklaşık yüzde 99’dur. ELİSA testi ve tekrarı pozitif çıktıktan sonra yapılacak WESTERN BLOT doğrulama testi de pozitif ise tanıdan kuşku yoktur. Aşağıda belirtilen kişilerin HIV testi yaptırmaları önerilir:
· HIV enfeksiyonu için riskli kişiler,
· Korunmasız seks yapan kişiler,
· Gebe kadınlar,
· Gebe kalmayı planlayan kadınlar,
· Cinsel yolla bulaşan hastalık tanısı alanlar,
· Damar yoluyla uyuşturucu kullananlar,
· Tüberküloz ve fırsatçı enfeksiyon tanısı alanlar,
· 1985 yılından önce kan transfüzyonu yapılmış olanlar,
Oral Seksle HIV Bulaşabilir mi? Oral seksteHIV’in bulaşma riski, korunmasız vajinal veya anal cinsel temasa göre çok daha düşüktür. Bulaşma riskini azaltmak için oral seksten 2 saat önce ve sonra diş fırçalamaktan kaçınmak gerekir. Oral seks yapılacaksa mutlaka kondomla yapılmalıdır. Kondomlarda risksiz değildir. Fakat bulaşmayı önemli ölçüde azaltır.
HIV’nün Bulaşmasında Değişik Riskler Nelerdir? Değişik etkinliklerdeki HIV bulaşmasına ait riskler şu şekildedir: Çok düşük risk (Bu etkinliklere bağlı HIV’nün bulaştığına dair olgu bildirimi yok)
· Masturbasyon
· Masaj
· Erotik masaj
· Öpüşme
· Kondomla oral seks Düşük risk (Bu etkinliklere bağlı olgu bildirimleri var)
· Uzun süreli öpüşme
· Oral seks
· Kondomla vajinal seks
· Kondomla anal seks Yüksek risk
· Kondomsuz vajinal seks
· Kondomsuz anal seks Riski artıran durumlar :
· Ağız ve boğazda veya ağzın etrafında yara ve uçukların bulunması,
· Ağız içine ejakülasyon HIV’nün Genellikle Bulaşmadığı Durumlar Neler? · Günlük ilişkiler
· Tokalaşma, kucaklaşma
· Sosyal öpüşme
· Telefonlar
· Böcek, sinek ve sivrisinek ısırmaları
· Bardak, fincan ve yemek araç - gereçlerinin ortak kullanımı
· Tuvaletler
· Hamam ve saunalar
· Ortak kullanılan elbiseler
· Havlular
· Yüzme havuzları
· Hapşırma ve öksürük
· İnfekte kişinin idrarı ve teri
Kondomlar Bulaşmayı Mutlaka Önler mi? Bulaşmayı önleme açısından kondomların etkinliği yüzde 98 - 100’dür. Fakat yırtılma ve çıkma riski her zaman sözkonusu olduğu unutulmamalıdır. Kondom vajinal, anal ve oral sekste kullanılmalıdır Tükrük Bulaşmada Rol Oynar mı? İnfekte bir kişinin tükrüğünde HIV bulunabilmesine karşın, tükrükte bulunan bazı maddelerin virüsün çoğalmasını engellediğinden dolayı, bu, bugün için bulaştırıcı olarak kabul edilmez. Hastalığın erken ve geç evrelerinde tüm vücut sıvılarında virüs yükünün arttığı, ağız içinde ve çevresinde çatlak ve yaraları her zaman farkedemediğimiz unutulmamalıdır. Uzun öpüşmeler bulaşma açısından çok düşük riskli bir aktivite olarak kabul edilir.
Tedavi Son 10 yılda gerek hastalığın kendisini, gerekse ortaya çıkan fırsatçı enfeksiyon ve malinitelerin tedavisinde büyük ilerlemeler olmuştur. Bu ilerlemelerin sonucunda HIV enfeksiyonlu ve AİDS’li hastaların yaşam süreleri önemli ölçüde ilerlemiştir. İlk olarak virüsün çoğalmasını sağlayan enzimin (revers transkriptaz) çalışmasını durduran ilaçlar (zidovudine, zalcitabine, dideoxyinosine, stavudine, lamivudine) kullanıma girmiştir. Bu ilaçlar virüsün çoğalmasını engelleyerek, yayılımını durdurarak, fırsatçı enfeksiyonların ortaya çıkışını geciktirmişlerdir. Burada unutulmaması gereken bir nokta, bu ilaçlar virüsün başka kişilere bulaşmasını engellemezler. Takiben etkilerini enzim inhibisyonundan farklı bir yolla gösteren Non-Nükleozid Revers Transkriptaz İnhibitörleri (delvaridine, nevirapine) ve virüsün yaşam döngüsünde geç evrelerde çoğalmasını durduran Proteaz İnhibitörleri (ritonavir, saquinivir, indinavir, nelfinavir) kullanılmaya başlanmıştır. Virüs tüm bu ilaçlara direnç geliştirdiğinden, bugün artık tedavi virüse etkili 2 veya 3 ilacı birlikte kullanarak yapılır. Bu tür tedavilere “İleri Derecede Aktif Antiretroviral Tedavi (HAART)” adı verilir. Tedavilerin oldukça pahalı olmasının yanısıra, önemli yan etkileri de vardır. Bununla birlikte her geçen gün virüse etkisi, bir önceki ilaçtan daha iyi ve yan etkileri daha az ilaçlar kullanıma sunulur.
HIV’le infekte bir kişi (HIV pozitif veya taşıyıcı) aşağıdaki basit kurallara dikkat ederek uzun yıllar sağlıklı bir şekilde yaşayabilir: · Düzenli egzersiz yapmak,
· Düzenli olarak bir sağlık kuruluşu tarafından takip edilmek,
· Tedavi ve fırsatçı enfeksiyonlardan korunma amacıyla önerilen ilaçları düzenli olarak kullanmak,
· Sigara alışkanlığını bırakmak,
· Uyku ve istirahatine dikkat etmek,
· Diyetine dikkat etmek, Cinsel yolla bulaşan hastalıkların bulaşma riskini en aza indirecek şekilde yapılan sekstir. Güvenli seks için ana prensipler vücut sıvılarını diğer bir kişiye bulaştıracak herhangi bir davranıştan uzak durmak ve öncelikle tek eşlilik veya sadece sizinle birlikte olan tek bir partnerle birliktelikdir. Günübirlik ilişkilerde veya partnerinizin HIV testlerinin sonuçlarını öğrenene kadar kondom kullanımı mutlaka gereklidir. HIV bulaşmasını engellemek için kullanılan kondomlar tüm cinsel yolla bulaşan hastalıkları da engelerler. Aşırı alkol ve uyuşturucu kullanımının cinsel davranışlarınızda alışkanlıklarınızı değiştirebileceğini ve korunmasız sekse yol açabileceğini aklınızdan çıkarmamanız gerekir. 
