43°52′N 18°25′E
En büyük şehirSaraybosna
Resmi dil(ler)Boşnakça, Hırvatça, Sırpça
HükümetCumhuriyet - Başkanlık üyeleriNebojša Radmanović1 (Sırp)
Haris Silajdžić (Boşnak)
Željko Komšić
(Hırvat) - Bakanlar konseyi başkanı ya da başbakanNikola Špirić (Sırp)BağımsızlıkYugoslavya'dan - Tarihi6 Nisan 1992
Yüzölçümü - Total51,197 km² (127th.) 19,767 sq mi - Sular (%)negligible
Nüfus - Temmuz 2006 est.4,498,9762 (127th3.) - 1991 sayımına göre4,377,033[1] - Yoğunluk76/km² (116.3.)
197/sq mi
GSMH (Satın alma gücü paritesi)
2006]] tahmini - Toplam$24.33 milyar (100th.) - kişi başına$6,159 (94th.)
Gelişmişlik Endeksi (2004)0.800 (61..) – high
Para birimiConvertible mark (BAM4)
Saat dilimiCET (UTC+1) - Yaz CEST (UTC+2)
İnternet alan adı.ba
Telefon kodu+387
Tarihçe
Bosna-Hersek’in ismindeki İlirya kökenli Bosna kelimesi, büyük bir olasılıkla Bosna ırmağından, ülkenin güney bölümünün adı olan Hersek ise 15. yüzyıl’da kendine “Herceg” (Almanca Herzog=dük) unvanını veren yerel bir derebeyinden gelmektedir. Ülke Avrupa kıtası nın güneydoğu, Balkan Yarımadası nın ise kuzey köşesinde yer almakta ve toprakları üçgen biçiminde dağlık bir araziden oluşmaktadır.
Bosna-Hersek Bayrağı
Bosna-Hersek
Bosna-Hersek
- MÖ 1. yy: Romalıların bugünkü B-H toprakları üzerinde hakimiyet kurması.
- 476 : Roma İmparatorluğu’nun yıkılması ve bölgenin Ostro***ların ve daha sonra Bizans ’ın eline geçmesi.
- 650 : Hırvat ve Sırpların Balkanlara göç etmeleri (Bazı kaynaklar Hırvat ve Sırpların bugünkü İran’dan Balkanlara göç ettiklerini iddia etmektedir).
- 1102 : Bölgenin Macar hakimiyetine geçmesi.
- 1167-1180 : Bölgenin tekrar Bizans’ın kontrolüne geçmesi.
- 1180-1204 : Ban Kulin’in hakimiyeti.
- 1322-1353 : Ban Stephen Kotromanic’in egemenliği.
- 1353-1391 : Kral Stephen Tvrtko’nun egemenliği.
- 1366 : Osmanlıların Balkanlardaki ilk kazanımları.
- 1382-1386 : Osmanlıların Bulgaristan, Arnavutluk ve Sırbistan’da toprak kazanımları.
- 1389 : Kosova Meydan Savaşı.
- 1463 : Bosna’nın Fatih Sultan Mehmet tarafından fethedilerek Rumeli Eyaletine bağlı bir sancak statüsüyle Osmanlı İmparatorluğu’na katılması.
- 1483 : Osmanlıların Hersek’i fethi.
- 1492 : Engizisyon zulmünden kaçan Yahudilerin Balkanlara ve özellikle Bosna’ya yerleşmeleri.
- 1583 : Bosna’nın eyalet statüsü kazanması.
- 1699 : Karlofça Antlaşması (Habsburg İmparatorluğu’nun Macaristan’ı ele geçirmesi).
- 1789 : Fransız ihtilali ve Avrupa’da milliyetçilik akımlarının güçlenmesi.
- 1804 : Sırp soylularının Osmanlı yönetimine karşı ayaklanması.
- 1807 : Sırp otonomisinin kabulü.
- 1812 : Osmanlı yönetiminin Sırbistan üzerinde tekrar hakimiyet sağlaması.
- 1875 : Bosna’da dini çekişmelerin başlaması.
- 1878 : 93 Harbini takiben yapılan Berlin Antlaşması hükümleri uyarınca Bosna’nın Avusturya-Macaristan yönetimine bırakılması.
- 1908 : Bosna’nın Avusturya tarafından ilhakı.
- 1912-1913 : Balkan savaşları.
- 1914 : Avusturya-Macaristan İmparatorluğu veliaht prensi Franz Ferdinand ve eşinin Saraybosna’da Gavrilo Princip adlı bir Sırp milliyetçisi tarafından öldürülmesi ve I. Dünya Savaşı ’nın başlaması.
- 1918 : Bosna’nın I. Dünya Savaşı sonrası kurulan Sırp-Hırvat-Sloven Krallığı ’nın bir parçası olması.
- 1921 : Kral Alexander’in iktidarı ve ülke adının Yugoslavya (Güney Slavların Ülkesi) olarak değiştirilmesi.
- 1929 : Yugoslavya’da çok partili demokrasiye geçme çabaları, ancak başarılı olunamaması.
- 1941 : Bosna’nın Almanya tarafından ilan edilen “Bağımsız Hırvatistan”ın yönetimi altına girmesi. Almanya’nın kontrolü altındaki Hırvat milliyetçisi Ustaşelerin yönetimi ele geçirmesi. Partizan ve Çetniklerin (Sırp milliyetçisi) Almanya’ya ve Üstaşe yönetimine karşı direniş başlatmaları.
- 1945 : Josip Broz Tito ’nun yeni Yugoslavya’yı kurması, İkinci Dünya Savaşı ’nın sonu.
- 1948 : Tito ve Stalin arasındaki anlaşmazlık neticesinde Yugoslavya’nın Kominform’dan ihraç edilmesi.
- 1974 : YFSC’de Müslümanlara etnik statü tanınması.
- 1990 : Slobodan Miloşeviç ’in Sırbistan Cumhurbaşkanlığı’na seçilmesi. Milliyetçi Sırp hareketlerinin ateşlenmesi.
- 1991 : Slovenya ve Hırvatistan’ın Yugoslavya’dan ayrılması, Belgrad tarafından kontrol edilen Yugoslav Ordusu’nun bu ülkelere saldırması.Birleşmiş Milletler’ in eski Yugoslavya’ya silah ambargosu uygulaması.
- 1992 : Referandum akabinde B-H’ in bağımsızlık ilan etmesi, buna karşılık Bosnalı Sırpların da Republika Srpska’ yı ilanı, ülke içi çatışmaların başlaması. BM’nin Hırvatistan’daki çatışmaların Bosna-Hersek’e yayılmasını önlemek amacıyla UNPROFOR Karargahı’nı Saraybosna’ ya yerleştirmesi. Sırp-H
- 1993 : B-H’in etnik temeller çerçevesinde kantonlara ayrılmasını öngören Vance-Owen planı nın Bosnalı Sırplar tarafından reddedilmesi. Boşnaklar ve Hırvatlar arasında çatışmaların başlaması. NATO uçaklarının BM’nin uçuş yasağını uygulamaya koyması. BM Güvenlik Konseyi’nin Boşnaklar için 6 güvenlikli bölge ilan etmesi.
- 1994 : Hırvatlar ve Boşnakların, aralarındaki çatışmaları sona erdiren anlaşmayı imzalamaları. NATO’nun Bosnalı Sırplara geri çekilmeleri hususunda ültimatomu. 50 uçağın katılımı ile NATO’nun Bosna Sırp Yönetimi’nin askeri havaalanlarını bombalaması.
- 1995 : Boşnak ve Hırvat güçlerinin Sırpların kontrolündeki Orta ve Doğu Bosna’da ilerlemeleri. NATO’nun artan hava saldırıları sonucu tarafların ateşkesi kabulü.
14 Aralık’ta Paris’te “Dayton Barış Antlaşması”nın imzalanması ve Bosna-Hersek Devletinin kurulması. BM Güvenlik Konseyi ’nin barış gücü faaliyetlerini NATO’ya devretmesi. Dayton Barış Antlaşması’nın askeri yönlerini uygulamak amacıyla NATO liderliğinde 60.000 kişilik IFOR ’un (Implementation Force) ülkeye yerleştirilmesi. - 1996 : IFOR’un yerini daha az personele sahip SFOR’un (Stabilization Force, halen 17.700 kişi) alması. Dayton Barış Antlaşması’nın sivil yönlerini uygulamakla yükümlü Yüksek Temsilcilik Ofisi ’nin (OHR-Office of High Representative) faaliyete geçmesi. Bosna-Hersek’in ilk üçlü Başkanlık Konseyi üyelerinin seçimle göreve gelmesi: Aliya İzzetbegoviç (Boşnak üye), Kresimir Zubak (Hırvat üye), Momcilo krajisnik (Sırp üye).
- 1997 : 4 Şubat: Statüsü Dayton Barış Antlaşmasıyla düzenlenmemiş olan ihtilaflı Brcko Bölgesi’nin uluslar arası yönetime devredilmesi.
- 1998 : 22 Haziran: Bosna-Hersek’in para birimi Konvertibl Mark (KM)’ın yürürlüğe girmesi
- 2001 : Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından aranan sanıklardan, Slobodan Miloseviç’in, Bosna-Hersek, Kosova ve Hırvatistan’daki suçlarla ilgili olarak yargılanmak üzere, Mahkemeye teslim edilmesi .
Konum: Güneydoğu Avrupa'da, Adriyatik Denizi ve Hırvatistan sınırında bulunan bir ülke.
Coğrafi konumu: 44 00 Kuzey derecesi, 18 00 Doğu boylamı
Harita konumu: Kuzeybatı Balkanlar, Avrupa
Yüzölçümü: toplam: 51,129 km²
kara: 51,129 km²
su: 0 km²
Sınırları: toplam: 1,459 km
Sınır komşuları: Hırvatistan 932 km, Yugoslavya 527 km
Sahil şeridi: 20 km
İklimi: Sıcak yazlar ve soğuk kışlar; deniz seviyesinden daha yüksek bölgelerde yazlar kısa ve serin, kışlar uzun ve sert geçer; kıyı bölgelerinde kışlar ılıman ve yağışlıdır.
Arazi yapısı: Arazi dağlık ve vadilerle kaplıdır.
Deniz seviyesinden yüksekliği: en alçak noktası: Adriyatik Denizi 0 m; en yüksek noktası: Maglic 2,386 m
Doğal kaynaklar: Kömür, demir, boksit, manganez, ormanlar, bakır, krom, kurşun, çinko, hidro güç
Arazi kullanımı: Tarıma elverişli: %14
sürekli ekinler: %5
otlaklar: %20
ormanlar: %39
diğer: %22 (1993 verileri)
Sulanan arazi: 20 km² (1993 verileri)
Doğal afetler: Yıkıcı depremler
Nüfus: 3,922,205
Yaş yapısı: 0-14 yaş: %20.13 (erkek 405,713; kadın 383,850)
15-64 yaş: %70.78 (erkek 1,422,796; kadın 1,353,410)
65 yaş ve üzeri: %9.09 (erkek 150,802; kadın 205,634) (2001 verileri)
Nüfus artış oranı: %1.38 (2001 verileri)
Mülteci oranı: 8.91 mülteci/1,000 nüfus (2001 tahmini)
Cinsiyet oranı: doğumlarda: 1.07 erkek/kadın
15 yaş altı: 1.06 erkek/kadın
15-64 yaş: 1.05 erkek/kadın
65 yaş ve üzeri: 0.73 erkek/kadın
toplam nüfus: 1.02 erkek/kadın (2001 verileri)
Bebek ölüm oranı: 24.35 ölüm/1,000 doğan bebek (2001 tahmini)
Ortalama hayat süresi: toplam nüfus: 71.75 yıl
erkek: 69.04 yıl
kadın: 74.65 yıl (2001 verileri)
Ortalama çocuk sayısı: 1.71 çocuk/1 kadın (2001 tahmini)
HIV/AIDS - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: %0.04 (1999 verileri)
HIV/AIDS - hastalıklarından ölenler: 100 den az (1999 verileri)
Ulus: Boşnak, Hersek
Nüfusun etnik dağılımı: Boşnak %31, Sırp %31, Hırvat %17, Yugoslav, diğer %2.5 (1991)
Dinler: İslam %40, Ortodoks %31, Katoliklik %15, Protestan %4, diğer %10
Dil: Hırvatça, Sırpça, Boşnakça
Ülke adı: Resmi adı: Bosna - Hersek Cumhuriyeti
yerel adı: Bosna i Hercegovina
ingilizce: Bosnia and Herzegovina
Yönetim biçimi: Başkanlık Tipi Cumhuriyet
Başkent: Saraybosna
Bağımsızlık: 1 Mart 1992 (Yugoslavya'dan ayrıldı)
Milli bayram: Ulusal gün, 25 Kasım (1943)
Anayasa: 14 Aralık 1995
Hukuk sistemi: Genel hukuk kuralları çerçevesinde düzenlenmiştir.
Üye olduğu uluslararası örgüt ve kuruluşlar: BIS, CE (Avrupa Konseyi), CEI (Orta Avrupa Girişimi), EBRD (Avrupa Yatırım ve Kalkınma Bankası), ECE (Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu), FAO (Tarım ve Gıda Örgütü), G-77, IAEA (Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı), IBRD (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası), ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü), IDA (Uluslararası Kalkınma Birliği), IFAD (Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu), IFC (Uluslararası Finansman Kurumu), ILO (Uluslarası Çalışma Örgütü), IMF (Uluslararası Para Fonu), IMO (Uluslararası Denizcilik Örgütü), Inmarsat (Uluslararası Denizcilik Uydu Teşkilatı), Intelsat (Uluslararası Telekomünikasyon ve Uydu Örgütü), Interpol (Uluslararası Polis Teşkilatı), IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi), IOM (Uluslararası Göçmen Teşkilatı), ISO (Uluslararası Standartlar Örgütü), ITU (Uluslararası Haberleşme Birliği), NAM, OAS (Amerika Devletleri Teşkilatı), OIC (İslam Konferansı Örgütü), OPCW (Kimyasal Silahları Yasaklama Organizasyonu), OSCE (Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Örgütü), UN (Birleşmiş Milletler), UNCTAD (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı), UNESCO (Eğitim-Bilim ve Kültür Örgütü), UNIDO (Endüstriyel Kalkınma Örgütü), UNMEE (BM Etyopya-Eritre Misyonu), UNTAET (BM Doğu Timor Geçiş Yönetimi), UPU (Dünya Posta Birliği), WHO (Dünya Sağlık Örgütü), WIPO (Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı), WMO (Dünya Meteoroloji Örgütü), WToO (Dünya Turizm Örgütü), WTrO (Dünya Ticaret Örgütü)
Ekonomiye genel bakış: 1991 yılında Bosna-Hersek bağımsızlığını kazandığında 3,5 yıl süren savaş ülke kaynaklarının çoğunun tükenmesine neden olmuştu. 1994 yılı Ağustos ayı itibariyle Bosna-Hersek Federasyonu hükümeti başlattığı makroekonomik istikrar programı sonucunda 1995 yılında ekonomide canlanma kaydetmiş ve hiperenflasyon kontrol altına alınmıştır. Savaş sonrası Bosna-Hersek'te ulaşım yolları büyük oranda tahrip olmuştur. Yurtdışı bağlantılı tek bir demiryolu kalmamış, telekomünikasyon ve radyo-televizyon tesisleri tamamen zarar görmüştür. Eski Yugoslavya'da elektrik mühendisliği, madencilik, metal işleme, tarım ve gıda sektörlerinde faaliyet gösteren bazı büyük firmalara ev sahipliği yapmış olan Bosna-Hersek'te üretimin büyük bir kısmı kamulaştırılmış olmasına rağmen küçük ölçekli pek çok özel firma da bulunmaktadır. Ticaretin büyük bir kısmı da özel firmalar tarafından gerçekleşmiştir. Sanayi altyapısına sahip olmasına karşın Bosna-Hersek Makedonya'dan sonra eski Yugoslav devletleri arasında milli geliri en düşük ülkedir.
GSYİH: Satınalma gücü paritesi - 6.5 milyar $ (2000 verileri)
GSYİH - reel büyüme: %8 (2000 verileri)
GSYİH - sektörlere göre: tarım: %19
endüstri: %23
hizmet: %58 (1996 verileri)
Enflasyon oranı (tüketici fiyatlarında): %8 (2000 verileri)
İş gücü: 1.026 milyon
İşsizlik oranı: %35-%40 (1999 verileri)
Bütçe: gelirler: 1.9 milyar $; giderler: 2.2 milyar $ (1999 verileri)
Endüstri: çelik, kömür, demir, kurşun, çinko, manganez, boksit, araçlar, tekstil, tütün mamulleri, ahşap mobilya, tank ve uçak toplulukları, petrol arıtımı
Endüstrinin büyüme oranı: %10 (2000 verileri)
Elektrik üretimi: 2.585 milyar kWh (1999)
Elektrik üretimi için kaynaklar: Fosil yakıtlar: %38.68
hidro: %61.32
nükleer: %0
diğer: %0 (1999)
Elektrik tüketimi: 2.684 milyar kWh (1999)
Elektrik ihracatı: 150 milyon kWh (1999)
Elektrik ithalatı: 430 milyon kWh (1999)
Tarım ürünleri: buğday, mısır, meyve, sebze, canlı hayvanlar
İhracat: 950 milyon $ (2000 verileri)
İhracat ortakları: Hırvatistan, İsviçre, İtalya, Almanya
İthalat: 2.45 milyar $ (2000 verileri)
İthalat ortakları: Hırvatistan, Slovenya, Almanya, İtalya
Dış borç tutarı: 3.4 milyar $ (2000 verileri)
Para birimi: Marka (BAM)
Para birimi kodu: BAM
Mali yıl: Takvim yılı
