Türkiye'de Yayıncılık Sektörü
Türkiye’nin zengin ve dinamik bir yayıncılık sektörü olup, hem kamu hem de özel yayıncı kuruluşlar kendilerini sayısal çağa hazırlamada yeni medya ortamının getireceği fırsat ve zorlukların farkındadırlar. Türkiye; haber alma özgürlüğünün geliştirilmesine, evrensel haklara, yeni teknolojilere ve bilgi toplumunu oluşturmaya çok önem vermektedir.
Türkiye uzun geçmişi olan bir kamu yayıncılığı geleneğine sahiptir. 1925 yılında çıkarılan Telsiz Kanunu ile Türkiye’de ilk radyo yayıncılığı başlamıştır. 1971 yılına kadar olan dönemde bu Kanun, Anayasa’da yapılan yasa değişiklikleri, yenilenme ve geliştirmeler neticesinde bir kaç kez yeniden düzenlenmiştir. 1971 yılının Mart ayında tarafsız ve özerk bir kamu anonim ortaklığı yapısıyla kurulan Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu (TRT) denetiminde televizyon yayınları başlamıştır.
TRT’nin Anayasa ile korunan yayıncılık alanındaki tekeli, 1990 yılında daha yasal çerçeve oluşmadan yayınlara başlayan bir çok özel radyo ve televizyon kanal kuruluşları ile kırılmıştır. Anayasanın 133. Maddesinde yapılan değişikliklerle Türkiye’nin yayıncılık alanındaki kamu tekeli kaldırılmıştır.
1994 yılında çıkarılan 3984 Sayılı “Radyo ve Televizyon Kuruluşlarının Kuruluş ve Yayınları hakkında Kanun” ile özel radyo istasyonlarının, televizyon kanallarının ve TRT’nin uymakla mükellef kılındığı düzenlemeleri oluşturan, özerk ve tarafsız kamu tüzel kişiliğine haiz yetkili bir düzenleyici makam olan Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) kurulmuştur.
- Kamu Yayın Sektörünün Gelişimi
3984 Sayılı yasanın yürürlüğe girmesiyle bir kamu yayıncısı olan TRT’nin faaliyetleri rekabetçi yayın ortamının gereksinimlerine göre uyumlaştırılmıştır. Günümüzde TRT 34 yıllık deneyimiyle hem ulusal hem de uluslararası izleyiciler yararına programlar yayınlamaktadır. TRT’nin haber, eğlence, kültür ve eğitim amaçlı uluslararası hizmet veren iki kanalı, dört adet ülke içi izlenen kanalı, en son görsel-işitsel teknolojileri kullanmayı hedef edinerek en geniş coğrafi alanı kapsamakta ve geniş program yelpazesiyle geniş izleyici kitlelerine erişmeyi ve hitap etmeyi amaçlamaktadır. TRT’nin yayınları Avrupa, Ortadoğu, Merkezi Asya, Avustralya, Yeni Zelenda, ABD ve Kanada’ya ulaşmaktadır.
TRT genel ve özel konuları içeren yayınları mümkün olan en geniş kapsamda sunmayı hedeflemekte, güçlü haber kaynakları yoluyla dünyada ve Türkiye içindeki olaylar hakkında temel bilgi içeren güvenilir ve tatmin edici haber bültenleri sunmaktadır.
Düzenli yayınlarının yanı sıra TRT aynı zamanda hem iç hem de uluslararası pazar için teletext ve Internet hizmetleri gibi zengin haber kaynakları sunan veri yayınlarını da yapmaktadır.
TRT radyo yayınları, ülke içinde 3 ulusal şebeke ile 9 bölgesel istasyonu ve bunun yanı sıra 21 dilde yayın yapan 2 uluslararası program yayınını yayınlamaktadır. Bu programlar geniş yelpazede her yaşa ve zevke hitap edecek şekilde içeriğe sahiptir. 2004 yılında TRT Türk vatandaşlarının günlük yaşamlarında kullandığı dil ve lehçelerde yayın programları sunmaya da başlamıştır.
- Özel Yayıncılık Sektörünün Gelişimi
Son yıllarda yaşanan teknolojik gelişmelerin bir sonucu olarak kablo ve uydu ortamlarından sayısal olarak yapılan yeni iletim yöntemleri başlamış, sektörde radyo ve televizyon kuruluşlarının sayısında hızlı bir artış olmasıyla rekabet ortamının zorlaştığı görülmüştür. Hali hazırda Türkiye’de TRT’nin televizyon kanalları haricinde 24 ulusal, 16 bölgesel ve 224 yerel televizyon ile 36 ulusal, 108 bölgesel ve 944 yerel radyo kanalı faaliyet göstermektedir.
Türkiye’deki kablo sisteminde 76 televizyon kanalı bulunmakta olup, bunlardan en az 10 tanesi yabancı ülke kanallarıdır. Kablo sisteminde 5 tane de radyo kanalı bulunmaktadır.
Günümüzde çok sayıda özel kuruluş, radyo ve televizyon yayın hizmeti sunmaktadır. Başlıca özel televizyon kanallarının hiç biri aynı anda radyo yayın hizmeti de vermemektedir. Bu iki medya aracı arasında keskin bir sınır bulunmaktadır. Ödemeli TV hizmetleri de yayınlar arasında bulunmaktadır. Beş adet ödemeli kanal mevcut olup, (bunlardan dört adeti bir sayısal uydu platformunda bulunmaktadır.) özel program yayınları sunmaktadırlar. Özel kanallar finansmanını temelde reklamlardan sağladıkları gelirlerle elde etmektedirler. Kamu televizyonu TRT ise karma fon sistemi ile; televizyon bandrollerinden, reklamlardan ve diğer kamu kaynaklarından finansmanını sağlamaktadır.
İletişim hizmetleri sayısında artış sağlayan sayısallaşma daha çok özel yayıncı kuruluşların yararına rekabeti getirmektedir. Digitürk gibi sayısal uydu platformları hali hazırda değişik bir çok radyo ve televizyon hizmetini, buketinde sunduğu bir çok ek hizmetle birlikte sağlamaktadır. Yedi sayısal uydu platformu daha bir yandan start almaya hazırlanırken, bir yandan da TRT, İstanbul, Ankara ve İzmir gibi başlıca şehirlerde sayısal karasal yayınların pilot uygulamalarını başlatmıştır. Yeni haberleşme ve iletişim teknolojileri ve hizmetleri, Internet ve sayısal veri hizmetlerinin yakınsamakta olan teknolojisi Türkiye’de şimdiden yaşamın bir parçası olmaya başlamıştır. İlgili kamu yetkilileri, kurumları ve özel girişimciler bu yeni teknolojileri harekete geçirme planları yapmakta ve bu bağlamda; Türk yayıncılık yasaları yeni medya hizmetlerinin zorlukları ve fırsatlarıyla uyum sağlamak için değişiklik hazırlıkları içindedir. Rtük
