ANTİLOP. Sığır, koyun, keçi ve ceylanlarla aynı familya (Bovidae) içinde sınıflandırılan 100 kadar otçul memeli türüne antilop adı verilir. Çok zarif yapılı olan antiloplar da sığırlar gibi çifttoynaklı ve geviş getiren hayvanlardır. Fosillerinden anlaşıldığı kadarıyla bir zamanlar Asya ve Avrupa'nın birçok yerinde antiloplar yaşıyordu. Oysa bugün var olan antilop türlerinin çoğu Afrika'da, yalnızca birkaçı Asya'da yaşar. Bu hayvanların Kuzey Ameri-ka'daki en yakın örneği olan Amerika antilo bu (Antilocapra americana) aslında gerçek antiloplarla aynı familyadan değildir ve öbür antiloplar çatallanmadan uzayan boynuzlarını ömür boyu taşıdıkları halde, Amerika antilo-bunun ikiye çatallanan boynuzları her yıl yenilenir.
En iri antilop türü, yerden omzuna kadar olan yüksekliği 2 metreyi, ağırlığı ise 700 kilogramı bulan dev boğa antilobudur (Tau-rotragus derbianus). Öbür iri antiloplar arasında demirkır antilop (Hippotragus equinus), büyük kudu (Tragelaphus strepsiceros) ve dağ niyalası (Tragelaphus buxtoni) sayılabilir.
İnek Antilobu En küçük tür olan kral antilop (Neotragus pygmaeus) hemen hemen bir tavşan büyüklüğündedir. Omuz yüksekliği ancak 25 cm, ağırlığı ise 2 kilogramdan azdır. Madoqua cinsini oluşturan dikdikler biraz daha iricedir. Postu yumuşak ve uzun tüylü olan bu narin antilopların tepesindeki bir tutam dik ve kabarık tüy, erkeklerin kısa boynuzlarını neredeyse bütünüyle gizler.
İnek Antilobu
Antiloplardan çoğunun postu sarımsı kahverengi, kızılımsı ya da kurşuni renktedir.Yüzlerinde, karınlarında ve kalçalarında genellikle beyaz lekeler bulunur. Bazı türler postlarının rengi ve lekelerin dağılımıyla çok göz alıcıdır. Örneğin dev samur antilobu (Hippotragus niger varianî) koyu kahverengi ve siyah desenli postuyla gösterişli bir hayvan dır. Batı Afrika'da yaşayan bongonun (Boocerus eurycerus) açık kestane rengindeki postu tam göğsünde beyaz bir hilalle süslüdür gövdesinin iki yanında da yukarıdan aşağıya doğru 10-13 tane ince beyaz şerit uzanır. Karaantilobun (Antelope cervicapra) yetişkin erkekleri de çok hoş görünümlüdür; yüzü ve karnı açık renkte olan bu hayvanın sırtı siyah üstüne beyaz çizgi ve beneklerle süslüdür.
Ova ve Çöl Antilopları
Antilop türlerinin çoğu geniş ve açık arazilerde, genellikle kalabalık sürüler halinde yaşar,Şişkin ve iri burnuyla garip bir görünümü olan sayga (Saiga tatarica) Asya'nın batısındaki bozkırlarda barınır. Burnunun bu kadar iri olmasının ya hayvanın soluduğu havayı ılık ve nemli tutmaya yaradığı ya da çok gelişmiş olan koku alma duyusuyla ilişkili olduğu sanılıyor. Tibet antilobu ya da kiru (Pantholops hodgsoni) da sayga gibi sert iklimli yerlerde, soğuk ve kuru Tibet yaylalarında yaşar ve onun gibi iri bir burnu vardır.
Kara antilop, Hindistan ovalarında yaşayan antilopların en tanınmışlarından biridir. Ge¬nellikle tek bir erkeğin yönettiği küçük sürüler halinde yaşayan bu hayvanlar, saatte 80 kilometreyi aşabilen hızlarıyla tanınır. Eskiden Asya'nın bu bölgesinde çok fazla kara antilop yaşardı. Köpek yerine eğitilmiş çita-larla antilop avına çıkan soyluların en gözde avlarından biri olduğu için artık sayıları iyice azaldı. 16. yüzyılda Moğol İmparatoru Ekber' in kara antilop avı için eğitilmiş 1.000 kadar çita beslediği söylenir.
Orikslerin üç türü çöllerde ve yağış almayan taşlık ovalarda yaşar. Yabani hayvanları korumak amacıyla Londra'da kurulmuş bir dernek Arabistan oriksini (Oryx leucoryx) kurtarmak üzere harekete geçtiğinde, bu zarif hayvanın soyunun tükendiği sanılıyordu. 1962'de başlatılan "Oriks Operasyonu" çerçevesinde değişik hayvanat bahçelerinden toplanan oriksler üretilmek üzere ABD'ye götürüldü ve ancak 20 yıl sonra ilk oriks sürüsü Umman'da doğal yaşam ortamına salındı.
Addaks (Addax nasomaculatus) yalnızca Büyük Sahra'da ve çevresinde yaşar. Avlana avlana bu antilobun da soyu tükenmeye yüz tutmuştur. Oriksin ve addaksın toprak rengindeki postları kuru otların ve çöllerin rengiyle uyum sağlayarak hayvanların gizlenmesine yardımcı olur.
İmpala (Aepyceros melampus) ve keselicey-lan (Antidorcas marsupialis) yerden 3 metre havalanıp 15 metre kadar öteye sıçramalarıyla tanınır. Gerenuk (Litocranius vvallerı) Afrika' nın kuzeydoğusundaki çalılık ve kurak bölgelerde yaşar. Buralarda geniş otlaklar bulunmadığı için daha çok ağaçların, yüksek çalıların yaprak ve sürgünleriyle beslenir. Arka bacakları üzerinde ayağa kalkıp ön bacaklarını ağaca dayar ve uzun boynunu gererek yaprak ve sürgünlere kolayca ulaşır. 7.000 yıl önce yapılmış bir resimden bu hayvanın Eski Mısırlılar'ca da bilindiği anlaşılmaktadır.
Çizgili ya da mavi gnuya (Connochaetes taurinus) Doğu ve Güneydoğu Afrika'daki açık arazilerde bugün hâlâ rastlanır. Ak kuyruklu gnu (Connochaetes gnou) eskiden özellikle Afrika'nın güneyinde çok bol bulunurdu. Bu topraklar tarıma açıldıkça öldürülen ya da yaşama bölgesinden uzaklaştırılan bu hayvanlardan geriye ancak koruma bölgelerinde birkaç küçük sürü kalmıştır.
Kaya antilobu (Oreotragus oreotragus) sarp kayalıklarda barınır ve uçurumları uçarcasına aşarak kayadan kayaya inanılmaz bir ustalıkla sıçrar. Sivri uçlu toynaklarının üstündeki dengeli gövdesi, parmaklarının ucunda yükselen bir balerin kadar zariftir. Orta büyüklükte bir antilop olan boz duiker (Sylvicapra grimmid), ekvatora yakın olduğu halde doruklarından kar eksik olmayan dağların yüksek kesimle-rinde, sık çalılıklar arasında yaşar.
Bataklık ve Orman Antilopları
Su antilobu (Kobus ellipsiprymnus), adından da anlaşılacağı gibi, suya yakın yerlerde yaşar. O kadar suya düşkündür ki, su kıyısındaki toprakların kuru ve çalılık olmasına bile aldırmaz. Erkek su antilobu yaşadığı bölgeye son derece bağlıdır ve 2,5 km2'lik bir alanı bütün yabancılara karşı var gücüyle savunur.
Sitatunga ya da bataklık antilobu (Tragelaphus spekeî) ise su kıyısında barınmakla yetinmez, neredeyse bütün zamanını suda geçirir. İyi bir yüzücü ve dalıcı olan bu hayvan suyun içinde beslenir ve düşmanlarından saklanmak gerektiğinde bütün vücudunu gizleyecek kadar suya dalabilir. Toynaklarının uzun ve yayvan, ayak eklemlerinin esnek olması da bataklık bitkileri arasında yürümesini kolaylaştırır.
Ormanlarda yaşayan bongo ürkek ve çekingen bir hayvandır. Ağaçların arasından süzülen güneş ışıkları vurmuşçasına yol yol çizgili olan postu hayvanın rahatça gizlenmesine yardımcı olur. Bongonun erkeği de dişisi de boynuzludur. Oldukça kalın ve geriye yatık olan bu boynuzlar, hayvan başını öne eğdiği zaman gövdesine paralel duruma gelir. Böylece bongo, orman ağaçlarının altında büyüyen sık bitki örtüsünü yararak rahatça koşabilir. Batı Afrika ormanlarındaki en yaygın antilop türü olan duikerler hemen her çeşit otla ve yere düşmüş meyvelerle beslenir. Gana ormanlarında yaşayan kral antilobun adı, bu yörenin yerli halkı olan Asantiler'in folklorundaki bir masaldan kaynaklanır. Bu masala göre, bu minik antilop fille bir yarışmaya katılmış ve kazanınca "ormanların kralı" ilan edilmiştir.
Kaynak: MsXLabs.org & Temel Britannica
