ARİSTO ya da ARİSTOTELES (İÖ 384-322) Eski Yunanistan'ın büyük filozoflarından bi­riydi. (Filozof bilgeliği seven, yaşamını, dün­yayı anlamaya, araştırmaya ve açıklamaya adayan kimsedir.) Aristo Yunanistan'ın kuze­yindeki Stageiros'ta doğdu. Babası, Make­donya kralının sarayında doktordu. 17 yaşın­dayken ünlü filozof Platon'un öğrencisi olmak amacıyla Atina'ya gitti ve Platon ölene kadar 20 yıl orada kaldı. Bu süre içinde biyoloji, matematik ve felsefe alanlarında çalışmalar yaptı; dersler verdi ve yazılar yazdı.

Aristo, İÖ 343'te, Makedonya Kralı II. Philippos'un o zamanlar 14 yaşında olan oğlu İskender'e öğretmenlik yapmava başladı. İs­kender'e Yunanlılar'ın çok değer verdiği, bilgi edinme tutkusu ve düşünce özgürlüğü gibi nitelikleri sevmeyi ve bu nitelikleri olan insanlara saygı göstermeyi öğretti; İÖ 339'da Stageiros'a döndü.

İÖ 336'da Kral Philippos'un öldürülmesi üzerine daha sonra Büyük İskender olarak anılacak olan oğlu tahta çıkınca Atina'ya geri dönen Aristo orada kendi felsefe okulunu kurdu. Aristo ve öğrencileri pek çok konuyu ağaçlar altında gezinerek tartışırlardı. Bu yüzden Aristo'nun geliştirdiği düşünce sistemi Yunanca "peripatos" sözcüğünden kaynakla­nan Gezimcilik olarak da anılır.

İÖ 323'te Atina'yı bırakıp, Euboia (Eğri-boz) Adası'nda, Khalkis'teki annesinin evine giden Aristo bir yıl sonra 62 yaşında öldü.

Aristo'nun Düşünceleri
Platon ve Aristo'nun düşünceleri birbirinden çok farklıdır. Platon insan yaşamının nasıl olması gerektiği üstüne düşünceler geliştir­mişti. Oysa Aristo insan yaşamının gerçekte nasıl olduğu ve insanların karşılaştıkları bazı sorunlara nasıl çözüm getirilebileceği konusu­na ilgi duymuştur. Başka bir deyişle, Aristo çağdaş bir bilim adamına benziyordu: Belirli bir düşüncenin gerçekleştiği durumda dünya­nın nasıl olacağını düşlemek yerine, gerçek dünyadaki olaylara bakarak, bunlardan yeni düşünceler üretmeye çalıştı. Usa vurmanın (akıl süzgecinden geçirmenin) kurallarını oluşturan mantık bilimi Aristo ile başlamış, yaklaşık 2.000 yıl hemen hemen hiç değişme­den kalmıştır.
Aristo bilim ve felsefenin yanı sıra başka konularla da ilgiliydi. Konuşma sanatı ve şiir üstüne kitaplar yazdj, yaşadığı dönemde yazı­lan oyunları inceledi. İyi oyun yazmanın kurallarını öğrenmek isteyenler onun görüşle­rine başvururdu.
Aristo'nun en ünlü yapıtları Organon, Phy-sika ("Doğa"), Metafizik {ta metaphysika) ve Politika'dır. Ortaçağ yazarları doğa ve insan yaşamıyla ilgili görüşlerinin çoğunu Aristo' nun öğretisi üzerine kurmuşlardır.

ARİSTOFANES ya da ARİSTOPHANES
(İÖ 448-380) Eski Yunan komedisinin en bü­yük oyun yazarıdır. Yunanlı büyük trajedi ya zarları Sofokles ve Öripides ile aynı dönemde yaşamıştır. Döneminin güncel konularına de­ğinen komedileri bugün bile ilgiyle izlenir ve beğenilir. Aristofanes'in özel yaşamına ilişkin bilgiler çok azdır. Atina kentinde doğan Aristofanes, gençliğinin büyük bir bölümünü Aıgina (Eğin) Adası'nda geçirdi. İlk komedisi olan Daitales ("Şölenciler") İÖ 427'de Atina'da her yıl düzenlenen oyun yarışmaları şenliğin­de sahnelendi ve ikincilik ödülü kazandı. Bu oyunla birlikte yapıtlarından birçoğu kaybo­lan Aristofanes'in ancak 11 yapıtı günümüze ulaşabilmiştir.
Aristofanes komedilerini yalnızca izleyici­leri güldürmek için değil, dönemin siyaset adamlarının ve düşünürlerinin yanlış ve saç­ma bulduğu yanlarını sergilemek amacıyla da yazmıştır. Aristofanes oyunlarını, Atina'nın müttefikleriyle Sparta öncülüğündeki bir dev­letler birliğine karşı sürdürdüğü, uzun ve amansız bir savaş döneminde yazmıştır. Ko­caları savaşa giden kadınlar başta olmak üze­re, birçok Atinalı bu savaşın acısını çekmek­teydi. Aristofanes İÖ 411'de Atina'da sahne­lenen Kadınların Savaşı: Lysistrata adlı oyu­nunda, kadınların acılarını gülünç bir biçimde sergiler. Bu oyunda kadınlar, savaşı durdur­mak amacıyla kocalarına karşı savaş ilan ederler. İlk kez İÖ 423'te sahnelenen Bulut­lar oyununda ise Aristofanes. düşünür Sok-rat'ı alaya alır. Kuşlar'da (İÖ 414), Aristofa­nes'in kişileri o günlerin sıkıntılı Atina'sın­dan kaçarak, gökyüzünde kuşların yönettiği "Kuşlar-Bulutlar Ülkesi"ne sığınırlar. Eşek Anları: Yargıçlar oyununda da (İÖ 422) Ati­na mahkemeleri alaya alınır. Kurbağalar'da (İÖ 405) ise, Aisklıylos ve Öripides'in trajedi­leri gülünç bir biçimde eleştirilir. Aristofanes oyunlarında yaratıcılığını kanıtlamakla kal­mamış, kendinden sonra gelen yazarların bir­çoğundan daha fazla yeniliğe açık olduğunu da göstermiştir.

ARİSTOTELES bak. Arİsto