Eski yazılı belgelerin çoğu vergilere, yasalara, din kurallarına, krallara ve yöneticilere ilişkin bilgiler verir. Bunlar bize o dönemin insanla­rının yaşamlannı açıklamaz. Oysa kazılar yaparak, sıradan insanlann yaşadıktan evle­rin kalıntılannı, krallannın saraylannı, ölüle­rini koyduklan mezarlan ve tannlanna tapın­dıktan tapınakları bulabiliriz.
Böyle keşifler hem eski insanlann yaşamla-nna ışık tutar hem de bir arkeologun başanlı olması için meraklı olması gerektiğini göste­rir. Avrupa'nın bazı bölgelerinde geniş toprak tümseklere rastlanır. Arkeolojik çalışmalar­dan önce, bu tuhaf tümseklerin devlerin, perilerin ya da şeytanın işi olduğu sanılırdı. Ama ilk arkeologlar diyebileceğimiz kişiler bu açıklamalarla yetinmediler; tepelerin sırn-m çözmek için araştırmaya başladılar ve sonuçta bunların eski insanlann ölülerini gömdükleri yerler olduğunu anladılar.

Yüzyıllar boyunca insanlar, Meksika'daki ve Mısır'daki piramitler, Atina'daki Akropol gibi ilginç yapılan hayranlık ve ilgiyle izledi­ler. Arkeoloji, bazı kişilerin daha fazla me­raklı olup, bu yapılan yakından incelemeye başlamalanyla doğdu.

Eskiden kalma büyük yapılan görmek ko­laydır; ama toprağın derinliklerinde saklı kentleri bulup ortaya çıkarmak oldukça zor­dur. Bazen yerin üstünde de bir duvar kalıntı­sı, kınk bir sütun ya da heykel görülebilir. Kimi zaman arkeologlar bir tarlada buldukla-n kınk çömlek parçalarıyla araştırmalanna başlarlar. Günümüzde uçaktan çekilen fotoğ­raflar da arkeologlar için çok yararlı olmakta­dır. Tarlalardaki ürünlerin büyüme biçimin­den, toprağın altında eski duvarlann ya da hendeklerin bulunup bulunmadığı anlaşıla­bilir.