Bilimsel Yöntemler
Arkeologların incelediği toplumlar ve dönem lerin birçoğunda, yazı ve para gibi tarih belir­lemeyi kolaylaştıracak işaretler yoktur. Çok kısa bir zaman öncesine kadar, bulunan eşya­lar, geçmişi bilinen bir halkın, örneğin Mısır halkının kullandığı benzer eşyalarla karşılaştı­rılarak, yaklaşık bir yapım tarihi saptanırdı. Radyo karbon tarihlendirme yönteminin bu­lunması odunun, kömürün ve eski yerleşim bölgelerinde bulunan kemiklerin yaşlarını saptamayı olanaklı kıldı. Her canlıda bulunan karbonun neredeyse tamamı karbon-12'dir; belli bir oranda da radyoaktif ve "ağır" olan karbon-14 vardır. Canlı ölünce, örneğin bir ağaç kesilince, artık yeni karbon-14 atomları alamaz ve var olan radyoaktif karbon atomla­rı da belli bir hızla yok olmaya başlar. Böyle­ce yaklaşık 5.500 yıl sonra bu atomların yarısı karbon-12 atomlarına dönüşür. Bir radyo kar­bon laboratuvan, radyoaktif karbonun, kar-bon-12'ye oranını ölçerek, canlının ne kadar zaman önce ölmüş olduğunu saptayabilir. Ne var ki bu yöntem, tarihi belli olan Mısır bu­luntularına uygulandığında, saptanan tarihle­rin çok kesin olmadığı anlaşılmıştır (bak. radyometrik tarihlendirme). Yeni tarihlendirme yöntemlerinden biri de ısıyla ışıldamadır (ısılışıldama) ve yalnızca piş­miş kile uygulanır. Çömlek yapılırken kil çok yüksek bir ısıda pişirildiği için bu ısı kili kris-talleştirir. Kilde radyoaktif atomlar içeren elementler vardır; bunlar kil pişirilmeden ön­ce çevrelerine ışık biçiminde parçacıklar sa­çarlar. Pişme işleminin sonunda, atomların saçtığı bu parçacıklar artık kristalleşmiş yapı­nın içinde kalır ve dışarıya çıkamaz. Çömlek­ten alınan bir örnek, laboratuvarda, parçala­rın yeniden serbest kalacağı noktaya kadar ısıtılır. Bu parçacıklar ışık biçiminde (ışıldaya­rak) açığa çıktıkları için fotometre aygıtıyla ölçülür. Çömlek ne kadar çok ışık verirse, o kadar eskidir. Bu yöntem arkeologlarca yay­gın biçimde kullanılacak kadar gelişmemiştir. Ama müzelerde ve özel koleksiyonlarda anti­ka olduğu sanılan pek çok parçanın sahte ol­duğunu göstermiştir.

Dendrokronoloji bir ağacın yaşının, gövde-sindeki yıllık büyüme halkalarına göre sap­tanması demektir. Ağaç gövdesinin enlemesi­ne kesitinde iç içe ince ve kalın halkalar gözle­nir. Havalann iyi gittiği yıllarda ağaç daha ça­buk büyüyeceğinden halkalann kalınlığı ar­tar. Böylece ağacın yaşadığı dönemdeki iklim koşullan anlaşılabilir. Bir çam türünün 4.000 yıl önceki ve günümüzde yaşamakta olan ör­nekleri bu yöntemle incelenmiştir.

Bilim, arkeologlara daha birçok bakımdan yarar sağlar. Örneğin, topraktan çıkartılan metal eşyanın çok kırılgan olduğu için labora­tuvarda özel bir biçimde korunması gerekir. Bir taş baltanın hangi taşocağındaki kayadan yontulduğu belirlenebilir. Uygulanacak yön­tem, kayadan ince bir parça koparmak ve bu­nu saydamlaşıp kristalleri görülebilir duruma gelene kadar cilalamaktır. Belirli maden ya-taklannda görülebilen ender bulunan ele­mentlerin kaynağını bulmak için de madenler incelenebilir. Bu çalışmalar eski ticaret ve göç yollanmn anlaşılmasını da sağlamıştır.