Güney Avrupa
Avrupa'nın güneydeki topraklan Akdeniz Bölgesi'nin bir parçasıdır. Denize yakın bö­lümleri dağlıktır; yukanda tanımlanan Akde­niz iklimi ve bitki örtüsü görülür. Bu koşullar­da çiftçilik yapmak kolay değildir. Çünkü ya-maçlann basamak biçiminde teraslanması; üzüm ve meyve yetiştirmek için toprağın de­rince kazılması gerekir. Uzun ve kurak geçen yazlar, bağlann ve bahçelerin sulanmasını ge­rektirir. Teraslama ve sulama ağır bedensel çalışma anlamına gelir. Avrupa'daki çiftlikle­rin çoğunda kullanılan pulluk ve harman ma­kinesinin yerini bel ve orağın aldığı Akdeniz tanmının en belirgin özelliği ağır bedensel ça­lışmadır.

Akdeniz'in balık açısından zengin olmama­sına karşın, topraklann tarım için çok elveriş­siz olması ve kıyılarda küçük teknelerin ban-nabileceği yerlerin bulunması, balıkçılığın ve deniz ticaretinin gelişmesine yol açmıştır. Es­kiçağlardan beri Akdeniz, dünyada ticaretin en yoğun olduğu bölgelerden biriydi. 1869'da Süveyş Kanalı'nın açılmasıyla Akdeniz'in ti­cari önemi daha da arttı. Avrupa'nın güneyin­deki Cenova, Napoli, Marsilya ve Barselona gibi limanlar çok önem kazandı.
Akdeniz'i çevreleyen ülkeler, dünya tari­hinde her zaman büyük bir rol oynadı. Uygar­lığın Mısır ve Mezopotamya'da başladığını, daha sonra batıya doğru yayıldığını biliyoruz. 14. yüzyıla kadar Venedik ve Floransa gibi italyan kentleri zengin ve güçlüydü. Ama uzun deniz yolculuklan yapmanın güçlükleri bir kere aşılınca, Portekiz, İspanya, Fransa ve İngiltere'nin dünya ticaretindeki önemi arttı; Akdeniz ülkelerininki ise azaldı.

Güney Avrupa, tümü de Alp Dağlan'nın güneyinde uzanan, İber (İspanya ve Porte­kiz), İtalya ve Balkan yanmadalannı kapsar. Alp Dağları arasındaki vadiler, Akdeniz ülke­lerini Kuzey Avrupa ülkelerine bağlar. Eski­çağlarda Romalılar bu vadilerden biri olan Rhone Vadisi'nden geçerek bugünkü Fransa' ya, Almanya'ya, İngiltere'ye, Hollanda'ya ve Belçika'ya girmişlerdi. İÖ 60'ta Yunanlılar ta­rafından kurulduğundan bu yana Marsilya Kuzey Avrupa'ya giden yollann giriş kapısı oldu. Adriya Denizi kıyısındaki Venedik ve Triyeste ile Ege Denizi kıyısındaki Selanik

üzerinden Tuna Irmağı'na doğru giden, daha az elverişli yollar da vardır.
Akdeniz ülkeleri Avrupa'nın en yoksul ül­keleri arasındadır. Çünkü bir yandan çiftçileri ve balıkçıları zengin değilken, öte yandan kö­mür ve petrol az olduğu için fabrikalara ge­rekli olan enerji kaynakları ve hammaddeler-
Sol üstte: İspanyol çobanlar koyun güdüyor. So\da Yunanistan'da bağcılık önemli bir gelir kaynağıdır. Sağ üstte: Avrupa'nın önemli suyollarından biri o\an Ren Irmağı'nda taşımacılık büyük mavnaiariı yapılır. Altta: Hollanda'nın önemli bir ürünü laled Resimde rengârenk lale tarlaları görülüyor.


kullanılamaz; işlenmek üzere başka ülkelere gönderilir. Yün, ipek ve pamuk üretilir ama üretim büyük miktarlarda değildir. En önemli sanayi bölgesi, Kuzey İtalya'daki Lombardiya Ovası'nın kuzey sınırında yer alır. Buradaki Milano, Torino ve çok sayıda daha küçük kent­te, fabrikalara gerekli elektrik enerjisini üret­mek için Alp Dağları'ndaki ırmakların su gü­cünden yararlanılır.
Bu nedenlerle Akdeniz ülkeleri büyük öl­çüde tarıma bağımlıdır. Ama, çiftçilikten yük­sek bir yaşam düzeyi sağlanamadığı için bir­çok insan öteki kıtalara göç etmiştir. Bir bölü­mü ise daha zengin ülkelerde işçi ya da deniz­ci olarak çalışmaktadır. Akdeniz kıyılarında turizm önemli bir gelir kaynağıdır.
İber Yarımadası'nda Portekiz ve İspanya yer alır. Portekiz bir Akdeniz ülkesi olmaktan çok bir Atlas Okyanusu ülkesidir. Başkenti Lizbon'dan, Güney Amerika'ya giden önemli hava ve denizyolları geçer. İspanya'nın büyük bölümü kurak ve çıplak bir yayladır. Kuzeyin­deki dağlarda demir cevheri ve bir miktar kö­mür vardır; güneyde ise Romalılar zamanın­dan bu yana bakır madeni çıkarılır. Sevilla yakınındaki Endülüs Ovası en bereketli böl­gesidir. Akdeniz kıyısına yakın topraklarda şarap, zeytinyağı, portakal ve fındık üretilir.
Fransa'nın Akdeniz kıyılan, üç büyük ada olan Korsika, Sardinya ve Sicilya ile İtalya' nın yanmada olan bölümü aynı görüntüye sa­hiptir: Sakin, mavi bir deniz, geniş koylar ve kayalık burunlar. Denizin hemen ötesinde üzüm, zeytin, portakal ve limon yetiştirmek için teraslar biçiminde düzenlenmiş olan ya da seyrek ağaçlarla kaplı tepeler uzanır. Daha içerilere doğru toprak çorak, çalılık ve koyun-lann otladığı cılız çayırlar dışında, değersiz­dir. Ovaların yeterince büyük olduğu yerler­de, Sicilya'daki Palermo, İtalya'daki Roma, Napoli ve Livorno gibi kentler gelişmiştir. Kuzey İtalya'da bulunan ve Po Irmağı'nın kollarıyla sulanan Lombardiya Ovası, zengin bir tanm bölgesidir. Bu ovada, buğday, mısır, pirinç ve süt ürünleri üretilir.
Sarp dağlar ve dağınık adalar ülkesi Yuna­nistan'ın yoksulluğu, halkı yüzyıllar boyunca yaşamlarını denizde aramaya yöneltmiştir. Toprağın yirmide birinden daha az bir bölü­münde tahıl üretilir. Balkan Yanmadası'nın Türkiye'deki bölümünün ortasında verimli Ergene Ovası vardır. Kuzeyinde 1.000 metre yüksekliğe ulaşan Istranca Dağlan'nın yer aldı­ğı düzlükler İstanbul'a kadar uzanır. İstanbul ve Çanakkale boğazlan Asya ve Avrupa'nın bu bölgedeki sınınnı oluşturur. Balkan Yanm­adası'nın kuzeyindeki ülkeler Güney Avru­pa'dan çok Orta Avrupa ülkeleridir; bu ne­denle daha ilerdeki bölümlerde anlatılacaktır.