AYÇİÇEĞİ küçük kır papatyalarıyla akraba olmasına karşılık en iri çiçekli bitkilerden biridir. 1 metreden 4 metreye kadar boylana-bilen ince gövdesinin tepesindeki iri çiçek başlarının (kömeçlerin) çapı 30 santimetreyi bulur. Bu çiçek başları, ortada kümelenmiş
DİATEK
koyu sarı, kahverengi ya da mor renkli tüpsü çiçekler ile bu göbeğin çevresinde dizilmiş sarı ya da turuncu renkli dilsi çiçeklerden oluşur. Biryıllık otsu bir bitki olan ayçiçeğinin sert ve odunsu gövdesi de, geniş yaprakları da tüy­lüdür.
Ayçiçeğinin (Helianthus annuus) anayurdu Amerika kıtasıdır. Peru, Şili gibi Güney Amerika ülkelerinde ve Kuzey Amerika'nın bazı kesimlerinde kendiliğinden yetişen yaba­ni bir bitkiyken Amerika Yerlileri'nce tarıma alınmış ve 16. yüzyıl başlarında İspanya'ya götürülerek oradan Eskidünya'ya yayılmıştır. Bitkinin bilimsel adı olan Helianthus Yunanca "güneş" ve "çiçek" sözcüklerinden türetilmiş­tir. Gerçekten de biçimi ve sıcak sarı rengiyle Güneş'i andıran çiçek başlarının yüzünü her zaman Güneş'e döndüğü ve doğuşundan batı­şına kadar hep Güneş'i izlediği söylenirse de bu doğru değildir. Ama bu inanış nedeniyle Türkiye'nin birçok yöresinde de bitki "güne-bakan" ve "gündöndü" adlarıyla anılır.
Ayçiçeğinin düzgün sarmal sıralar halinde dizilmiş, aslında kabuklu ve kuru bir meyve olan tohumları yağ ve protein açısından çok zengindir. Başta SSCB olmak üzere bazı Avrupa ülkelerinde, Mısır ve Hindistan'da bu bitki özellikle yağ elde etmek için yaygın olarak yetiştirilir. Ayçiçeğiyağı Türkiye'de ve birçok ülkede yemek ve salatalarda zeytinya­ğından daha çok kullanılan en önemli bitkisel sıvı yağlardan biridir.
Türkiye'de ayçiçeği tarımı 50 yıl kadar önce, Balkan ülkelerinden gelen göçmenler aracılığıyla Trakya Bölgesi'nde başlatılmıştır. Günümüzde Trakya'dan İç Anadolu'ya kadar yayılan bu tarımdan sağlanan 1 milyon ton dolayındaki ürün bitkisel yağ sanayisinin baş­lıca hammaddesidir. Hem sıvı yağ olarak kullanılan, hem de margarin yapımında yarar­lanılan ayçiçeğiyağı Türkiye'nin toplam yağ tüketiminin yandan fazlasını karşılar. Ayrıca tohumlardan yağ çıkarıldıktan sonra kalan küspe büyükbaş hayvanlar ve kümes hayvan-lan için yem olarak kullanılır. Kurutulup kavrulmuş tohumları, ay çekirdeği adıyla bilinen ve çok tüketilen bir kuruyemiştir.