Arap Atı
Birçok kişi dünyadaki en güzel at soyunun Arap atı olduğu konusunda birleşir. Gerçekten de evcilleştirilmiş atların en eskisi ve en safkanı olan Arap atı son derece alımlı ve zarif bir hayvandır. Öbür soylara oranla biraz daha küçük yapılı olan Arap atının sırtı kısa, kafası küçüktür. Gözleri iri ve fırlak, çok duyarlı olan burun delikleri geniştir. Bu yüzden yandan bakıldığında burun kemeri hafifçe içeri çökük gibi görünür. Ortalama cidago yüksekliği 150 santimetredir. Hareketleri çok yumuşak, soylu ve zarif olan bu at yürür ya da koşarken kuyruğunu bayrak gibi havada tutar. Kendi soyundan gelen safkan İngiliz atı kadar hızlı değilse de, dayanıklılığı ve zekâsı bütün öbür soylardan daha yüksektir. İÖ 5000 yıllarından beri var olduğu sanılan ve bütün hafif atların atası kabul edilen Arap atının kökeni konusunda gerçekler ile efsaneler birbirine karışmıştır. Gene de, bu atın İS 7. yüzyılda Arabistan'da yetiştirildiği kesindir. İÖ 1000 yıllarında yetiştirilen ve büyük olasılıkla Libya atının soyundan gelen Asur, Yunan ve Mısır atları Arap atına çok benzediği için bu atın da aynı soydan geldiği düşünülmektedir.
İngiliz Atları
İngiltere'de hafif ve ağır birçok at soyu üretilmiştir, ama İngiliz atı dendiğinde ilk akla gelen safkan İngiliz atı olur. İnce ve zarif yapılı olan bu atın cidago yüksekliği yaklaşık 160 santimetredir. Bütün safkan İngiliz atlan 1689-1730 yılları arasında İngiltere'ye getirilen üç Arap aygırının soyundan gelir.
İngiliz-Arap atı, safkan İngiliz atı ile Arap atının melezidir. Arap atının güzelliğini, dayanıklılığını ve zekâsını, safkan İngiliz atının da hızını ve iriliğini alan bu at çok gösterişli ve soylu bir hayvandır.
Safkan olmayan İngiliz atlan da, hangi amaçla kullanılacaksa o amaca uygun özellikteki atlar arasında çaprazlamayla üretilmiştir. Örneğin avda, özellikle tilki avında kullanılacak atlann engelleri aşabilmesi için iyi sıçraması ve av köpekleriyle birlikte koşabilecek kadar hızlı olması istenir. Bazı atlar günlük gezintilerde binek atı olarak kullanılır. Binicinin rahatsız olmaması için bu atlann iyi huylu ve düzgün yürüyüşlü olması gerekir. Bacakla-nnı çok yukarıya kaldırarak kendine özgü bir biçimde tırıs yürüyen Hackney atları hemen hemen yalnızca gösteri atı olarak yetiştirilir. Çok hafif arabalara koşulan bu atlar, kendilerine öğretildiği gibi bacaklarını yukan kaldırarak arabayı ve sürücüyü çekerler. Polo oyununda genellikle yanmkan İngiliz atlan kullanılır. Ama hızlı, güçlü ve manevra yeteneği yüksek olan herhangi bir at da bu oyun için uygundur. Polo atının görüşünün keskin olması, toptan ve oyun sopalarından korkmaması da aranan özelliklerdendir.
Hafif Amerikan Atları
Kuzey Amerika'da fosilleri bulunan ilk atların soyu çoktan tükenmiştir ve bugün bu kıtada yaşayan bütün atlar, Amerika'nın keşfinden sonra oraya götürülen atların soyundan gelir. Kanadalılar, Fransız kısraklarını New England ve New York'tan getirilen aygırlarla çiftleştirerek iyi binek atlan üretmişlerdi. 19. yüzyıl sonlarından beri değerli bir soy olarak kabul edilen Amerikan binek atı, bu Kanada atlan ile safkan İngiliz atlarının yerli soyla melezlenmesinden doğdu.
Amerika Yerlileri'nin yetiştirdiği Appa-loosa atının derisi pembe renktedir. Hayvanın sağnsını ve butlannı bir manto gibi örten beyaz ipeksi tüylerin üstü siyah ya da çikolata rengi beneklerle süslüdür. Bazen sirklerde de görülen bu at soyu 3.000 yıl önce Çin'de biliniyordu.
Bir midillinin soyundan gelen Morgan atı, hem binek hem yük atı olarak kullanılan güçlü ve yumuşak huylu bir hayvandır. Gene hafif Amerikan atlanndan biri olan çeyrek mil yanş atı, 1700'lerde Kuzey Amerika'daki İspanyol sömürgelerinden getirilen atların safkan İngiliz atlarıyla melezlenmesinden elde edildi. Adını çeyrek mil yarışlarından alan bu at soyu, iyi manevra yapabildiği ve çok dayanıklı olduğu için bugün sığır güden kovboylar-ca kullanılır.
Standart Amerikan soyu ise özellikle ABD'de çok yaygın olan toprak zeminde tıns ve düz yarışlar için geliştirilmiştir. Bu soydan gelen atların arka bacak kemikleri öbür atlarınkinden daha uzun olduğu için hayvan tıns koşarken daha uzun adım atabilir.
Ağır Atlar
İngiliz ağır atlannın en irisi Shire atıdır. Bu atın, tepeden tırnağa zırhlı ve silahlı bir adamı taşıyabilecek kadar güçlü ve ağır olan ortaçağ savaş atlarının soyundan geldiği söylenir. Oysa ağır atların ilk soylan zırhlı şövalyelerin çağından ancak iki yüzyıl sonra geliştirilmiştir. En iyi Shire atlannın cidago yüksekliği 170 santimetreden fazladır. Ağırlığı 1 ton dolayında olan bu at 5 tonluk bir yükü çekebilir. Bu dev yapısına ve kuvvetine karşılık Shire atı çok yumuşak huylu bir hayvandır. Belçika atı Shire atından da iri, ama genellikle onun kadar yüksek değildir.
Clydesdale, İskoçya'da 18. yüzyıldan beri soyu sürdürülen bir yerli attır. Shire atı kadar iri olmadığı için ondan daha hareketlidir. Bacaklarında ve bazen gövdesinin alt bölümünde beyaz tüyler bulunur. Shire atı gibi Clydesdale atının da dizlerinden bileğine kadar ipek gibi uzun beyaz tüylerden oluşan püsküller uzanır.
Suffolk atının donu mutlaka kızılımsı kahverengidir; başka renkte olanlarına rastlanmaz. Bu özelliğiyle kolayca tanınan bu atın bacakları tüysüz ve çok kısa, boynu da kısa ve güçlüdür.
İngiltere ve Kuzey Amerika'da çok yetiştirilen Percheron atının anayurdu Fransa'daki Perche bölgesidir. Birçok yönden Suffolk atına benzeyen bu atın da rengi hiç değişmez, her zaman boz ya da yağızdır.
Türk Atları
Türkiye'deki atlar değişik soyların karışmasıyla ortaya çıktığı için, birkaç özellik dışında at tiplerini birbirinden ayıracak belirgin farklılıklar bulmak güçtür. Bunların çoğu Arap atının kanını taşıyan sıcakkanlı, hafif atlardır.
Anadolu yerli atı, ortalama cidago yüksekliği 134 cm olan küçük ve tıknaz yapılı, vücut oranları oldukça uyumlu bir hayvandır. Adana yöresinde bulunan Çukurova atı yerli attan biraz daha uzun ve daha yüksektir. Bu atın binek ve koşum atı olarak kullanılan iki tipi vardır. Türkiye'deki bir başka at tipi de Arap atları ile yerli atın karışmasından ortaya çıkmıştır. Bu yüzden hem yerli atın, hem Arap atının özelliklerini taşır.
Uzunyayla tipi atlar 19. yüzyıl sonunda getirilen güçlü Çerkeş atları ile yerli atlann çift-leştirilmesiyle üretilmiştir. Sonradan Macar Nonius atlarıyla melezlenen Uzunyayla atlan orduda ve tanmda kullanılır. Ukrayna'dan getirilen atlarla yerli atların çiftleştirilmesin-den elde edilen Malakan atları, Anadolu atla-nndan oldukça değişik yapıda, güçlü, dayanıklı ve yumuşak huylu hayvanlardır.
Bu tipler dışında Türkiye'de sayıları çok az olan Hınıs ve Canik atları da bulunur. Ayrıca devletin kurduğu haralarda midilli, safkan ve yanmkan Arap ve İngiliz atlan yetiştirilir; kısrak döllemek için kullanılan damızlık aygırlar çeşitli yörelerdeki aygır depolannda bakıma alınır.
At, gücü, hızı, dayanıklılığı, alımlı ve soylu görünümüyle çok eskiden beri Türkler'in gözünde neredeyse kutsallaşmıştır. Göktürkler, bir savaşçı öldüğünde atını da öldürür ve küllerini ölenin mezanna koyarlardı. Oğuz boylarında, yas belirtisi olarak ölenin atının kuyruğunu kesme geleneği vardı. Orta Asya'daki Türkler'in samanları, dinsel törenlerde at kafasını büyü aracı olarak kullanırlardı. Günümüzde hâlâ yaşayan, kapılara at nalı asmanın uğur getirdiği yolundaki boş inanç da atı kut-sallaştıran eski inanışlann bir kalıntısıdır.
Atına rütbe veren, ölünce de mezara gömdüren Roma İmparatoru Neron gibi, Osmanlı Padişahı II. Osman da "Sisli Kırat" adındaki çok sevdiği atı için özel bir mezar yaptırmıştı. At mezan denen bu mezar eskiden yatır gibi ziyaret edilir, hasta atlan iyileştireceğine inanılırdı. "Kaynak: MsXLabs.org & Temel Britannica"
