Béla Bartók

Bela (1881-1945). Çağının en büyük müzik ustalarından biri olduğu herkesçe kabul edilen Bela Bartök bir Macar bestecidir. Schönberg ve Stravinski gibi, o da yeni armoni yöntemleri araştırdı. 1881'de, o yıllarda Avusturya-Macaristan İmparatorluğu sınırları içinde bulunan Nagyszentmiklos'ta dünyaya gelen Bela Bartök, ilk müzik eğitimini annesinden aldı. Daha sonraları piyano ve bestecilik eğitimi için Budapeşte'ye gitti ve piyano konserleri yanında piyano dersleri de vererek geçimini sağladı.

Bartök, 1905'te Macaristan, Bulgaristan ve Romanya köylülerinin ezgileriyle ilgili araştırmalara başladı. Bu halk müziği örnekleri, geleneksel Avrupa müziğindeki alışılagelmiş armoni kurallarına uymuyordu. Bartök bestelerinde halk müziği öğelerine yer vermeye başladı. Kendi ülkelerinin halk müziğini kullanan öbür besteciler gibi, o da Macar halkının yaşam gücünü seslendirmek ve ulusal bir müzik biçemi yaratmak istiyordu. Bartök ile arkadaşı besteci Zoltân Kodâly'nin çalışmaları bu yönde başarıyla gelişti ve halk müziği konusundaki araştırmalara hız kazandırdı.

Halk şarkıları ve geleneksel köy ezgilerini derlemek için birçok araştırma ve inceleme gezisine çıkan Bartök'un besteleri, anayurdunun halk müziğinde bulduğu müzik tekniklerinden esinler taşır. Bu özelliği, onun bestelerinin 20. yüzyılın en özgün ve ilginç yapıtları arasında yer almasını sağlamıştır.

Bartök 1936'da, Ankara Halkevi'nin çağrılısı olarak Türkiye'ye geldi ve müzik üzerine üç konferans verdi. Ayrıca Adana dolaylarında derlediği 90 kadar Türk melodisini notaya geçirdi. 1940'ta ABD'ye göç etmeden önce, yıllarca süren araştırmalarının ürünü olan Macar halk müziği derlemesini yayımladı. Ne var ki, ABD'ye uyum sağlamakta güçlük çekti ve sağlığı bozuldu. New York'ta yokluk içinde öldü.

Bartök'un en önemli yapıtları Altıncı Yaylı Çalgılar Dörtlüsü, İki Piyano ve Vurmalı Çalgılar İçin Sonat ile piyano ve keman için iki sonattır. Bunların yanında piyano için üç ve keman için iki konçertosu vardır. Bartök öncelikle sahnelenmeye yönelik yapıtlar üreten bir besteci olmamakla birlikte bestelediği Mavi Sakal'ın Şatosu operası, Tahta Prens balesi ve Harika Mandarin pantomimi, benzersiz güzellikte bölümler içerir. Genç piyanistler için de, 150 küçük çalışma parçasını kapsayan, Mikrokosmos adlı bir derlemesi vardır. Bu parçalar, "Tilki'nin Şarkısı" ve "Bir Sineğin Günlüğü'nden" gibi adlar taşır.