Afrika, Asya'dan sonra dünyanın ikinci büyük kıtasıdır. Dünya nüfusunun yaklaşık onda biri (500 milyon insan) bu kıtada yaşar. Doğal kaynaklarının zenginliğiyle önemli bir tarım ve maden üreticisi olan Afrika'nın dünya siyasetindeki rolü de giderek artmaktadır. AFRİKA'YA İLİŞKİN BİLGİLERYüz Ölçümü (adalarla birlikte): 30.218.000 km2.
- Nüfus (tahmini): 504.882.000 (1982).
- Doğal Kaynaklar: Elmas, altın, bakır, manganez, boksit, uranyum, demir, kauçuk, kakao, kahve, çay, pamuk, yün, sisal keneviri, yerfıstığı, palmiye yağı, kereste, petrol.
- İlgi Çekici Yerler: Sahra Çölü; Nil, Nijer, Zaire ve Zambezi ırmakları; Victoria ve Tanganika gölleri; Victoria Çağlayanı; Kilimanjaro Dağı;Mısır piramitleri; Teb, Luksor ve Kartaca kalıntıları; Assuan, Kari-ba. Er Roseires ve Akosombo barajları.
Afrika'nın en geniş yeri (7.360 km), batıdaki Yeşil Burun ile doğudaki Guardafui Burnu arasındaki kesimdir. Kuzeydeki Beyaz Bu-run'dan güneydeki Agulhas (İğne) Burnu'na kadar olan en uzun bölümü ise yaklaşık 8.000 kilometredir. Bu iki burun arasındaki uzaklığın hemen hemen tam ortasından ekvator geçer. Afrika kıtasını kuzeyden Akdeniz, güneyden ve batıdan Atlas Okyanusu, doğudan Hint Okyanusu ile Kızıldeniz kuşatır. Afrika kıyılarının açığındaki birkaç ada, geleneksel olarak kıtanın birer parçası sayılır. Bunların en önemlisi olan Madagaskar dünyanın dördüncü büyük adaşıdır (bak. Ada) ve birkaç küçük adayla birlikte Madagaskar Cumhuriyeti'ni oluşturur. Afrika kıyılarının açığındaki öbür adalardan Mauritius bağımsız bir devlettir. Zengibar Adası Tanzanya'nın, Bioko ise Ekvator Ginesi'nin yönetimindedir. İklim koşulları Afrika'yı değişik bölgelere ayırır. Ekvatorun kuzeyinde ve güneyinde yağmur ormanları kuşağı uzanır.Yağmur ormanlarının sınırından başlayan savanlar (otlaklar) kuzeyde Sahra, güneybatıda Kala-hari çöllerine açılır. Çöl iklimi daha kuzeye çıkıldığında yerini Akdeniz kıyılarının, daha güneye inildiğinde de Güney Afrika'nın ılıman iklim koşullarına bırakır. Bu iklim farklılıkları Afrika insanının yaşamını ve tarihini de biçimlendirmiştir. Yaşam koşullarının güç olduğu orman ve çöllerde küçük topluluklar halinde yaşayan insanlar, düzlük yerlerde ve savanlarda büyük devletler kurabilmişlerdir. Güneydeki ve kuzeydeki ılıman kıyılar ise yüzyıllar boyunca Asyalı ve Avrupalı göçmenleri kendine çekmiştir. Yüzey Biçimleri Çok değişik yüzey biçimlerini barındıran Afrikanın doğusu ve güneyi yüksek, batısı daha alçaktır. Doğudaki yüksek bölge, kuzeyde Etiyopya'nın 4.500 metreyi geçen dağlık alanlarından güneyde 3.300 metreyi geçen Dra-ken Dağlan'na (Drakensberg) kadar uzanır. Bu iki büyük dağlık bölgenin arasında Doğu Afrika Yaylası, Güney Afrika ve Zimbabve' nin bozkırları gibi daha alçak yaylalar yer alır. Dağlık alan Afrika'nın doğusunda en büyük yükseltilere ulaşır. Bunlar, Orta Kenya' daki Kenya Dağı'nın karlarla kaplı, 5.199 metre yükseklikteki doruğu ile Tanzanya'da-ki, 5.895 metre yükseklikteki Kilimanjaro D ağı'dır. Batıya doğru arazi giderek alçalır ve dağlık alanlar seyrekleşir. Sahra'daki Ahaggar ve Tibesti dağlarının en yüksek noktası 3.415 metre, Fas'tan başlayarak Cezayir ve Tunus'a kadar uzanan Atlas Dağlan'nın en yüksek tepesi ise 4.165 metredir. Batı Afrika'nın en yüksek bölümü, 4.000 metreyi geçen Kamerun Dağı ile 1.500 metreye ulaşan Gine Dağları'dır. Kıtanın en çarpıcı yüzey biçimleri, Rift Sistemi olarak bilinen, doğudaki bir dizi çatlak ya da uçurumdur. Asya'nın batısından Afrika'nın doğusuna kadar iki kıtada 6.400 km boyunca uzanan bu çatlağın Afrika'daki görünümü derin ve uzun, dar vadilerdir. Kıtanın iç bölümünde bir dizi çöküntü ve çukur yer alır. Batıdaki Nijer ve Cad, doğudaki Sudan, ortadaki Zaire, güneydeki Kala-hari çukurları bunların başlıcalandır. Akarsu ve Göller Nü, Kongo, Nijer, Zambezi gibi dünyanın en büyük akarsularından birkaçı Afrika'dadır. Dünyanın en uzun ırmağı olan Nü, ana kolu Beyaz Nü'in kaynağından başlayarak 6.650 km boyunca uzanır. Irmağın akışını yer yer çağlayanlar böler. Bu çağlayanlardan biri, II. Assuan Barajı'nın oluşturduğu Nasır Gö-lü'yle kaplanmıştır. Kongo (Zaire) Irmağı Afrika'nın ikinci uzun ırmağıdır. Birçok kolla beslenerek, ekvator yakınındaki geniş alanlarda akar. Çağlayanlarla kesintiye uğradığından ancak yer yer ulaşıma elverişlidir. Nijer Irmağı Gine' den doğar, geniş bir yay çizerek kuzeye ve doğuya akar, sonra güneye dönerek Gine Körfezi'ne dökülür. Afrika'nın güneyinde, doğuya doğru akan Zambezi üzerinde, 108 metre yüksekliğindeki Victoria Çağlayanı ve Kariba Barajı vardır. Afrika'da, çoğu bütün çığın boyunca ulaşıma elverişli olmayan daha birçok büyük ırmak vardır. Kıtanın batısındaki Senegal, Gambia ve Volta, güneyindeki Oranj, Ro-vuma ve Limpopo ırmaklan bunlardandır. Büyük Göller olarak bilinen göller zinciri Afrika'nın doğusunda yer alır. Bu göllerin birçoğu Rift Sistemi'nin kimi bölümlerini kaplar ve derinlikleri deniz düzeyinin çok altına iner. Afrika göllerinin en büyüğü, geniş bir çukurda yer alan ve Kuzey Amerika'daki Superior Gölü'nden sonra dünyanın ikinci büyük tatlı su gölü olan Victoria Gölü'dür. Gene bir çukur gölü olan kuzeybatıdaki Çad Gölü'nün derinliği ve alanı, mevsimlik yağışlara bağlı olarak yıl boyunca değişir. İklim Afrika'nın büyük bölümü tropikal ve astropikal iklim kuşaklarında yer alır. Yalnız kıtanın kuzeyindeki Akdeniz kıyılarında, Güney Afrika Cumhuriyeti'nin güney ve güneybatı kesimleri ile kıtanın doğusundaki yüksek yerlerde ıhman iklim egemendir. Bu iklim kuşaklarını belirleyen en önemli etken aldıkları yağış miktarıdır. Bütün yıl yağış alan ekvator yakınındaki düzlüklerde yılın 160 günü şiddetli yağış görülür. Batı kıyısı ormanları da bol yağış alır. Ekvator kuşağının kuzeyi ve güneyi yılın beş-altı ayında kesinlikle yağışlıdır. Bu yağışları, ara sıra sağanaklarla kesilen kurak bir mevsim izler. Güneye ve kuzeye gidildikçe azalan yağış Sahra ve Kalahari çöllerinde iyice azalır. Kıyının ılıman kuşağı kış aylarında genellikle orta yağışlıdır. Afrika'nın büyük bölümünde sıcaklık fazla değişmez ve çöller ile ekvatordaki kimi bölgeler dışında, ender olarak 27°C'nin üstüne çıkar. Sahra'da ise günbatımından sonra sıcaklık donma noktasına düşebilir. Afrika' nın doğusundaki ve güneyindeki dağlık bölgeler batısındaki alçak bölgelerden daha serindir. Bitki Örtüsü Afrika'nın büyük bölümü ya savanlar ya da çöllerle kaplıdır. Sık ormanlar kıtanın ancak onda birine yayılır. Sıcak ve nemli ekvator bölgelerinde sert odunlu, yüksek ağaçlardan oluşan tropikal yağmur ormanları yetişir. Tepede birleşen ağaç dallan, çok az güneş ışığı geçiren, çatı gibi bir kubbe oluşturur. Işığın azlığı nedeniyle orman tabanındaki bitki örtüsü seyrektir. Afrika'nın tropik bölgelerinde, tanm alanları açmak için yüksek ağaçlı ormanlar kesilince bunların yerini daha kısa boylu ve daha az yararlı ağaçlar almış, bu yeni ormanlann tabanında sık bir bitki örtüsü gelişmiştir. Kıtanın bu bölgelerindeki ağaçlar kışın yapraklarını dökmeyen türlerdendir. Orman kuşağını çevreleyen daha kurak iklim bölgelerinde, otlaklann ve yer yer ormanların bulunduğu savanlardaki bitki örtüsünün boyu 3,5 metreye ulaşırken çöllere doğru bitkilerin boyu kısalır ve bozkır otlarına dönüşür. Buralardaki açık alanlar tahıl üretimine ve hayvancılığa elverişlidir. Savanlann kuzeyinde ve güneyinde iklim giderek kuraklaşır, otlaklann yerini çöller alır. Zaman zaman yağan şiddetli yağmurlann hemen buharlaştığı Sahra'yı insanlar binlerce yıldır vahadan vahaya ulaşarak geçmektedir. Yeraltı su kaynaklarıyla beslenen bu vahalar hurma ağaçlarının ve başka bitkilerin yetiştiği tek sulak alanlardır. Afrika'nın güney ve kuzeyindeki kıyı bölgelerinde Akdeniz tipi bitki örtüsü egemendir. Dağlık bölgelerde iklim ve bitki örtüsü yüksekliğe bağlı olarak değişir. Kaynak: MsXLabs.org &Temel Britannica
