BORGES, Jorge Luis (1899-1986). Arjantinli şair, öykü ve deneme yazarı Jorge Luis Borges, İngiliz kökenli seçkin bir ailenin çocuğu olarak Buenos Aires'te doğdu. Babasının bir İngiliz okulunda öğretmen olmasının ve aile ortamının etkisiyle küçük yaşta İngilizce öğrendi ve çeviriler yaptı. Çocukluğundan beri kitap okumaya aşırı meraklı olan Borges, özellikle düşsel yapıtlara düşkündü. Bu düşkünlük yaratma ve yazma biçimini derinden etkilemiştir.
1914'te I. Dünya Savaşı başladığı sırada Borges ailesi ile birlikte Cenevre'deydi. 1919'a kadar Cenevre'de kaldı, öğrenimini tamamladı; Fransızca ve Almanca öğrendi. 1919'da gittiği İspanya'dan 1921'de Arjantin'e döndü. Bu arada İspanyol edebiyatında Sembolist Akım olarak bilinen "Ultraist" hareketine katıldı . 1923'te yayımladığı ilk şiir kitabı Fervor de Buenos Aires'le, ("Buenos Aires Tutkusu") tangoları, çocukluk döneminin afacanlıklarını, kavgaları ve özgünlüğüyle kenar mahalle yaşamını konu aldı. 1929'a kadar yazdığı öbür şiirlerinde de konular aynıdır. 1930'dan sonra Borges edebiyat alanında yeni bir denemeye girişti. Şiir, eleştiri, deneme ve öykü türlerinin karışımından oluşan kısa yazılar yazmaya başladı. Bu özgün çalışmanın ilk ürünü Historia universal de la infamia'dıı (1935; "Rezilliğin Evrensel Tarihi").
1938 Borges için acılı bir yıl oldu. Babasının ölümü ve başındaki bir yaranın iltihaplanması sonucu geçirdiği ağır hastalıktan sonra bir süre konuşma yetisini yitirmesi bu yıla rastlar. Aynı yıl Buenos Aires'teki Ulusal Kitaplık'ta çalışmaya başladı. 1946'da kitaplıktaki görevinden alındı. 1955'e kadar yayıncılık yaptı. 1955'te kitaplıktaki görevine yeniden atanan Borges, aynı yıl, soyaçekim-den kaynaklanan bir hastalıkla görme yetisini yitirdi. Daha sonra kendisini tümüyle edebiyat uğraşına veren yazar, okuma ve yazmayı annesi ile arkadaşlarının yardımıyla sürdürebildi.
1961'de Uluslararası Yayıncılık Ödülü'nü Samuel Beckett ile paylaşana kadar Borges tanınmış bir yazar değildi. Bu ödülden sonra ünü önce Avrupa'ya, sonra tüm dünyaya yayıldı. Yapıtları birçok dile çevrildi.
El hacedor (1960; "Düş Kaplanları"), El libro de los seres imaginarios (1967; "Düşsel Varlıklar Kitabı") ve öteki yapıtlarının birçoğunun adlarından da anlaşılacağı gibi, Borges yapıtlarını düşsel bir dünya ve düşünce oyunları üzerine kurar. Okuyucusunun bilgili, kültürlü ve hazırlıklı olmasını ister. Onu tarihin derinliklerinde kalmış gerçeklere götürür, birtakım varsayımlara dayanarak yarattığı dolambaçlı yollarda gezdirir. Öykülerini bilinen gerçeklerle kaynaştırarak büyülü, düşlerle dolu bir evren yaratır. Bildiği çok sayıda dilin olanaklarından da yararlanarak, eski kitaplara, adı unutulmuş şair ve yazarlara göndermeler yapar. Felsefe terimleri, edebi alıntılar, matematik ve dille ilgili bilmeceler aracılığıyla anlattığı rüyalarıyla, sihirli aynalarda, düşsel yaratıklarla dolu gizemli bir dünya yaratır.
Yolları Çatallanan Bahçe (El jardin de senderos que se bifurcan; 1942), Ölüm ve Pusula (La muerte y la brûfula; 1951), Kum Kitabı (El libro de arena; 1955) ve şiirlerinden yapılan seçmelerden oluşturulan Tılsımlar adlı yapıtları Türkçe'ye çevrilen Borges 1986'da Cenevre'de ölmüştür.
Kaynak: MsXLabs.org & Temel Britannica
