Alerji ve Alerji Çeşitleri
Alerji, çevrede bulunan zararsız maddelere karşı vücudun yanıt vermesi ile ortaya çıkan genetik olarak kalıtılan bir hastalıktır. Bu maddelere alerjen denir. Vücuttaki bağışıklık sistemi alerjenlerin varlığını saptayarak bunlara karşı koruyucu bir reaksiyon oluşturur. Bir çok hastada bu durum bir sorun yaratmaz. Ancak bazılarında bağışıklık sistemi aşırı aktiftir ve normalde zararsız olan maddeleri tehlikeli olarak anlıgılayarak aşırı reaksiyon göstererek enflamasyona neden olur. Bu enflamasyon alerjik rinit olarak adlandırılır.
Alerjinin belirtileri nelerdir?
Alerjinin an sık belirtileri burun akıntısı, tıkanıklığı ve burun kaşıntısı, gözlerde kaşınma, astım, sık tekrarlayan sinüs ve kulak enfeksiyonlarıdır.
En sık alerjenler nelerdir?
Bilinen alerjenler daima vardır. Bunlar ev tozları, ev hayvanlarının tüyler, yiyecekler, yün, evde kullanılan çeşitli kimyasallardır. Bu alerjenlere karşı gelişen belirtiler özellik evin kapalı olduğu kış aylarında daha fazladır. Mantar sporları polenler kadar alerji problemlerine yol açarlar ve hem ev dışında hem de ev içinde büyürler. Ölü yapraklar ve çiftlik alanları ev dışında büyüyen mantarlar için önemli kaynak oluştururken evde yetiştirilen bitkiler, eski kitaplar, banyolar ve rutubetli alanlar ev içinde mantar oluşumuna kaynak oluştururlar. Ayrıca mantarlar yiyeceklerde, peynir ve fermente içeceklerde de bulunur. Mevsimsel alerjiler ağaçlara, çimen ve yabani otlara bağlı oluşurlar. Renkli ve göze batan çiçekler nadiren alerjiye neden olur, çünkü bunların polenleri havaya yayılamayacak kadar ağırdır.
Kalıtım yoluyla alerjiye fazlasıyla istidatları olan çocuklarda alerjiler önlenebilir mi ?
Evet. Bu gibi çocuklara kaynatılmış ve koyu süt verilmelidir. Bu gibi sütler çiğ sütler kadar i alerjiye neden olmazlar. Çocuklara verilecek yeni gıda maddeleri bebeğe birer birer verilmelidir. Böylece anne, hangi gıda maddesinin çocuğa alerji yapacağını tespit etme imkânını bulabilecektir. Yumurta ve balık gibi katı gıda maddeleri bebeğe daha sonraları verilmelidir. Çocuğun yatak ve oyun odası mümkün olduğu kadar tozlardan arınmış olmalıdır. Kedi, köpek ve hatta doldurulmuş hayvan oyuncakları bile çocuklardan uzak tutulmalıdır. Çocuğa bakan doktora çocuğun ailesindeki alerji durumu bütün ayrıntılarıyla anlatılmalıdır. Alerjiler kalıtım yolu ile geçebilir mi ?
alerji uzmanlarının büyük çoğunluğu alerjinin kendisinin değil, fakat alerjiye istidada kalıtım yoluyla geçebileceğine inanmaktadırlar. Bu demektir ki anne veya babası alerjik olan bir çocuğun ailelerinde alerji olmayan çocuklardan çok daha yüksek bir oranda alerjik olma ihtimali vardır. Çocuklar anne ve babalarında olan alerjilerin aynılarına mı yakalanmaya meyillidirler ?
Kati surette değildir. Anne ve babalardan biri saman nezlesinden alerji gösteriyorsa çocukta astım, egzema veya başka alerjik durumlara rastlanabilinir. Annesi ve babası da alerjik olan bir çocuk, anne ve babasından yalnız biri alerjik olan bir çocuktan daha mı fazla alerjiye kapılabilir ?
Evet. Bunların alerjiye kapılmaları daha erken ve alerji türleri daha ciddî olur. Anne ve babadan ikisi de alerjik ise bunların çocuklarının alerjik olma ihtimalleri nedir ?
Bunların yüzde ellisi alerjik olacaktır. Anne ve babadan yalnız biri alerjik ise çocuğun alerjik olma ihtimali yaklaşık % 25′tir. Alerjiler kendiliklerinden yatışır ve böylece tamamen geçer mi ?
Evet, ama bu pek az görülen bir olaydır. Alerjiler tedavi edildikten veya durdurulduktan sonra tekrarlar mı ?
Bazen evet. Bu daha çok görülebilir ve hasta yeni bir hassasiyetten alerjik olur.
Alerjiler öldürücü olur mu ?
Alerjiden ölenlere çok az rastlanır. Ancak alerjiler rahatsız edicidir ve zahmetlidir. Bazen bir ilâca karşı alerji ölüme neden olabilir. Fakat bu çok az rastlanan bir olaydır.
Alerjiler belli mevsimlerde mi kendilerini gösterirler ?
Bazıları öyledir, bazıları da değil. Saman nezlesi vakaları genellikle yabanî otlar ağustos ve eylül aylarında tozaklanmaya başladıkları için kendilerini gösterir. Otlara karşı alerjik olanlar ise mayıs ve haziran aylarında alerjik olmaya başlarlar. Çünkü otlar o mevsimde daha çok tozaklanırlar. Gıda maddelerine, ilâçlara, hayvan kıllarına veya evlerdeki tozlara karşı allerj ilerin mevsimleri yoktur.
Tozaklamalar nedir ? ,
Bunlar çiçeklerden, ağaçlardan, otlardan ve yabanî otlardan çıkan mikroskopik boyda incecik, pudra biçiminde, sarı renkte zerreciklerdir.
Alerjiye yakalanmakta yaş grubu var mıdır ?
Hayır. Alerji her yaşta gelebilir. Ancak alerjinin en sık ortaya çıktığı yaş çocukluk çağıdır.
Alerjiler nezleler gibi bazen bulaşıcı olur mu ?
Hayır, alerjiler insanlarda temasla bulaşmaz.
Yıllardan beri hiçbir şikâyeti olmayan bir insan nasıl oluyor da birden bire bir alerjiye yakalanabiliyor ?
Bazı olaylarda belli maddelerle uzun süreli temaslar sonucu bir alerjinin gelişebileceği bilinen bir gerçektir. Ayrıca, daha önceden hiçbir alerji belirtisi göstermemiş bir kişinin duygusal sıkıntılardan, aşırı yorgunluktan ve enfeksiyonlardan dolayı alerjik belirtiler göstermesi mümkündür. Ergenlik çağma girişte, âdetlerin kesilmesinde veya gebelik durumunda meydana gelebilecek değişiklikler alerjik dengeyi bozarak, bir alerjinin ortaya çıkmasına neden olacak hastalık belirtileri getirebilir.^
Bir insanın alerjik olması için, hayatı boyunca alerjiye meyilli olduğu doğru mudur?
Evet. Bir sıkıntı veya karışıklıktan dolayı alerjik dengesi bozulunca kendisinde bir alerji gelişecektir.
Alerjiler psikosomatik midir (akıl ile beden arasındaki ilişki) ?
Üzüntü, korku, kızgınlık ve şiddetli heyecan gibi duygular alerjik bir krizi zamanından önce meydana getirebilir. Bazı alerjilerin, hasta psikiyatrik yardım görünce ortadan kaybolduğu gerçektir. Ancak, bu alerjinin fizik temelini sarsmaz. Çünkü alerjik meyil ruhî durum ne kadar düzelmiş olursa olsun, yine de kaybolmamaktadır. Alerjik çocukların anne ve babaları daima çocukların güvenlerini yenilemeli ve sükûnetlerini muhafaza etmelidirler.
Sinirlilik alerjiye neden olabilir mi ?
Hayır. Ancak ikisi arasında kesin bir ilişki vardır.
Alerji ne ölçüde yaygındır ?
Nüfusun en az % 30′unda bir tür alerji mevcuttur. Meselâ, Amerika’daki kronik hastalıklar arasında alerji üçüncü sırada yer almaktadır. Yalnız, mafsal ve kalp damarları hastalıkları alerjinin önünde gelmektedir.
En genel alerji nedenleri hangileridir ?
Çiçek, ağaç ve ot tozları, bütün tozlar, gübre sporları, keskin kokular, hayvan kılları, tüyler ve çeşitli yemekler. Bunlardan başka yatıştırıcı ilâçlar, serumlar, antitoksinler, boyalar, parfümler, plâstikler, evlerde ye endüstrilerde kullanılan daha birçok kimyasal madde alerjiye neden olabilir. Böcek ve, haşerelerin ısırması veya sokması da alerjik haller meydana getirebilir.
Bir hasta alerjik olup olmadığını nasıl anlayabilir ve kendisini alerjik yapan maddeyi nasıl öğrenebilir ?
Doktoru, hayatı hakkında ayrıntılı bilgi alacak ve çalışma alanı ve evi çevresini kontrolden geçirecek, yaşama âdetlerini öğrenecek, ve boş zamanlarında nasıl vakit geçirdiğini tespit edecektir. Bütün bu faktörleri tespit ettikten sonra doktor laboratuar testlerine başvuracaktır. Birçok genel alerji yapan maddelerden (alerjen) özler alarak bunlarla hastada cilt testleri yapacaktır. Bu cilt testleri ile hastanın aşırı hassasiyeti tespit edilecektir. Bu gerçekten bir detektiflik işidir ve çok sabıra ihtiyaç göstermektedir.
Alerji tedavisi Otolaryngologlar (Kulak Burun Boğaz hastalıkları uzmanları), alerjiye neden olan faktörlerin saptanmasında ve ne şekilde müdahele edileceği konusunda yardımcı olurlar. Alerjinin tedavisinde antihistaminler, dekonjestanlar ve steroidler gibi bazı ilaçlar kullanılabilir. Bunun yanı sıra alerjenlerden uzak kalmaya yönelik çevresel korunma yöntemleri de önemlidir. Ayrıntı bir öykü alınması ve fizik muayene sonrasında hangi alerjenlere karşı reaksiyon geliştiğini saptayabilmek amacıyla alerjik deri testi yapılmaktadır. Bu test ile hastaların hangi alerjenlere karşı ve ne oranda alerjisi olduğu saptanmaktadır. Solunumsal alerjiye karşı uygulanabilecek tek tedavi yöntemi spesifik alerjenlere (poleneler, mantarlar, hayvan türleri vs) karşı koruyucu antikorların enjeksiyonlarının yapılmasıdır.
En genel alerjik hastalıklar ;
a.Saman nezlesi.
b.Yıl boyunca devam eden alerjik burun iltihabı veya kan damarlarını büzücü ya da genişletici nezle.
c.Bronşlarda astım.
d.Egzema (atopic dermatitis).
e.Ürtiker urticaria veya ödemli ürtiker (angiodema).
f.Zehirli sarmaşık gibi deri iltihabı (dermatitis).
g.Şiddetli baş ağrıları.
Ayrıca Bknz
Alerji Testleri
