MAKİNE dendiğinde genellikle çarklardan, dişlilerden, millerden ve daha birçok hareketli parçadan oluşan karmaşık bir düzenek düşünürüz. Oysa bir işi yapmak için gereken kas kuvvetini azaltarak ya da kuvvet uygulamayı kolaylaştırarak işin yapılmasını basitleş-tiren bütün yardımcı araçlar basit ve temel birer makinedir. Birçok örneği tarihöncesi çağlardan beri kullanılan bu basit makineler altı gruba ayrılır: Kaldıraç, makara, çıkrık, eğik düzlem, kama ve vida. Makara ile çıkrık kaldıracın, kama ile vida da eğik düzlemin özel birer türü olduğundan, aslında basit makinelerin yalnızca iki temel tipi vardır: Kaldıraç ve eğik düzlem.
Kol demirinin, ağır bir taşı yerinden oynatmak üzere birinci türden bir kaldıraç olarak kullanılışı.
Büyük bir taşı yerinden oynatmaya ya da ağır bir sandığı kaldırmaya çalışan işçilerin taşın ya da sandığın altına uzun bir demir çubuk yerleştirdiklerini görmüşsünüzdür. Kol demiri ya da manivela denen bu uzun çubuk bir tür kaldıraçtır. Bu örnekte olduğu gibi her kaldıraçta bir destek ya da dayanak noktası, bu noktanın çevresinde dönebilen bir kaldıraç kolu, yerinden oynatılacak bir yük (direngen kuvvet) ve bu yükü hareket ettirecek bir kuvvet vardır. Ama, destek noktasının yüke ve kuvvete göre konumu değiştiğinde kaldıracın türü de değişir.
Yukarıda örnek verdiğimiz kol demiri gibi birinci türden kaldıraçlarda destek noktası yük ile kuvvet arasında bir yerdedir. Bildiğiniz tahterevalliler, iş yapmaya yardımcı bir araç ya da makine olmamakla birlikte, bu tip kaldıraçların en tipik örneği sayılır. Makas, pense ve kerpeten de gene bu gruptan birer kaldıraç örneğidir. Buna karşılık fındık ya da ceviz kıracağı ikinci türden bir kaldıraçtır; çünkü yük (kırılacak fındık ya da ceviz), uyguladığımız kuvvet ile destek noktası arasında yer alır. El arabası da ikinci türden kaldıraçlara örnek olarak gösterilebilir. Üçüncü türden kaldıraçlarda ise kuvvetimizi destek ile yük arasında bir noktaya uygularız. Maşa ve şeker maşası bu grubun en tipik örnekleridir. Kamışlı oltayla balık avlarken, yakalanan balığı dışarı çekmek için kamışı kaldırdığımızda da gene üçüncü türden bir kaldıraç kullanmış oluruz.
Kaynak: MsXLabs.org & Temel Britannica
