MALATYA ilinin çok büyük bir bölümü Doğu Anadolu Bölgesi'nin sınırları içindedir. İlin güneybatı kesimindeki küçük bir bölümü Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ne taşar. Ku­zeyde Yama Dağı'ndan, güneyde Güneydoğu Toroslar'a, doğuda Fırat Irmağı'nın dışbükey yayından, batıda Hezanlı Dağı'na kadar uza­nan Malatya ili topraklarının iç kesimi orta yükseklikteki düzlüklerden oluşur.
Eski bir yerleşim alanı olan Malatya ilinde birçok höyükte yapılan kazı ve araştırmalar, insanların bu yöreye günümüzden yaklaşık 6.000 yıl önce yerleşmeye başladığını göster­mektedir. Ovalık kesimlerinde bağlar ile bah­çelerin geniş alanlar kapladığı Malatya ilinin adı geçince, tazesi ve kurusuyla kayısı akla gelir.

Doğal Yapı
Doğu kesimi dışında Malatya ili dağlarla
YÜZÖLÇÜMÜ: 12.313 km2. NÜFUS: 665.809 (1985). İL TRAFİK NO: 44.
İLÇELER: Malatya (merkez), Akçadağ, Arapkir, Arguvan, Battalgazi, Darende, Doğanşehir, Hekimhan, Pötür-ge, Yeşilyurt.
İLGİ ÇEKİCİ YERLER: Pınarbaşı orman içi dinlenme yeri, Takaz Pınarı: Eski Malatya (günümüzde Battalgazi) Kalesi; Malatya, Arapkir ve Darende ulucamileri; Şahabiye-i Kübra Medresesi; Sadrazam Külliyesi; Melik Sunullah, Akminare, Addülselam, Karahan, Cafer Paşa, Mirliva Ahmed Paşa, Gümrükçü Osman Paşa, Çobanlı ve Köprülü Mehmed Paşa camileri; Ispanakçı Mustafa Paşa Kütüphanesi (sonradan Mol­la Eyüp Camisi); Kanlı Kümbet; ikiz Türbe; Şeyh Hamid-i Veli (Somuncu Baba) Zaviyesi; Silahtar Mustafa Paşa Hanı, Taşhan; Kırkgöz Köprüsü; Be­desten (Haç Hüseyin Paşa Arastası); Hasan Paşa ve Köprülü Mehmed Paşa hamamları.

Bu topraklan engebe-lendiren dağlık alanlardaki başlıca yükselti­ler, kuzey kesimde Göl Dağı (2.402 metre), batı kesimde Akçababa Dağı (2.164 metre) ve güneyde doğal sınır oluşturan Güneydoğu Toroslar'a bağlı Malatya Dağları'dır. İlin en yüksek noktası ise Bozdağ'ın 2.581 metreye ulaşan doruğudur.

Malatya ilinin doğu ve orta kesiminde yer alan üçgen biçimli düzlük Malatya Ovası adıyla anılır. Bu ova, Doğu Anadolu Bölgesi' nin güneyinde batı-doğu doğrultusunda bistan'dan Muş'a kadar uzanan çöküntü alanı dizisinin bir parçasıdır (bak. doğu anadolu bölgesi). Malatya Ovası'nın çukur kesimleri­nin deniz düzeyinden yüksekliği 700 metre kadardır. Yörede bu büyük ovanın yalnızca güney kesimine Malatya Ovası denir. Ovanın kuzey kesimi Yazıhan Düzü, güneybatı kesi­mi ise Erhaç Düzü (Ovası) adıyla anılır. Şiro Çayı vadisinin tabanındaki Pötürge (Pütürge) Ovası da ilin tarım alanları arasında yer alır.

Malatya ili topraklarından kaynaklanan su­ların tümü Fırat Irmağı aracılığıyla Basra Körfezi'ne ulaşır. Doğuda doğal sınır oluştu­ran Fırat'a katılan en önemli akarsular Kuru-çay ile başlıca kolu Sultansuyu olan Tohma Suyu ve Göksu Çayı'nın başlapgıç kollarından Sürgü Çayı'dır. Güneydoğudaki Diyarbakır sınırında enerji üretimi amacıyla Fırat Irmağı üzerinde kurulan Karakaya Barajı'nın ardın­da suların birikmesiyle oluşan yapay göl, Malatya ve Pötürge ovalarında yer alan bazı tarım alanlarının sular altında kalmasına ne­den olmuştur. Önemli bir doğal göle rastlan­mayan ilde öteki yapay göller Medik ve Sürgü baraj gölleridir.
Malatya ili, Doğu Anadolu Bölgesi'nin başka yörelerine göre iklim koşulları daha yumuşak olan bir kesimde yer alır. Sıcak ve kurak geçen yaz aylarında hava sıcaklığının bazen 41°C'yi aştığı görülebilir. Soğuk ve kar yağışlı geçen kış mevsiminde —25°C'ye kadar düşer. Malatya, doğal bitki örtüsü açısından zengin sayılmayan illerimizdendir. Dağlık ke­simlerinde seyrek meşe ormanlarına rastlanan ilin doğal bitki örtüsü bozkır (step) görünü­mündedir.

Tarih
Karakaya baraj gölünün suları altında kala­cak eski yerleşme alanlarının saptanması amacıyla Değirmentepe, Cafer, İmamoğlu, Pirot ve Köşkerbaba höyükleriyle Battalgazi yakınındaki Arslantepe'de yapılan kazı ve araştırmalarda Bakır Çağı'ndan Bizans döne­mine kadar uzanan bir süreye ilişkin birçok buluntu elde edilmiştir. İÖ 14. yüzyılda kesin olarak Hitit egemenliğine giren Malatya yöre­si daha sonra Geç Hitit Devletleri'nden Milid-ya'nın sınırları içinde kaldı. Asur ve Urartu egemenliklerinden sonra Medler ve Persler tarafından yönetilen bu topraklar, İÖ 4. yüzyılda Makedonyalıların eline geçti. Kapa-dokya, Selevkos ve Pontos krallıkları yöneti­minden sonra İÖ 1. yüzyılda Roma İmpara-torluğu'na bağlandı. Roma ve Bizans dönem­lerinde bu topraklar zaman zaman Sasaniler' in saldırısına uğradı. Hititler döneminde Milidya adıyla anılan bir kent devletine bağlı olan yöre, Bizans döneminde Melitene The-masfnın sınırları içindeydi. 10. yüzyıla kadar birçok kez Araplar'ın eline geçen bu toprak­lar, 12. yüzyıl başlarında Danişmendliler'in daha sonra da Anadolu Selçuklularının yöne­timine girdi. 14. yüzyıl sonlarında kısa bir süre Osmanlılar'ın egemen olduğu yöreyi 1401'de Timur işgal etti. Memlûklar'a ve sonra da Dulkadıroğullan'na bağlanan Malat­ya yöresi, 1515'te Osmanlı topraklarına katıl­dı. 19. yüzyıl sonlarında Mamuretü'l-Aziz (bugün Elazığ) vilayetine bağlı bir sancak olarak yönetilen Malatya, cumhuriyetin ila­nından sonra il oldu.

Ekonomi
İl nüfusunun yarıya yakın bölümü il merkezi ile ilçe merkezlerinde yaşar. Yetiştirilen başlı­ca ürünler buğday, şekerpancarı, arpa, pata­tes, kayısı, üzüm, karpuz, kavun, fasulye, domates, elma ve armuttur. Kayısısının yanı sıra Malatya'nın armudu ve tüysüz şeftalisi de ünlüdür.
İl tarımında hayvancılığın önemli bir yeri vardır. Yetiştirilen koyun ve kıl keçileri yazın ilin kuzey kesimindeki yaylalara çıkarılır, kışın ise güneydeki kuytu kesimlere indirile­rek soğuktan korunur ve beslenir. Sığır besici­liği de yapılan Malatya ilinde tarımsal üreti­min gelişmesine katkıda bulunan başlıca ku­rum Sultansuyu Tarım İşletmesi'dir. Bu işlet­mede nitelikli Arap atlan yetiştirilir.

Malatya, sanayi açısından oldukça gelişmiş illerimiz arasında yer alır. İldeki en önemli sanayi kuruluşları şeker, sigara, kayısı işleme, süt ürünleri, yem, pamuk ipliği, dokuma, bakırcılıktır. Ağaç oymacılığı ve çömlekçilik eski önemini yitirmiştir. Cam, porselen, plastik, alüminyumun, bakır eşya­nın yerini almasından sonra bu alandaki önemini yitiren bakır işlemeciliği, süs ve turis­tik eşya üretimine yönelmiştir. Kilim ve halı dokumacılığı ise önemini korumaktadır.
Malatya yöresinde peygamber soyundan gelme bir İslam savaşçısı olduğu söylenen Battal Gazi'ye ilişkin birçok söylence anlatı­lır. Battal Gazi'nin Malatyalı olduğuna ve çevredeki bir mağarada öldüğüne inanılır.

İl Merkezi: Malatya
İlkçağda Malatya yöresindeki başlıca yerleşim yeri Milidya'ydı. Bu yerleşme daha önce Bakır Çağı'nda Orduzu adıyla anılan Bahçe-başı'ndaki Arslantepe'deydi. Arslantepe'nin İS 1. yüzyılda Milidya'ya taşındığı sanılmakta­dır. Önemli bir kent devleti olan Milidya, Roma döneminde Melita, Bizans döneminde ise Melitene adıyla anıldı. Araplar'ın Malati-ye dedikleri kentin adı zamanla Malatya'ya dönüştü. 19. yüzyıl başlarında Osmanlı Dev-leti'ne karşı başkaldıran Mısır Valisi Kavalalı Mehmed Ali Paşa'nın oğlu İbrahim Paşa komutasındaki kuvvetler Anadolu'ya girince harekete geçen Osmanlı ordusu kentte ko­nakladı. Askerler tarafından evlerinden zorla çıkarılan halk, kentin sayfiyesi olan Aspuzu' ya göç etti. Ordunun gidişinden sonra kente dönen ve evlerini yıkıntı halinde bulan halk, tekrar Aspuzu'ya giderek bugünkü Malatya kentini oluşturmaya başladı. Kuruluşu ilkçağa dayanan ve 19. yüzyılda büyük ölçüde terk edilen yerleşim yerine daha sonra eski Malat­ya dendi. Malatya Ulucamisi gibi Anadolu Selçukluları'ndan ve ayrıca Osmanlılar'dan kalma birçok tarihsel yapıyla süslenmiş olan eski Malatya, 1987'de yapılan yasal bir düzen­lemeyle kurulan Battalgazi ilçesinin aynı adlı merkezi haline getirildi.

Doğu Anadolu Bölgesi'nin en büyük sanayi merkezlerinden olan Malatya kenti, ilin gü­ney kesiminde yer alır. Önemli kara ve demiryolları geçen, ülkenin öteki merkezle­riyle havayolu bağlantısı olan Malatya, 1985'te Türkiye'nin en büyük kentleri arasın­da 14. idi. Aynı zamanda önemli bir askeri merkez olan kentte birçok sağlık kuruluşu vardır. Malatya kentindeki başlıca yükseköğ­renim kurumu İnönü Üniversitesi'dir.