FENİKE, bugün Ortadoğu'da Suriye ve Lübnan'ın bir parçası olan topraklarda kurulmuş eski bir ülkeydi. Fenikeliler Sami kabileleri arasında denizcilikle uğraşan tek topluluktu. Akdeniz'i aşıp, "Fferakles Sütunları" denen bugünkü Cebelitarık Boğazı'nı geçerek Atlas Okyanusu'nun kuzeyine çıktıkları ve Afrika' nin çevresini ilk kez onların dolaştığı söylenir. Ticarette çok başarılı oldukları için, deniz yoluyla Mısır ve Mezopotamya'nın eski uygarlıkları ile Akdeniz'in güçlü genç devletleri arasında bağlantı sağladılar.
Fenikeliler denizcilikten başka, bugün tanınmayacak duruma gelmiş ama Lübnan kıyılarında hâlâ ayakta duran Sur ve Sayda kentlerini de kurdular. Bu iki kentten daha yenisi olan Sur, eskiden bir ada üzerine kuruluydu ve karaya geçitlerle ya da denizin doldurulmasıyla yapılmış yollarla bağlanıyordu. Afrika'nın kuzey kıyısındaki Kartaca kentini de Fenikeliler'in soyundan gelenler kurmuştu.
Fenikeliler her sözcük için bir işaret kullanmak yerine alfabe kullanan ilk halklardan biridir. Bunun böyle olmasına karşın, Fenike-liler'den az sayıda yazılı belge kalmıştır. Uzun bir süre haklarındaki bütün bilgi başka halkların yazılarından, örneğin Kutsal Kitap'ın Eski Ahit'inden, Yunanlı tarihçi Herodot ve şair Homeros'tan, Kartaca konusunda ise Romalı tarihçilerden öğrenildi. Ayrıca arkeologlar, Fenike üstüne bilgi veren Mısır belgelerini keşfetmenin yanı sıra Ugarit'te ve Lübnan'da Cebel'de kazılar yaparak Fenike evlerini ve mezarlarını ortaya çıkardılar.
Fenikeliler'e ilişkin ilk kesin bilgi, Mısırlılar'ın işgaline uğradıkları" İÖ 1600 tarihlerine rastlar. Bundan sonraki iki yüzyıl boyunca Mısır'ın Fenike üzerindeki egemenliği sürmüştür. İÖ 14. yüzyılın ortalarından İÖ 9. yüzyılda Asur İmparatorluğu'nun yükselişine kadar Fenike bağımsız bir ülke oldu. Önde gelen kent Sur'du ve İÖ 969-936 yıllan arasında hüküm süren Kral Hiram Hz. Süleyman'a, Kudüs Tapınağı'nın yapımı için "istediği kadar sedir ve çam ağacı" sağlamış, ticaret seferlerinin yürütülmesi için onunla işbirliğine girmişti.
Bundan sonra Asurlular bir süre Fenike'ye egemen oldular ve Fenike kentlerini vergi ödemeye zorladılar. Sur kenti ise İÖ 574'te Nabukadnezar tarafından ele geçirilinceye kadar dayandı. Daha sonra İÖ 538'de Sur ve Sayda savaşmaksızın Pers egemenliği altına girdi.
Persler'in egemenliğinde bir süre sessiz kalan Fenikeliler, Persler'le birlikte Salamis Savaşı'nda Yunanlılar'a karşı savaştılar. İÖ 333'te Pers Kralı III. Darius Büyük İskender'e yenilince, Sur kenti dışında bütün Fenike kentleri teslim oldu. İskender kenti yedi ayda ele geçirdi; onu izleyen krallar, İÖ 64'te Suriye ile birlikte Roma'nın bir eyaleti oluncaya kadar, Fenike'ye egemen oldular. Bu tarihten başlayarak Roma İmparatorluğu içinde eriyen Fenikeliler ayrı bir halk olmaktan çıktılar.
İsrailoğullan peygamberi Hezekiel Kutsal Kitap'ta, Sur kentindeki Fenikeliler'in güçlerinin doruğundayken altın, gümüş, demir, kalay, fildişi, abanoz, zümrüt, mercan, akik, şarap, baharat, bal, keten, at, katır, kuzu, keçi ve köle ticareti yaptığını anlatır. Fenike
liler'in sattıkları başlıca ürünler sedir, çam kerestesi, ince keten, Sayda nakış işleri, şarap, metal eşya, cam, sırlı seramik, tuz ve kurutulmuş balıktı. Fenikeliler, Sur firfiri adı verilen çok değerli mor bir boya elde edilen deniz salyangozunu bulmak için Ege kıyılarına seferler düzenlerdi.
Sur'dan sonra Sicilya, Sardinya, Korsika, Kıbrıs ve Afrika'nın kuzeyinde, İspanya'da Sevilla yakınlarında yerleşim merkezleri kurdular; tüm Akdeniz kıyıları boyunca yayıldılar.
Fenikeliler'in en büyük tanrısı, tanrıların babası sayılan El idi. El'in karısı olan deniz tanrıçası Aşera tanrıların anasıydı. Fenikeliler'in büyük tanrılarından biri olan Molek'e çocuklar kurban edilirdi. Babilliler'in İştar'ı-na benzeyen tanrıça Astarte bu ailenin en önemli üyelerinden biriydi. Sur kenti, yan tanrı yarı insan Melkart'ın koruması altındaydı.
22 harften oluşan Fenike alfabesi sonradan Yunanlılar'ca da benimsendi ve batı dillerinde kullanılan alfabenin temeli oldu.
MsxLabs & Temel Britannica
