HAŞHAŞ, güzel renkli, iri ve gösterişli çiçek-leriyle gelinciğe çok benzeyen bir bitkidir (bak. gelincik). Ama bu yakın akrabası doğada kendi kendine yetiştiği halde haşhaş (Pa-paver somniferum) yüzyıllardır çok önemli bir tarım bitkisi sayılır. Bu önemini, olgunlaşmamış meyvelerinin kabuğundan elde edilen ve birçok ilacın hammaddesi olan afyona borçludur (bak. Afyon). Anadolu'nun yerli bitkisi olan haşhaşın morumsu eflatun ya da beyaz çiçekleri dalların ucunda tek tek açar. Bu güzel çiçeklerden gelişen meyveler, içinde çok sayıda tohum bulunan birer fıçı biçimindedir. Meyveler rüzgârda sallandıkça, üstlerindeki delikli kapaktan çıkan küçük kara tohumlar çevreye saçılır. Bu yağlı tohumlar çok lezzetli ve besleyicidir; haşhaş tohumlarından Anadolu'nun birçok yerinde haşhaşlı ekmek yapılır; ezilerek yemeklik yağ elde edilir. Haşhaş kapsülleri henüz yeşil ve körpeyken çizildiğinde kabuğundan sütümsü bir sıvı sızar. Afyon sakızı denen bu beyaz sıvı havayla karşılaştığı anda sertleşir ve koyu renkli bir macuna dönüşür. Bu maddenin bileşimindeki morfin ve kodein gibi alkaloitler ağrı kesici, uyku verici, öksürüğü dindirici ve rahatlatıcı birçok ilacın yapımında kullanılır. Ne var ki bu güçlü uyuşturucuların, özellikle morfinden elde edilen eroinin yasadışı uyuşturucu ticaretiyle bağımlılara satılarak zararlı biçimde kullanılması, haşhaş üretimini kısıtlayıcı önlemler alma gereğini doğurmuştur. En büyük haşhaş üreticilerinden biri olan Türkiye de bu yasadışı ticareti ve uyuşturucu bağımlılığını engelleyebilmek için 1971'de haşhaş ekimini tümüyle durdurmuştu. Bugün haşhaş üretimi İç Anadolu Bölgesi'nde yalnızca haşhaş tohumları elde etmek amacıyla yapılır. Kapsüllerin çizilmesi ve afyon alkaloitlerinin işlenmesi devlet denetimi ve güvencesi altındadır.
Msxlabs & TemelBritannica
