Hesap Makinesi

Basit aritmetik işlemler yapan araç.

Yalnızca toplama ve çıkarma, bunun yanı sıra çarpma ve bölme de yapabilen türleri vardır. Hesap makineleri mekanik, elektromekanik ve elektronik olabilirler. Abaküs bunların en ilkelidir. Gerçek anlamda ilk hesap makinesi Pascal tarafından yapıldı (1642). Bu makine, çevresi numaralanmış disklerden oluşuyor ve disklerden biri, bir tam devir döndüğünde ötekini 1/10 oranında döndürüyordu. Art arda toplama yoluyla çarpma da yapabilen ilk hesap makinesini Leibniz tasarladı (1671). Küçük dişlilerin dönüşüyle çalışan bu makinenin yapımı 1694'te gerçekleştirilebildi.

Charles Babbage, 1833'te, karmaşık bir hesap makinesi yapımına girişti. "Fark makinesi" adlı bu makineye, veriler delikli kartlarla yüklenecekti. Digital bilgisayarın babası olan bu makine, çağının tekniğinden ileride bir denemeydi ve başarısız kaldı. Esası Pascal'ın makinesine dayanan mekanik makineler elektrikli, kâğıt şeritlerle de yazar makineler hâline getirildi ve yaygınlaştı. 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren bunlar da yerlerini elektronik makinelere bırakmaya başladılar.

Cepte taşınabilen bu tür hesap makineleriyle yalnızca basit aritmetik işlemler bir yana, son derece karmaşık mühendislik hesapları da süratle yapılabilmektedir. Programlanabilen ve geniş hafızalı çeşitleri küçük bir bilgisayara benzer. Elektronik hesap makinelerinin en gelişkini olan bilgisayarlar ise boyutlarının küçültülmesi, daha ucuza mal edilmeleri ve tartışılmaz üstünlükleriyle yaşamın vazgeçilmez parçaları hâline gelmektedir.