HURMA. Bir palmiye türü olan hurma ağacı (Phoenix dactylifera) yüzyıllardır meyveleri için yetiştirilir. Çok az suyla yetinebilen ve kavurucu sıcağa dayanıklı olan bu ağacın meyveleri çok eskiçağlardan beri çöl bölgelerinde yaşayan insanların başlıca besin kaynağı olmuştur. Ağacın silindir biçimindeki ince uzun gövdesi hiç dallanmadan dümdüz yükselir ve bazen 30 metreye kadar boylanabilir. Gövdenin tepesinden bir yelpaze gibi dağılarak çıkan 6 metre uzunluğundaki parlak yaprakları gösterişli bir taç oluşturur. Gövdenin alt bölümlerini ise, ağaç boylandıkça dökülmüş olan eski yaprakların sap dipleri bir kılıf gibi sarar. Tepe yapraklarının altından da bazen binlerce hurmanın bir araya toplanmasıyla oluşmuş büyük meyve hevenkleri sarkar.
Hurma ağaçları ikievciklidir; yani erkek ve dişi çiçekler ayrı ayrı ağaçlarda bulunur ve yalnızca dişi çiçekleri taşıyan ağaçlar meyve verir. Bu yüzden hurma yetiştiricileri her hurmalıkta yaklaşık 50 dişi ağaca karşılık yalnızca bir erkek ağaç dikerler. Erkek ağaçların çiçektozları olgunlaştığında birer çiçekli
dal kesilip dişi ağaçlara asılır ve böylece dişi çiçeklerin döllenmesi sağlanır. Bu döllenmiş çiçeklerden gelişen meyveler olgunlaştığında zeytin biçiminde, yaklaşık 3,5 cm uzunluğunda, esmer sarı renkli ve çok tatlıdır. Her meyvenin içinde sert kabuklu bir tek tohum (çekirdek) bulunur.
Hurma ağaçlarının doğal yayılma alanı Asya'nın güneybatısından Hindistan ve Pakistan'a kadar uzanan bölgeler, Afrika'nın kuzeyi ve Kanarya Adaları'dııf. 17. yüzyılda ağacın tohumları İspanyollar aracılığıyla Amerika kıtasına da götürülmüş, özellikle California yöresine iyi uyum sağlamıştır. Türkiye'de ise yalnızca Mersin, Adana ve İskenderun çevresinde az sayıda hurma ağacı bulunur. Ortadoğu ülkelerinde, özellikle Irak'ta en değerli meyvelerden biri olan hurma taze ya da kuru olarak yenir; reçeli, hatta olgunlaşmadan önce turşusu yapılır. Meyvelerin ezilip maya-landırılmasıyla da arak ya da hurma rakısı denen alkollü bir içki üretilir. Ayrıca öğütülmüş hurma çekirdeklerinden elde edilen un hayvan yemi olarak kullanılır.
Hurma ağacının yalnız meyvesinden yararlanılmaz. Gövde odunundan ev yapımında kullanılan kereste, yaprakların orta damarlarından da sandık ve mobilya kerestesi elde edilir. Bunun dışında yapraklarından sepet örülür, çatı örtüsü yapılır; meyve sapları da hem yakacak olarak, hem de halat yapımında kullanılır. Avrupa'nın güneyindeki ülkelerde ise hurma ağaçları özellikle gösterişli yaprakları nedeniyle süs bitkisi olarak yetiştirilir.
Ayrıca Bknz: Hurma ve Sağlık için Faydaları
MsxLabs & TemelBritannica
