İbrahim Müteferrika

(yaklaşık 1670-1745), Osmanlı Devleti'nde ilk basımevinin kuru­cusudur.

Macar asıllı olan İbrahim Müteferrika bulunan Cluj'da (Macarca Kolozsvâr) doğdu. Babası onu dinsel öğrenim görmesi amacıyla küçük yaşta Cluj'daki İlahi­yat Okulu'na gönderdi. Bu okulun bağlı olduğu Üniteryan mezhebi Katolikler'ce sap­kın sayılıyordu. Cluj 1680'lerde Katolik Avusturyalıların eline geçince Üniteryanlar üstünde yoğun bir baskı uygulanmaya başlan­dı. Osmanlı Devleti'nce de desteklenen Orta Macaristan Kralı Thököly İmre 1691'de Avusturya egemenliğine karşı bir ayaklanma başlattı. İbrahim Müteferrika'nın bu ayaklan­manın başarısızlığa uğraması üzerine Osmanlı topraklarına sığındığı sanılıyor.
İstanbul'a gi­den İbrahim Müteferrika burada Müslüman olarak devlet hizmetine girdi. Müteferrikalığa (sarayda çeşitli işlere bakan görevli) kadar yükseldi. 1715'te Mora sorununu görüşmek üzere Viyana'ya gönderildi. 1716'da Belgrad' da MacarlarTa görüşmeler yapan kurulda çevirmen olarak bulundu. 1717'de Osmanlı Devleti'ne sığınan Macar Kralı II. Rakoczi' nin hizmetine verildi.İbrahim Müteferrika bu arada, Cluj'daki öğrencilik yıllarında öğrendiği basımcılığı Os­manlı Devleti'nde de başlatmak amacıyla girişimlerde bulundu. 1726'da basımcılığın önemini anlatan, yararlarını vurgulayan bir dilekçeyi Sadrazam Damat İbrahim Paşa'ya sundu ve basımevi kurmak için izin istedi.
Bu alanda ona, babası Yirmisekiz Mehmed Çelebi'nin Paris elçiliği sırasında yanında bulun­muş, Avrupa'yı oldukça iyi tanıyan Yirmisekizçelebizade Mehmed Said Efendi de yar­dımcı oldu. Yeniliklere açık bir kişi olan Sadrazam Damat İbrahim Paşa, Padişah III. Ahmed'den basımevinin kurulması yo­lunda bir ferman almayı başardı. Şeyhülislam Abdullah Efendi de basımevi kurulmasında dinsel sakınca olmadığı yolunda bir fetva verdi. Hemen hazırlıklara başlayan İbrahim Müteferrika, Yirmisekizçelebizade Mehmed Said Efendi ile birlikte Fatih semtindeki evinin altında basımevini kurmayı başardı. Burada basılan ilk kitap Ocak 1729'da yayım­landı.

İbrahim Müteferrika ölümüne kadar basımevinde yerli ve çeviri 17 kitap bastı. Kitaplar dil, tarih, coğrafya, askerlik ve bilim konularındaydı. Bunlar arasında kendisinin yazdığı ya da çevirdiği kitaplar da vardı. İbrahim Müteferrika'nın kurduğu basımevi onun ölümünden sonra uzun bir süre çalışma­dı. Osmanlı Devleti'nde Türkçe kitap basımı ancak 18. yüzyılın sonlarına doğru yeniden canlanmaya başladı.