Arama

Sınıf Yönetimi - Tek Mesaj #3

kompetankedi - avatarı
kompetankedi
VIP Bir Dünyalı
4 Kasım 2008       Mesaj #3
kompetankedi - avatarı
VIP Bir Dünyalı
DERS DÖNEMİ ÖNCESİ SINIF HAZIRLIKLARI


Uygulamaların başarısı, hazırlık döneminde yapılan çalışmaların yeterliğine bağlıdır, iyi düzenlenmemiş eğitsel etkinlikler iyi öğrenmeye götüremezler (Scanlon and O'Shea, 1987: 97). Etkili sınıf yönetiminin şartlarından biri de sınıfın fiziksel ve düşünsel yapılarıyla ilgili ön düzenlemelerdir. Sınıf düzeni, okul ikliminin de belirleyici değişkenlerindendir (Nanoş, 1991: 44).
Fiziksel Ortamla İlgili Hazırlıklar


Bir sistemin yer aldığı mekânın özellikleri ile, sistemin araç süreç ve hedeflerinin uyuşum içinde olması gerekir. Mekân, sistemin bir parçası olarak, onun diğer parçalarıyla uyumlu olmak durumundadır.
Sınıf ortamının çeşitli özelliklerinden biri, öğrencilerin, farklı yaşama biçimleri olarak sınıfa getirdiği, kökleri sınıf dışında olan çok boyutluluktur. Öğrencilerin çokluğu ve farklılığı nedeniyle, bir tek olay bile, öğrencilerin özelliklerine göre değişen çok sonuca yol açar (Doyle, 1986: 394, 395).
Eşzamanlılık; sınıf ortamının başka bir özelliğidir. Sınıfta aynı anda birden çok şey olur: Öğretmen bir öğrenciyi dinlerken öbürünü izler, yeni bir soru düşünür, zamanı kontrol eder. Sınıfta grup çalışmasının yapıldığı zamanlarda bu olaylar daha da çoğalır.
Kısa sürede çok sayıda olayla karşılaşmak, sınıf ortamının anındalık-çabukluk özelliğidir. Sınıftaki olaylar beklemez, anında yanıt ister. Bu olayların en beklenmedik zamanlarda ortaya çıkması, sınıf ortamının kestirilmezlik özelliğidir.
Sınıf olaylarına öğrencilerin çoğu, bazan hepsi tanık olur. Gizli-saklının yer alamayacağı bir ortam olması, sınıfın açıklık özelliğini oluşturur. Yanlışlar, beceriksizlikler, ortamda oluşan herşey sınıftakiler tarafından görülür.
Uzun sürelilik, sınıf ortamının başka bir özelliğidir. Bütün bir dönem boyunca, hergün sınıf içinde bulunulur. Bu özellik, davranışları yönlendirici normlar ve deneyimler oluşturmak için öğretmene fırsat sağlar. Bu oluşumlar gelecekteki eylemleri etkiler.
Fiziksel Ortamın Etkileri


Sınıf etkinliklerinin yeraldığı ortam, öğrencinin, öğretmenin en yakın çevresi, sürekli, etkileyici değişkenidir. Bu ortam, öğrenci güdüsünü, devamını, öğretmen-öğrenci ilişkisinin kalitesini etkiler (Gru-baugh and Houston, 1990: 376; Eccles and others, 1991: 3741).
Öğrenme-öğretme ilişkileri, öğretim çevresinin işlevidir (Hiebert and Wearne, 1993: 393). Fiziksel ortama ilişkin her değ şken, eğitime destek veya engel olur. Yalnızca ortamda var olanlar değil, bunlann düzenlenişi, görünüşü (estetiği) de eğitsel açıdan etkileyicidir (Becher, 1993: 3741). Öğrenci tutum ve davranışının önemli bir etkeninin sınıf düzenlemeleri olduğu, bunun az da olsa basan ve sözel etkileşimi etkile-diği belirlenmiştir (Doyle, 1986: 402). Bu etki, eğitimi etkileyen diğer değişkenler üzerindeki katkılarıyla daha da çoğalır.
Sınıftaki sıra, masa, dolap, uzaklık, öğrenci gibi fiziksel engeller, öğretmen-öğrenci arasında psikolojik engel de oluşturur, iletişim ve etki-leşimi değiştirir (Barker, 1982: 108).
Sınıfta öğretmen ve öğrenci için sağlanan imkânlar, öğretmen ve öğrenci davranışı, dersyılı başladıktan sonra sınıftaki öğrenci değişmeleri, sınıfı etkiler (Pauly, 1991: 144). Farklı sınıf yapılarında öğrencilerin davranış değişimine hazır oldukları görülmüştür (Doy and Libertini, 1992: 109). Yapılanmış bir sınıf düzeninin daha etkili olduğu belirlenmiştir (Henderson, 1993: 787). iyi bir sınıf düzeni öğrenciyi güdülemekte, öğrenmeyi artırmakta öğrenilenlerin hatırlanmasına yardım etmektedir (Fry, 1985: 82; Alderman, 1990: 30). Sanat eğitiminde de sınıf düzeni yararlı olmuştur (Gray, 1992: 1771). Gele-ceğin yüksek teknolojili öğrenme Ortamı, fiziksel yapının bu araçlarla desteklenmesini gerektirir (Tracy, 1993: 128).
Fiziksel Ortamın Değişkenleri


Sınıftaki öğrencilerin sayısı, duvar ve eşya renkleri, ışık, ısı, temizlik, gürültü düzeyleri, görünüm, sınıftaki fiziksel ortamın ögeleri olarak sayılabilir.
Öğrenci Sayısı. Bir sınıfta şu kadar öğrenci olmalıdır demek gerçekçi olmaz. Bu sayının belirleyicilerinden biri, sınıfın düzeyidir, ilk yıllarda öğrenciler öğretmenin yardımına daha çok gereksinim duyarlar, ilgi çevreleri henüz dardır.
Bu nedenlerle ilk sınıflarda öğrenci sayısı az tutulmalı, gerekiyorsa smıf düzeyiyle birlikte yükseltilmelidir (Finn and Achilles, 1990: 574).
Öğrenci sayısının ikinci değişkeni ders ve konunun türü ile izlenen yöntemdir (Monk and Haller, 1993: 7). Örneğin okuma ve matematikte az öğrencili sınıflar yararlı bulunmuştur (Finn and Achilles, 1990: 557).
Fiziksel Ortamın Düzenlenmesi


Sınıf, ustaca düzenlenmiş bir çevre olmalıdır, çünkü, davranışı değiştirmenin çok etkili bir yolu, çevreyi değiştirmektir. Eğitimde yeni teknolojiler, öğrenme çevresine yenilikler getirir. Geleceğin, yüksek teknolojili, öğrenmelerin çoğunda bireysel, sosyal ve zihinsel gelişim için toplu öğrenme imkânları sağlayan öğrenme ortamları, şimdiden gerçekleştirilmeye çalışılmalıdır (Flechsig, 1989: 69).
Şöyle bir sınıf ortamı şimdiden görülebilmelidir: Sınıfta birkaç öğrenme etkinliği için mekânlar oluşturulmuş, her grup farklı bir araçla çalışıyor, birbirinden yararlanabiliyor, birbirini izleyebiliyor. Okulun diğer sınıflarıyla, başka kent ve ülke öğrencileriyle hemen bilgi alışverişi yapılabiliyor, kameralar çalışmaları, konuşmaları kaydediyor, bu görüntüleri tüm grup izleyebiliyor. Bilgisayarlarla, öğrencilerin bilgi ve becerileri sürekli olarak belirleniyor, bunlann gösterdiği gereksinimlere göre öğrenim durumu ayarlanabiliyor, öğretmen her öğrenci hakkında anında bilgi sahibi olabiliyor.
Duvarlarla kapalı değil, dünyaya açık bir okul (Tracy, 1993: 129). Bunlar için fiziksel imkânlar kadar, olanak-ların uygun düzenlenmiş olmasına da gereksinim vardır.
Sınıf ortamı, işlevsel bir sanat ve güzellik alanı, öğrenme için güdü merkezi olmalı, öğrenci özelliklerine göre kolaylıklar sağlamalıdır. Uyarıcı ve çeşitlenmiş ortamda öğrenme daha iyi gerçekleşir (Taylor, 1993: 36). Buluşçu bir eğitim için sınıfların geniş, esnek olması gerekir (Johnson, 1990: 330).

Sınıfın Ana Bölümleri
Sınıf, öğrencilerin sessizce oturup ders dinlediği bir müze değil, arkadaşlarıyla birlikte araştırmalar yaptığı bir laboratuvar olmalıdır (Wood, 1992: 128). Sınıfın çeşitli bölümleri, farklı amaçlar için kullanılabilecek birer köşe oluşturmalıdır. Benzer öğrencilerin oluşturduğu düşünülen sınıflar, gerçekte kişisel farklan olan öğrencilerden oluşur. Bu farklılık, aynı sınıfta değişik eğitsel etkinliklere gereksinim olduğunu gösterir. Öğrencilerin kimi matematikte, kimi okumada, kimi müzikte diğerlerinden alt düzeyde veya bu derslerle daha ilgilidir.
Gereksinimlere dönük bir eğitim, sınıfın bu ihtiyaçlara yanıt verecek bölümlerden oluşmasına yol açar.
Özellikle alt sınıflarda, sürekli oturma yerleri gereksizdir (Lemlech, 1988 165).
Zaten bu öğrenciler yerlerinde biraz zor oturur, ilk fırsatta sıralarından fırlarlar.

Öğrencilerin Oturma Düzeni
Sınıf düzeni gibi, oturma düzeni de sınıf yönetimini ve eğitsel çabalan destekler veya engeller (Jacobsen and others, 1985: 241; Harris, 1991: 158). Öğrenciler, cinsiyet, boy, görme, işitme, ilgi süresi, temizlik, ekonomik ve sosyal durum açılanndan farklıdır. 8u farklar, onlann sınıfta yerleşimi için öğretmene ipuçlan verir. Bazı durumlarda bir öğrencinin yerini değiştirmek, sınıfı değiştirebilir (Haigh, 1990: 6).
Bir öğrencinin sınıftaki yerini belirlemede temel kaygılardan biri, herkesin görme ve işitme kolaylığına sahip olması, bu açıdan kimsenin birbirini engellememesidir (Harris, 1991: 158). Tahta, perde, öğrenim araçlan herkesçe görülebilmeli, öğretmenin, diğer insan ve araçlann sesi herkesçe işitilmelidir. Görme-işitme sıkıntısı çeken çocuklar bu nes-nelere yakın oturtulmalı, uzun boylular arkada olmalıdır.
Öğrencilerin iletişim ve etkileşim alışkanlıkları, oturma yerini belirlemede başka bir değişkendir. Sınıfın ön ve ortası, bu açıdan şanslı bölgelerdir (Gage and Berliner, 1984: 611). Buralara, iletişim ve etkileşim güçlüğü çeken öğrenciler oturtulmalıdır.

Sıra-Masa Düzenleri
Sınıf düzeni amaçlara göre değişebilir; mobilyalar -öğretmen masası dahil- esnek, yer değiştirebilir, hafif olmalıdır (Haigh, 1990: 16;
Duffy, 1992: 1742; Taylor, 1993: 38).
Öğretmen masası, öğretmenin sınıfın tümünü görebileceği bir yerde olmalı, kontrol derecesi ve istenen yönetim şekline göre, öğrenci et-kinliklerinin türü ve öğretmen yardımı dikkate alınarak yer değiştirmelidir (Cangelosi, 1988: 166).
Öğretmen masası sıraların yanında veya arkasında olursa, öğretmen kontrolü artabilir (Grubaugh and Houston, 1990: 377). Çünkü bu durumlarda öğretmenin öğrenciler hakkındaki bilgisi azalmazken, öğrencilerin öğretmen hakkındaki bilgileri azalır.
Sınıf düzeni, öğrenmeye yardım edici, konu ve yönteme uygun, öğretmen ve öğrencilerin birbirlerine ve kaynaklara ulaşmasını kolaylaştırıcı, trafik akışına yardıma, öğrenci katılımını artırıcı olmalıdır (Hull, 1990: 23; Harris, 1991: 158).
Sınıf yerleşim düzeni biçimleri dört grupta toplanabilir: Klasik düzen, bireysel düzen, tek grup düzeni, çok grup düzeni. Klasik yerleşim düzeni, öğrenci sıralarının sütun ve kolon şeklinde yerleştirildiği, öğrencilerin çoğunun birbirini göremediği, enselerini gördüğü, yerleşim düzenidir. Bu düzen, daha çok dinleme- not alma türü etkinlikler için uygundur. Dikkati öğretmene çeker, öğrenci katılımı ve iletişimini sınırlar (Barker, 1982: 79; Jacobsen and others, 1985: 241;
Cangelosi, 1988: 167). Öğrencilerin yüzleri aynı yöne dönüktür, ön sıralara doğru gidildikçe öğrencilerin birbirinden haberli olma düzeyi düşer, dersdışı ve bozucu davranışlara eğilimleri artar (Grubaugh and Houston, 1990: 376).
Ders dönemi öncesinde öğretmence, fiziksel düzenleniş konusunda şunların yapılması önerilmektedir (Lemlech, 1988: 34):
1 - Lavabo, tuvalet, duş ve oyun alanlarının temizlik ve bakımının sağlanması,
2 - Sınıfın ısınma, aydınlanma, havalandırma düzeneklerinin kullanıma hazır hale getirilmesi.
3 - Sınıf dışından gelecek gürültüye önlem alınması.
4 - Sınıf alanına uygun sayıda öğrenci veya öğrenci sayısına uygun sınıf seçimi.
5-Sınıf araçlarının sayı, kalite, kullanıma uygunluk açılarından hazırlanması.
6- Ders araç ve gereçlerinin belirlenip sağlanması.
7- Öğrenme ve ilgi merkezlerinin düzenlenmesi.
8-Oturma alanı dışında, gösteri, canlandırma gibi etkinlikler için boş alan ayrılması.
9-Sınıfta, giriş-çıkış, değişik etkinlik alanlarına geçiş için, öğrenci akış düzeninin kurulması, yangın gibi olağan dışı durumlar için, çıkış düzeninin belirlenmesi.
10-Sınıf bölümlerinin ve oturma düzeninin geçici planlanının yapılması.
11-Öğrenci listesinin sağlanması, öğrencilerle ilgili kişisel bilgilerin edinilmesi Bu işlere, okul türlerine göre eklemeler yapılabilir.

Program-Plân Hazırlıkları


Öğretmen, her öğretim dönemi öncesinde, o süre içinde yapması gereken işleri planlar. Bunlar, okul yönetimince yapılacak işlerle uyuşum içinde olmalıdır, aksi halde öğretmen çabalan olumsuz etkilenebilir. Bir araştırmada, zaman ve ders programlan ile yetkeci yönetim, öğretmeni etkileyen kurumsal değişkenler arasında görülmüştür (Vi-bert, 1991: 419). Zamanın nasıl kullanıldığı ile başarı arasında doğrudan ilişki vardır (Wolfgang and Kelsay, 1991: 152).
Plan yapma, eğitim ortamı düzenleme, küçük grup oluşturma, eğitimde başarıyı artıran etkenler olarak bulunmuştur (Weir, 1993: 2200). Sınıf düzeni de öncelikle programın gücüne, sürekliliğine bağlı görülmektedir (Doyle, 1986: 409).
Aynı sınıf düzeyinde öğretmenlik yapan veya aynı dersi okutan diğer öğretmenlerle iletişim ve işbirliği de planlanmalıdır. Ayrıca bu öğretmenler, öğretim dönemi öncesinde biraraya gelmeli, sınıf düzeninden günlük plana kadar bütün hazırlıkları birlikte yapmalıdır. Bu birliktelik, görüş alış verişi, kaynak dağılımının sağlanması, olanakların ortak kullanımının belirlenmesi, hedeflerden araçlara ders planlarının yapımında işbirliği noktalarında yoğunlaşmalıdır. Bu işbirliğinde birörnekliğe, katı sınırlamalara fazla yer verilmemelidir, çünkü sınıfların düzeyi aynı da olsa, öğrenciler arasında bireysel farklar vardır. Her sınıf ve sınıf içindeki gruplar, farklı projeler planlayıp uygulayabilmelidir (Wood, 1992: 52).
Öğrenci başarısı ile öğretmenin davranışı arasındaki ilişki karşılıklıdır (Brophy, 1986: 337). Bir davranışlar listesi olarak tanımlanabilecek olan plan, öğretmen ve öğrenci davranışlarının ortak değişkenidir (Clark and Peterson, 1986: 257).
Program Düzeni

İnsana, göstermesi gereken davranışları kazandırma, göstermemesi gerekenleri değiştirme olarak tanımlanabilecek olan eğitim sürecinde, gerekenin ne olduğu, yasa ile belirlenmiştir (METK). Okulların kuruluş gerekçesi, bu yasada belirtilen özelliklere sahip birey-ler yetiştirmektir. Bu özellikler grubunun adı "Türk Milli Eğitiminin Amaçlar"dır. Eğitim bakanlığı, okullar, yöneticiler, öğretmenler, dersler, programlar, bunlar için ayrılan kaynakların hepsi, bu "amaçları gerçekleştirmenin "araçları"dır.
Eğitim Planları


Uygun öğrenme düzenlemeleri yapılırsa herkes öğrenebilir, bu düzenekleri hazırlama işinin bir dilimi de planlamadır. Geleceği görme olanağı veren plân, kaynak dağılımı ve kullanımı konusunda geleceğin ne ölçüde görülmek istendiğine ilişkin seçenekler sunar (Demirci, 1993: 96).
Planın, geleceği geniş açıdan ama ayrıntıya inmeden gören biçimi,
eğitimde, yıllık plandır. Gelecekteki yaklaşık kırk dakikalık dilimi, her dakikası ile
belirleyen, ders plânıdır. Bu ikisi arasında, ünite planı ile, ders planlarının
birleşiminden oluşan günlük plan vardır.
SINIFIN İLİŞKİ DÜZENİ


Görevlerin, görevlilerin, ilişkilerin belirlenmesi olarak tanımlanabilecek olan örgüt yapısının kurulması aşamalan, sınıf yönetimine uygulandığında, öğretmenlik ve öğrencilik görevleri ile bunların kimlerce, nasıl yerine getirileceğinin ders dönemi başında büyük ölçüde belli olduğu görülür. Bu belirlenişin kesinlik kazanması, görev ve görevliler arasındaki ilişkilerin ortaya konmasıyla olur. Sınıfın ilişki düzeninin amacı, destekleyici ilişkileri, öğrenci katılımını, morali, konu-ya ilgiyi, akademik yararlılığı artırmaktır (Raviv and others, 1990:142).
Sınıfta İlk Günler


Sınıfın ilişki düzeninin kurulmasına ilk günden başlanmalıdır. Sınıf düzeni oluşturmada ilk birkaç gün, dönümcül (kritik) zamandır. Sınıf düzeni, öğretmen ve öğrencinin birbirini tanımaya başladığı "balayı" ve "deneme" döneminde kurulmalıdır.
Bu dönemde öğrenciler, neleri yapıp neleri yapamayacakları konusunda öğretmeni
denerler, daha kontrollü davranır, gerçek davranışlarını göstermezler. Öğretmen
geleceği ilişkin davranış tiplemesini ve öğrencilerden beklentilerini ilk günlerde
kararlılıkla ortaya koymalıdır. Bu kararlılık, baskı veya anti demokratiklik değildir.
Öğrencilerin kontrollü davranışları değişirse, onları yeniden kazanmak
olanaksızlaşabilir. Öğretmen, ilk günlerin kontrollü davranışlarının sürmesi için
kararlılığını kullanmalıdır. Aynı görüntü, uzun tatillerden sonra da ortaya çıkar.
Öğretmen, etkili bir eğitime olanak verici görüntü ve ortam elde edebilmek için, buna
ola-nak verici bir iklim oluşturmalıdır (Grubaugh and Houston, 1990: 374-376).
İlişki Politikaları ve Tipleri


Sınıftaki ilişki politikalarının bir ucunda birömekliği amaçlayan düzenlilik
bulunur. Düzenlilik, kurallı olmayı, bir işi yapmanın bir yolu-
na alışkanlığı, böylece öğrenilene odaklanmayı getirir. Politikaların diğer ucunda
değişkenlik vardır. Değişkenlik, öğrencinin dikkatini çeker, birörnekliğin
sıkıcılığından kurtarır, merak-ilgi uyandırır, yeni öğrenme yolları, ilişkileri verir
(Gage and Berliner, 1984: 614).
İlişki düzeni politikası, sınıf düzeninin tehlikede, çalışma alışkanlıklarının
henüz yerleşmemiş olduğu durumlarda düzenliliğe; ortamın yumuşak,
öğrencilerin bilgili ve hazır olduğu durumlarda değişkenliğe kayabilir bir esneklikte
seçilmelidir.
İlişki düzeninin düzenlilik ile değişkenlik uçları, yumuşak-sert, buluşçu-
yönlendirici düzenlenişler olarak da adlandırılır (Thompson, 1993: 4203). Bir
araştırmada, yumuşak (değişken, buluşçu) sınıf düzenlenişindeki etkileşim,
öğrencileri birbirinden haşlanmaya, daha az olumsuz davranmaya götürmüştür
(Duffy, 1992: 1742). Geleneksel bürokratik yönetimli sınıfa göre, esnek yönetimli
sınıf daha başarılı olmuştur (Nash, 1992: 1781). Öğretilmek şartıyla, kendini
yönetme, işine yönelme davranışını yükseltmede etkili bulunmuştur (Warner and
[ane, 1992: 3860). En yararlı ilişki düzeni politikası olarak, öğretmen kontrolünün
orta düzeyde olduğu durum önerilmiştir (Doyle, 1986: 418).
Tanışma


Sınıfta öğretmen-öğrenci etkileşiminin iki yönü, öğrencinin niyetini anlamak ve yorumlamak ile, onun öğretmenin niyetinden emin olmasını sağlamaktır(Mcauley, 1990: 89). Böylece öğretmen ve öğrenci birbirlerine yönelik davranışlarını, sonuçları hakkında yanılgıya düşmeden planlayabilir. Bu karşılıklı etkileşimin ilk basamağı tanışmadır.
Güven ve iyi ilişki için ilk karşılaşma önemlidir (Buckwald, 1985: 14). Öğretmen ve öğrenciler, sınıftakiler hakkında gözlemle edinecekleri bilgiye muhtaçtır. İlk karşılaşmadaki giyimin, görünüşün etkisi, öğrencilerle bir yakınlık kurulduktan sonra azalabilir (Grubaugh and Houston, 1990: 378). Her öğrencinin, tanınma şanslarına gereksinimi vardır. Öğretmen, ilk günden başlayarak bu şansları vermelidir (Pauly, 1991: 67; Cangelosi, 1988: 43).
Sınıf Kuralları


Öğrencilerle tanışma, beklentilerin iletişimi, arkadaşça ama işe yönelik ortam, öğrencileri boş bırakmamak, sınıftaki ilk günlerin önemli eylemleri olarak görülür (Lemlech, 1988: 39).
Beklentilerin iletişimi ile arkadaşça ama işe yönelik ortam, sınıftaki davranış kurallarının belirlenmesi ve uygulanması süreçleri ile gerçekleşebilir (Gage and Berliner, 1984: 626). Öğrencileri boş bırakmama, boş kalırlarsa zaman yitirecekleri ve istenmeyen davranışlara yönelecekleri düşüncesiyle, iyi bir zaman planlamasına ve boş zaman etkinliklerine gerek gösterir.
Kurallar, önceden verilmiş hazır kararlardır. Deneyimlere dayanarak, gelecekteki belirli durumlarda nelerin nasıl yapılmasının iyi olacağını, nelerin beklendiğini, uyulmadığında nelerin olacağını açıklayarak, yöneticinin işini kolaylaştırır (Raviv and others, 1990: 145).
Sınıf İçinde Öğretmen


Öğretmen, sınıfın ilişki düzeninin kurulması ve düzeltilip geliştirilmesinde yol
gösterici bir liderdir, sınıf ikliminin buluşçusıdır (Brophy and Good, 1986: 329). Ama
sınıf iklimi de onun davranışları üzerinde etkilidir (Melvin, 1993: 3163). Öğretmen,
öğretim durumlarının hem hazırlayıcısı, hem bir parçasıdır (Ertürk, 1979: 104). O,
sınıftaki yaşamın her ögesini ve anını eğitsel amaçlar yönünde planlı biçimde
kullanabilmeli, sınıf bir tiyatro, öğretmen de yönetmen olmalıdır (Homan, 1985: 76).
Davranış Ortamı Oluşturma


Sınıfın davranış ortamı, gevşekten katıya, çeşitli görünüşlerde olabilir. Program
konu merkezli, öğretmen davranışı yetkeci, karar ve kurallar öğretmence
konuşulmuşsa, sınıf katı yapılanmıştır. Program öğrenci merkezli, öğretmen
davranışı demokratik, kural ve kararlar birlikte oluşturulmuşsa, sınıf gevşek
yapılanmıştır. Bu özelliklerin değişmesi, bu ikisi arasındaki diğer yapılanma biçimlerini
oluşturur.
Sınıfın, öğretmenin, öğrencilerin, konunun özellikleri değiştikçe, yapılanış
değiştirilebileceği gibi, eğitsel amaçlardan uzaklaşmamak şartıyla, gevşek sınıf
yapısının yeğlenmesi önerilir. Örneğin, program öğrenci merkezli olmalı ama, bunun
anlamı, eğitsel amaçlara ulaşabilmek için praç olarak, öğrencinin ilgi ve
gereksinimlerine dönük bir programın seçilmesi olmalıdır. Kural ve kararlar öğrencilerle
birlikte belirlenmeli ama, konunun amaçlarından, eğitimin genel amaçlanna kadar,
amaçlar dizinine uygun olmayanların alınmaması, öğretmence nedenleri belirtilip
açıklanarak sağlanmalıdır. Davranışsal ortam, öğretmen ve öğrencilerin ortak çabalan ile oluşur.
Sınıfta Öğretmenin Yeri


Öğretmenin sınıfın ne zaman neresinde bulunacağı, amaçlanna ve yaptığı etkinliğin türüne göre değişir. Zamanının çoğunu masasında geçiren öğretmen, olumsuz davranışlarla daha çok karşılaşır (Grubaugh and Houston, 1990: 377).
Öğretmen, yerini belirlemede, sınıfın tümünü görebilmeyi, öğrenci davranışları ve öğretim etkinliklerine göreliği, ilkeler olarak almalıdır. Sınıfın tümünü görebilmek için, araçları, örneğin tahtayı kullanırken bile öğrencilere arkasını dönmemeye çalışmalıdır (Cangelosi,
1988: 71). Araçları önceden hazırlamak, tahtaya yazılacakları önceden veya yan dönerek yazmak, yüzyüze dönerek kullanılabilecek araçları seçmek veya araçları bu şekilde yerleştirmek, seçenekler olarak düşünülebilir. Bunların amacı,
öğretmenin, sınıfta olup bitenlerin sürekli olarak farkında olabilmesidir. Öğretmen
bir öğrenci veya bir grupla ilgilenirken, diğerlerini gözden kaçırmamalıdır (Jacobsen and others, 1985: 235).

Öğretmenin Örnek Olması


Eğitsel amaçlara ulaşmanın araçlarından biri de görgüdür. Öğrenci, bilginin
somut yansıması olan görüntüler yoluyla, davranışın örneklerini izleyerek, davranış
kazanma ve değiştirmeyi kolaylaştırabilir.
Öğrencinin göstermesi gereken davranışlar konusunda ona en yakın örnek
görüntü, öğretmenden gelmelidir. Öğretmenin kişisel yönelimi, öğrenci yöneliminin önemli bir değişkeni olarak belirlenmiştir (Thompson 1993: 4203). Öğretmen, her davranışı ile öğrenciye model olmalıdır, ilk öğrenim yıllarından başlayarak çocuklar, giyiminden yürüyüşüne, konuşmasına kadar her davranışında öğretmeni örnek almaya yatkındırlar. Bu, öğretmen için, sürekli özen gerektiren yorucu bir durum olsa bile, öğrenci davranışını değiştirmenin etkili bir yolu olarak, sürekli kullanılmalıdır.
Öğretmenin kendini işine vermesi de, öğrencinin onu bu özelliğiyle model
alması sonucunu doğurabilecektir (Woods, 1990: 11). Öğretmenin derse bağlılığı
ve ilgisi, öğrencinin de bu yönlü davranışını destekler (Skinner and others, 1990: 31).
Soğukkanlı ve sabırlı olmak, öğretmen davranışının vazgeçilmez
yanlarındandır (Wood, 1990: 2). Davranış değiştirme-oluşturma olan eğitim, kısa
sürede gerçekleşemez. Davranışın kalıcı olması, yeterli süre ve sayıda
yinelenmesine de bağlı olduğundan, sabır da gerektirir. Öğretmen hiçbir
durumda öfkelenmemeye çalışmalı, olumsuz duygularını bastırabilmelidir. Yoksa,
bu duygular diğerlerini de etkiler (Clark and Peterson, 1986: 289). Öğrencilerin böyle
durumlarda duygu ve heyecanlarını göstermeleri de gizlemeleri de sorun yaratır:
Göstermeleri, karmaşaya ve duygusal boşalımın mantığı yok etmesine,
göstermemeleri ise gerilime yol açar. Öfke, vücut diliyle de anlatılsa, sınıf ortamını
bozar, öğrenciler bu sinyalleri çabuk alırlar (Smith, 1990:59).
İnsan davranışını olumsuz etkileyen bir özellik de aşın kaygıdır (Sinclair,
1987: 251). Aşın kaygı insanı beceriksizleştirir, sinirli ve huy-
süz yapar. Kaygı, bu olumsuz belirtilerin gözlenemeyeceği bir düzeyde olmalı, bu
düzey fazla düşük de olmamalıdır. Aşın kaygısızlık insanı saygısız yapar.
Karşılıklı güvenin sağlanması, davranışlarda açıklık sağlar, güvensizliğin
yarattığı "acaba" kaygısını önleyerek zaman kazandırır, öğrenci katılımını artırır,
öğretmeni daha rahat davranmaya yöneltir. Mesleksel davranılar güveni artırır.
Güven artına olan tutarlı davranış, örnek olma yanında, öğrencinin sınıf kurallarına
uyumunu da artırır (Smith, 1990: 59).
Öğrencinin kendine güveni başansını etkiler. Öğretmen, her öğrencinin
başarılı olabilmesi için uygun şart ortaya koymalı, başarabileceğini söylemeli, girişim özgürlüğü vermeli, yakın ve destekleyici davranmalı, izlemeli, başan-güven-başarı ilişkisi kurmalıdır (Barker, 1982: 160).
Çevresiyle ilgili, duygulu, düşünceli, yargılayıcı tip öğretmenler, başarılı
öğrencilerce etkili bulunmuştur (Chiang, 1991: 2001). Öğretmenin deneyimi ve
yeterlikleri, öğrenci başansını artırmaktadır (Barrow, 1990: 312; Kwari, 1990: 1875).
Sınıfta Güç İlişkisi


Sınıftaki öğrenciler ve öğretmen, en az bir ders dönemi birlikte olacaklarını
düşünerek, sınıf ortamını olumlulaştırmada işbirliği yapmalıdır. Sınıf dışındaki yaşamda, istediğimiz zaman bir ilişkiyi sona erdirip oradan ayrılabiliriz, ama sınıftaki sürekli birliktelik buna izin vermez. En yaramaz öğrenciyle, en istenmeyen öğretmenle birlikte olma durumu, ilişkilerde dikkati, özeni, sabin, hoşgörüyü özür dilemeyi, banş içinde birlikte yaşamayı gerektirir. Öğretmen, yasal konumundan kaynaklanan gücünü kullanırken, ilişki kopana davranışlardan kaçınmalıdır (Pauly, 1991: 47, 54).
Demokratik Ortam


Öğretmenin güç durumuyla ilgili özellikler, onu, sınıfta gücü paylaşmaya, demokratik bir ortam oluşturmaya götürür. Demokrasi, grubun kendisince yönetilmesidir. Grubu yönetecek olanları seçip serbest bırakmayı değil, seçilenlerin kararlarını grubun etkilemesini de içerir. Demokrasilerde yönetilenler, yönetimin kararlannı önceden haber alabilir, tartışır, görüş ve isteklerini yönetenlere iletir, bunlar yönetilenlerce gözetilir.
Demokrasi, çoğunluğun azınlığı yönetmesi değildir. Yalnızca sayı çokluğuna
dayalı bir yönetim, çoğunluğun azınlığa hükmetmesi olur, demokrasi olmaz. Üstelik
sınıfta öğretmen çoğunluk da değildir. Demokrasi, azınlıkta kalanların görüşlerinin
dinlendiği, haklarının gözetildiği, niteliğin sayıya feda edilmediği, tartışma-uzlaşma-
anlaşma-inandırma yöntemlerinin kullanıldığı bir yönetim biçimidir, sınıfta da böyle
işlemelidir. Öğretmen böylece, öğrencileri, kendi davranışlarını düşünmeye
yargılamaya da yöneltmelidir (Cangelosi, 1988: 43).
Sınıfta İletişim


Sınıf, öğrenciler ve öğretmenlerin, eğitsel amaçlara ulaşabilmek için, kendilerinde var olan ve çeşitli iletişim araçlarıyla sağladıkları bilgi ve yaşantıları, uygun bir düzenlenişle paylaştıktarı ortamdır. Bu paylaşım, iletişimle olur. Öğrencilerin
hazır bulunuşluk düzeylerinin, ilgi ve gereksinimlerinin, yeterliklerinin, imkânlarının
öğretmence; eğitsel amaçlann, araçların, düzenlenişin öğretmen kılavuzluğunda birlikte belirlenmesi, iletişimle olur.
iletişim, bu haber ve bilgilerin çok yönlü akımıdır: Öğretmenden öğrencilere, öğrencilerden birbirlerine, öğrencilerden öğretmene, çevreden hepsine. Tek yönlü iletim sıkıcıdır, dönütün yararlarından uzaktır. Öğrencileri dinleyen öğretmen, onlara neleri ne zaman söyleyeceği konusunda da ipuçları çıkarır. Öğrencilerden alınacak dönüt, öğretmenin uygun eylemleri seçmesini, amaçlara ulaşmasını kolaylaştırır, edimini artırır, çabalarını istenir ve yararlı yapar (Baba and Ace, 1989:511).
Zaman Yönetimi


Sınıfta zamanın tümü, eğitsel amaçlara yönelik etkinlikler için kullanılmalıdır. Bunu sağlamanın bir yolu, sınıf süreçlerinin dikkatle planlanması,
zamana bağlanmasıdır. Örneğin, öğrenciler laboratuvarda ve uygulama
alanlarında kendilerine sıra gelmesi için bekliyorlarsa, sınıf küçük gruplara
aynlarak ve iş dilimleri bu gruplara farklı zamanlarda verilerek bu zaman yitimi
önlenebilir.
Öğretmen, zaman yitirici yönetsel işlerle de sınıfta fazla uğraşmamalıdır.
Yoklama yapmak için herkesin adını okumak gerekmez, olan-olması gereken öğrenci sayılarına bakılarak, öğrencileri tanıyor olmanın da yardımıyla, kimlerin gelmediği hemen bulunabilir. Yönetsel duyurular da fazla zaman almamalıdır.
Kullanımı birbiriyle ilgili araçlar yanyana konarak, araç ve onu kullananın bulunduğu yerler yakın tutularak, araç kulanımının alacağı zaman azaltılabilir.
Örneğin, okuma köşesi kitap raflarının, deney aletleri deney masalarının yakınında olmalıdır. Öğretmen, sınıftaki etkinliklerin hazırlıklarını ders öncesinde yaparak, araçlann hazırlanışını, düzenlenişini, önceden bitirerek, tahtaya yazılacakları ders öncesinde yazarak, zaman kazanabilir (Cangelosi, 1988: 71,76).
Sınıfta Korku, Kaygı


Sınıftaki korku ve kaygı kaynaklarından biri öğretmendir. Otoriter öğretmen, öğrenciyi korkutur. Öğretmenin onları arkadaşları önünde sıkıntıya sokabileceğini düşünmeleri, öğrencilerde kaygı yaratır. Öğretmen, her sözü ve eyleminin, farklı öğrencileri nasıl etkileyeceğini önceden düşünüp, uygun davranmalıdır.
Öğretmen, düşünce ve eylemlerinde açık olmazsa, öğrenciler onun davranışlarını, sözlerini yanlış anlayabilir, farklı anlamlar verebilir. Özellikle ergenlik çağındaki gençler, öğretmenin sözlerinden, davranışlarından, giyimlerine, saçlarına, davranışlarına ilişkin olumsuz 69 tepki almak istemezler. Hele böyle bir tepkinin arkadaşlarının yanında alınması, onları, bazan da öğretmeni güç duruma sokar.
İyi öğretmenin bir iki şaka ile günü hoş yapması, öğrenciye insan olarak davranması, adıyla seslenmesi, görüşlerini ciddiye alması, onu küçümsememesi, dinleyip anlamaya çalışması, güler yüzlü olması, öğrencilerin hata yapabileceklerini kabul etmesi gerektiği belirtilmektedir (Hull, 1990: 8)