Doğal Yapı Ağrı il topraklarının hemen hemen yarisi dağlık alanlardan oluşur. İlin kuzey sınırı boyunca uzanan Aras Dağları, birçok tepesinin yüksekliği 3.000 metreyi aşan uzun bir sıradağdır. Bu tepelerden en önemlileri Ağrı Dağı, Perili Dağ. Aşağı Dağ ve Köse Dağı dır. Sıradağların doğu ucunda yükselen Ağrı Dağı kütlesi. Küçük ve Büyük Ağrı olarak adlandırılan iki volkanik koniden oluşur. Ağrı İline İlişkin bilgiler- Yüz Ölçümü : 11.376 km2.
- Nüfus: 421.131 (1985).
- İl Trafik no: 04.
- İlçeler : Ağrı (merkez), Diyadin, Doğubeyazıt, Eleşkirt, Hamur, Patnos, Taşlıçay, Tutak.
- İlgi Çekici Yerler: ishak Paşa Sarayı; Balık Gölü; Sinek Yaylası; Ağrı Dağı; Tendürek Dağı; Meteor Çukuru; Doğubeyazıt Kalesi; Yeraltı Kilisesi; Diyadin Kaplıcaları; Aznavurtepe (Urartu Tepesi).
Güneyde Van sınırı boyunca uzanan Ala-dağlar ile Tendürek Dağı ilin öbür önemli engebeleridir. 3.542 metre yükseklikteki Tendürek Dağı tıpkı Ağrı Dağı gibi sönmüş bir yanardağdır. Gene de. büvük ve derin ana krateri ile yamaçlarındaki çukurlardan zaman zaman su buharı ve gazların çıktığı görülür. İl topraklarının yaklaşık üçte birini oluşturan yüksek ve eğimli ovalar yer yer otlaklarla kaplıdır. Bu ovaların en büyüğü kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda uzanan Eleşkirt-Karaköse Ovası'dır. Aladağlar'ın eteklerinden başlayan Patnos ve Diyadin ovalarının eğimli tabanı da kısa otlardan oluşan bir bitki örtüsüyle kaplıdır. Doğubeyazıt Ovası Ağrı Dağı'nın güneyinden İran sınırına kadar uzanır. Aladağlar'dan doğan ve Fırat'ın en uzun kolu olan Murat Irmağı, kuzey-kuzeybatı yönünde akarak Ağrı kenti yakınlarında birçok akarsuyla birleşir ve güneybatıya doğru yönelir. Aras Dağları'ndan doğan birçok akarsu Eleşkirt Ovası'nda Murat Irmağı'na katılır. Bunların en önemlisi, Eleşkirt Deresi ile Kopuzdere'nin birleşmesinden oluşan Şiryan (Güzel) Çayı'dır. Taşlıçay ve Körçay Murat Irmağı'nın bu yöreden aldığı öteki önemli kollardır. Patnos Ovası'ndan geçen Sarısu da Murat Irmağı'na karışır. Doğubeyazıt Ovası'm sulayan İncesu, Balıkgölü Deresi (ya da Balıkçayı) ve Girnevük Suyu (ya da Girne Deresi), bazı kesimlerde birleşerek sazlık ve bataklık alanlar oluşturur. İlin başlıca gölleri Balık Gölü, Gölyüzü Gölü ve Saz Gölü'dür. Ağrı Dağı'nın yamaçlarındaki Sinek Yaylası'nda, 2.241 metre yükseklikteki ormanlar arasında yer alan Balık Gölü, lavların bir akarsuyun önünü tıkamasıy-la oluşmuş doğal bir set gölüdür. Fazla sularını Balıkgölü Deresi'ne akıtan, 24 knr genişliğindeki bu tatlı su gölünde alabalık ve sazan boldur. Gölde ayrıca tarihsel kalıntıların bulunduğu küçük bir ada vardır. Gölyüzü ve Saz gölleri ise Ağrı Dağı'nın güneybatı eteklerindeki çöküntü bölgesinde oluşmuştur. Ağrı yöresi, Doğu Anadolu'da egemen olan karasal iklimin en sert geçtiği yerlerden biridir. Kış mevsimi çok uzun sürer, yoğun kar yağışı olur ve yağan kar aylarca erimez. Yılın 115 gününde toprak karla örtülü olduğu için köy yollarının çoğu kapanır ve ulaşım ancak kızaklarla sağlanır. Akarsu ve göllerin yüzeyi de yer yer donar. Türkiye'de bugüne kadar kaydedilen en düşük sıcaklık 20 Ocak 1972'de —45,6°C ile Ağrı kentinde yaşanmıştır. Dağlık alanlarda ilkbaharlar da soğuk, yazlar oldukça serin geçer. İlkbahar soğuklarına halk arasında "ekin üşüten soğukları" denir. Buna karşılık ovalarda yaz mevsimi sıcak ve kuraktır. Yağmur en çok ilkbaharda yağar. Ağrı ilinin bitki örtüsü yayla bozkırlarının hemen hemen bütün özelliklerini taşır. İl topraklarının üçte ikisini kaplayan ve yıl boyunca yeşilliğini koruyan geniş yayla otlakları hayvancılığın gelişmesinde önemli bir etkendir. En geniş otlakların yer aldığı Aladağlar'ın yaylalarından başka Sinek Yaylası'nda, Mirgemir, Çakmak, Pani, Davul ve Tendürek yaylalarında, ilin bütün hayvan varlığını besleyecek kadar zengin otlaklar bulunur. Eskiden Anadolu'nun birçok yöresi gibi ormanlarla kaplı olan Ağrı ili, bugün otlaklarının bolluğuna karşın orman varlığı açısından oldukça yoksuldur. Dağlık bölgelerde ağaçlık alanlara çok seyrek rastlanır. Sinek Yaylası otlakların yanı sıra orman örtüsünü de barındıran ender yaylalardan biridir. Ovalardaki otlakların yer yer tarlaya dönüştürülmesi ve orman örtüsünün yok olması toprak aşınmasını hızlandırmıştır. Kaynak: MsXLabs.org &Temel Britannica
