Tarih Ağrı yöresine ilk insanların yerleşmesi tarihöncesi çağlara rastlar. Yontma Taş Dev-ri'nden (Paleolitik Çağ) kaldığı anlaşılan, taştan yapılmış araç ve gereçler yöredeki en eski tarihli buluntulardır. Ağrı Dağı'nın kuzey eteklerindeki Gökçeali ve Yağcı höyüklerinde ise Tunç Çağı'ndan kalan ve Mezopotamya ile kültürel bağı saptanan az sayıda araç-gereç bulunmuştur. Asurlular'ın akınlarıyla iyice kuzeye çekilerek İÖ 9.-6. yüzyıllar arasında Van ve Ağrı bölgesindeki topraklarıyla yetinmek zorunda kalan Urartular bu yörede kentler kurdular. Patnos yakınındaki Aznavurtepe'de (Urartu Tepesi) ve Giriktepe'de 1961'de yapılan kazılarla Urartu kentinin surları ve tapınak kalınuları ortaya çıkarıldı. Ağrı yöresi üç yüzyıl süren Urartu döneminden sonra Pers. Makedonya. Ermeni. Roma. Bizans ve Arap halklarına. İÜ. yüzyıldan başlayarak da Türk topluluklarına yurt oldu. 11. yüzyılda Selçukluların egemenliğine giren. 13. yüzyılda Moğol akınlarına uğrayan bu bölge sonradan İlhanlıların. Celayirliler'in. Timurlular'ın. Karakoyunlular'ın. Akkoyunlular'ın ve Safeviler'in sınırları içinde yer aldı. Yavuz Sultan Selim 1514'teki İran seferi sırasında bu toprakları Osmanlı Devletine kattıysa da. padişahın istanbul'a dönmesinden sonra Safeviler vörede yeniden egemen oldular. Ağrı bölgesi ancak 1578de. Kanuni Sultan Süleyman döneminde kesin olarak Osmanlı topraklarına katıldı. Daha önce 1828. 1854 ve 1877-78'de üç kez Çarlık Rusyasf nın işgaline uğramış olan Ağrı toprakları. I. Dünya Savaşı sırasında dördüncü kez işgal edildi. 1917 Ekim Devrimi'nden sonra SSCB ile imzalanan Brest-Litovsk Antlaşması'yla Sovyet işgali Nisan 1918"de kaldırıldı ve Ağrı 13 Ekim 1921'deki Kars Antlaşması'yla resmen Türkiye Cumhuriyeti topraklarına katıldı. Ekonomi Ağrı ilinde tarıma elverişli alanlar az. buna karşılık otlaklar bol olduğu için halkın geçimi hayvancılığa dayanır. Kişi başına düşen hayvan sayısıyla Türkiye'nin bütün illerini geride bırakan Ağrı'da 2 milyonu aşkın koyun vardır. Her yıl 15 Mayıs-15 Kasım tarihleri arasında il merkezinde canlı hayvan pazarı kurulur. Türkiye'nin İran, SSCB ve Kuveyt'e sattığı canlı hayvanların en büyük üreticisi de gene Ağrı ilidir. İlin engebeli topraklarındaki kısıtlı alanlarda buğday, arpa ve çavdar, akarsu çevrelerinde şekerpancarı, patates, nohut ve meyve yetiştirilir. Sanayisi gelişmemiş olan ilde daha çok et ve süt gibi hayvansal ürünleri işleyen kuruluşlar, ayrıca yem, şeker ve un fabrikaları vardır. Eleşkirt'te linyit, Ağrı kenti dolaylarında asbest (amyant) ve ponza taşı çıkarılır. Tutak ilçesindeki Perobey yöresinde bulunan tuz ocakları, yalnız Ağrı'nın değil çevre illerin de gereksinimini karşılar. Toplum ve Kültür Hayvancılıkla uğraşan Ağrılılar yaz aylarında hayvanlarını otlatmak için doğal otlakların bulunduğu yaylalara çıkarlar. Bazı yaylalarda yurtluk denen evlerde oturur, eğer yayla evleri yoksa kıl çadırlarda barınırlar. Yayla mevsiminde üretilen hayvansal ürünler Ağrı kentinde kurulan panayırda satılır. Ağrı yöresinin erkek giyiminde Kafkas özellikleri görülür. Tiftikten örülen çorap, eldiven ve başlıklar, doğal kökboyalarla boyanmış yün halılar, çadır bezi ve yaygı olarak kullanılan keçi kılından dokumalar yöredeki el sanatlarının en güzel örnekleridir. Doğubeyazıt yakınında, kayalıklar üstüne kurulmuş olan İshak Paşa Sarayı da Ağrı ilinin en önemli tarihsel yapısıdır. Selçuklu mimarisinin özelliklerini yansıtan ve surlarla çevrili olan bu yapı. saray, cami ve türbeden oluşur. Son yıllarda Ağrı ilinde, doğal koşullar elverişli olduğu için kayak sporu, av hayvanları bol olduğu için de av turizmi gelişmektedir. İl Merkezi: Ağrı Ağrı kenti, Aras Dağlan'nın eteklerinde. Murat Irmağı ve kollarının oyduğu 1.650 metre yükseklikteki bir vadi üzerinde kurulmuştur. Eskiden Karaköse adıyla anılan bu kent Cumhuriyet döneminin başlarında Beyazıt iline bağlı bir ilçe merkeziydi. 1927'de Karaköse ilçesi aynı adla il yapılınca kent de bu ilin merkezi oldu; Beyazıt ise ilçeye dönüştürülerek Doğubeyazıt adıyla bu yeni ile bağlandı. İlin ve il merkezinin adı 1938'de Ağrı olarak değiştirildi. Türkiye-İran karayolu Ağrı'dan geçer. Kentin iç bölgelerle demiryolu bağlantısı da Erzurum'un Horasan ve Sarıkamış ilçeleri üzerinden sağlanır. Kentin nüfusu 54.492'dir (1985). Kaynak: MsXLabs.org &Temel Britannica
