TUTUCU SOSYALİZM YA DA BURJUVA SOSYALİZMİ
Burjuvazinin bir bölümü, burjuva toplumun varlığını
sürdürmesini güven altına alabilmek için toplumsal dertleri onarmaya
isteklidir.
İktisatçılar, iyilikseverler, insaniyetçiler, işçi sınıfının
durumunu düzeltmek için çalışanlar, yoksullara yardım
işlerini örgütleyenler, hayvanlara eziyet edilmesini önleme
derneklerinin üyeleri, ılımlılık bağnazları, kıyıda bucakta
saklı daha akla gelebilecek her türlü reformcular bu bölüme
girerler. Üstelik bu sosyalizm biçimi, işlenmiş,
eksiksiz sistemlere sahiptir.
Bu biçime bir örnek olarak Proudhon'un Philosophie
de la Misdre (Sefaletin Felsefesi)ni anabiliriz.
Sosyalizan burjuva, modern toplum koşullarının sağladığı bütün
üstünlüklerden, bunlardan zorunlu olarak doğan savaşım ve tehlikeler
olmaksızın yararlanmak ister.
Onlar, devrimci ve parçalayıcı öğeleri dışında, bugünkü
toplumun sürmesinden yanadırlar. Proletaryasız bir burjuvazinin
özlemini çekerler. Burjuvazi doğal olarak, kendisinin
en üstün durumda bulunduğu dünyayı en iyi dünya
sayar; ve burjuva sosyalizmi de, bu rahatlatıcı anlayışı
geliştirerek oldukça eksiksiz çeşitli sistemlere ulaştırır. Proletaryanın
bu gibi bir sistemi uygulamasını ve böylelikle
doğruca toplumsal Yeni Kudüs'e yürümesini isterken, gerçekte o yalnızca,
proletaryanın mevcut toplumun sınırları içinde kalmasını, ama
burjuvaziyle ilgili bütün nefret dolu düşünlerini kafasından atmasını
istemektedir.
Bu sosyalizmin ikinci ve daha pratik, ama daha az sistemli bir biçimi,
işçi sınıfına, salt politik reformun değil, ancak maddi varlık
koşullarındaki, ekonomik ilişkilerdeki bir değişikliğin bir yararı
olabileceğini göstererek, her türlü devrimci hareketi işçi sınıfının
gözünden düşürmeye çalışmıştır. Bununla birlikte, sosyalizmin bu biçimi,
maddi varlık koşullarındaki değişikliklerden, hiçbir biçimde burjuva
üretim ilişkilerinin ortadan kaldırılmasını, ancak bir devrimle
gerçekleştirilebilecek bir ortadan kaldırmayı değil, bu ilişkilerin
sürekli varlığına dayanan idari reformları, yani sermaye ile emek
arasındaki ilişkilere hiçbir bakımdan ilişmeyecek, ama olsa olsa burjuva
hükümetinin masraflarını azaltacak ve idari işleri basitleştirecek
reformları anlar.
Burjuva sosyalizmi, ancak bir laf cambazlığına büründüğü zaman ve ancak o
zaman uygun anlatımını bulur.
Özgür ticaret: işçi sınıfının yararına. Himayeci gümrük resimleri: işçi
sınıfının yararına. Hapishane reformu: işçi sınıfının yararına. Burjuva
sosyalizminin son sözü ve söylemek istediği tek ciddi söz işte budur.
Hepsi şu tümceyle özetlenebilir: burjuva -işçi sınıfının yararına- burjuvadır.
3. ELEŞTİREL-ÜTOPYACI SOSYALİZM VE KOMÜNİZM
Burada, her büyük modern devrimde, Babeuf ve ötekilerin yazılarında
olduğu gibi, proletaryanın istemlerini her zaman dile getirmiş olan
yazının sözünü etmiyoruz.
Proletaryanın, kendi hedeflerine ulaşmak için, feodal
toplumun yıkılmakta olduğu evrensel coşku anlarındaki
ilk doğrudan girişimleri, proletaryanın o zamanki gelişmemiş
durumundan ötürü ve aynı zamanda kurtuluşu için
ekonomik koşulların, henüz yaratılmamış ve ancak yaklaşan
burjuva çağında yaratılabilecek olan koşulların yokluğundan
ötürü, zorunlu olarak başarısızlığa uğradı. Proletaryanın bu ilk
hareketlerine eşlik eden devrimci yazın,
zorunlu olarak gerici bir nitelik taşıyordu. Bu yazın, evrensel
zahitliği (bir lokma bir hırka zihniyetini -ç.) ve en
kaba biçimiyle toplumsal eşitliği telkin ediyordu.
St. Simon, Fourier, Owen ve ötekilerin haklı olarak
sosyalist ve komünist sistemler olarak adlandırılan sistemleri,
proletarya ile burjuvazi arasındaki savaşımın, yukarıda anlatılan,
ilk, gelişmemiş döneminde ortaya çıktılar (bkz: Bölüm 1., Burjuvalar
ve Proleterler).
Bu sistemlerin kurucuları, gerçekten, sınıf karşıtlıklarını olduğu
kadar, hüküm süren toplum biçimindeki parçalayıcı öğelerin etkisini de
görebilmişlerdir. Ama, daha çocukluk çağında olan proletarya, onlara
herhangi bir tarihsel girişimi ya da herhangi bir bağımsız politik hareketi
olmayan bir sınıf gibi görünmüştür.
Sınıf karşıtlıklarının gelişmesi sanayinin gelişmesine
ayak uydurduğundan, içinde yaşadıkları ekonomik durum
henüz onlara proletaryanın kurtuluşunun maddi koşullarını sunmuyordu.
Bundan ötürü onlar, bu koşulları yaratacak yeni bir toplumsal bilim,
yeni toplumsal yasalar aramaya koyulmuşlardır.
Tarihsel eylem onların yaratıcı kişisel eylemine, tarihin yarattığı
kurtuluş koşulları gerçek dışı tasarımlara ve proletaryanın adım adım,
kendiliğinden sınıf örgütlenmesi de bu mucitler tarafından özel olarak
icat edilmiş bir toplum örgütlenmesine boyun eğecektir. Onların gözünde,
geleceğin tarihi kendi toplumsal planlarının propagandasına ve pratiğe
geçirilmesine dönüşecektir.
Planlarını biçimlendirirlerken, en çok acı çeken sınıf
olarak en çok işçi sınıfının çıkarlarını gözetmenin bilincindedirler.
Proletarya onlar için ancak en çok acı çeken sınıf olması bakımından
vardır.
Sınıf savaşımının gelişmemiş durumu kadar içinde bulundukları ortam da,
bu tür sosyalistlerin kendilerini bütün sınıf karşıtlıklarının çok
üstünde görmelerine neden olmuştur. Onlar toplumun her üyesinin, hatta
en iyi durumda olanının da, koşullarının iyileştirilmesini isterler.
Bundan ötürü onlar hep, sınıf ayrımı yapmadan, hayır,
egemen sınıfı el üstünde tutarak, toplumun tümüne çağrıda
bulunurlar. Çünkü, insanlar bir kez sistemlerini anladıktan
sonra, olanaklı en iyi toplum için bunun olanaklı en
iyi plan olduğunu nasıl görmezlik ederler?
Böylece, onlar her türlü politik eylemi ve özellikle her
türlü devrimci eylemi reddederler; amaçlarına barışçı yollarla
ulaşmak isterler, ve zorunlu olarak başarısızlığa uğramaya
mahkum küçük deneylerle ve örnek gösterme yoluyla, yeni
Toplumsal Tanrı Buyruğu'nun yolunu döşemeye çabalarlar.
Proletaryanın henüz pek az gelişmiş olduğu ve kendi
durumunun henüz ütopik bir kavrayışına sahip bulunduğu
bir zamanda çizilen, geleceğin toplumuna ilişkin bu gerçek
dışı resimler, bu sınıfın toplumun genel bir yeniden kuruluşuna
duyduğu ilk sezgisel özlemini yansıtıyordu.
Ama bu sosyalist ve komünist yayınlar, aynı zamanda
bir eleştiri öğesi içerirler. Mevcut toplumun bütün ilkelerine
saldırırlar. Onun için bunlar, işçi sınıfının aydınlanması için çok
değerli malzemeyle doludurlar. Bu yayınlarda önerilmiş olan, kentle
köy arasındaki ayrımın ortadan kaldırılması, ailenin ortadan kaldırılması,
sanayilerin özel kişiler hesabına işletilmesine ve ücret sistemine
son verilmesi, toplumsal uyumun ilan edilmesi, devletin
işlevlerinin yalnızca üretimi denetlemekle sınırlanması gibi
pratik önlemler-bütün bu öneriler, o sıralar daha henüz
belirmeye başlamış olan ve bu yayınlarda ancak ilk belli-belirsiz
biçimleriyle ayırdına varılan sınıf karşıtlıklarının
ortadan kaldırılması gereğine işaret etmekten öte geçmezler.
Onun içindir ki, bu öneriler katıksız ütopyacı bir nitelik taşırlar.
Eleştirel-Ütopyacı Sosyalizm ve Komünizm tarihsel gelişmeye ters orantılı
bir anlam taşır. Modern sınıf savaşımı ne kadar gelişir ve belirli
bir biçim alırsa, hayale bağlanarak
bu savaşımın dışında kalış ve ona karşı yöneltilen
hayali saldırılar da o oranda tüm pratik değerini ve
tüm teorik nedenini yitirir. Bu yüzdendir ki, bu sistemlerin
kurucuları birçok bakımlardan devrimci olmalarına
karşın, onların tilmizleri her durumda gerici tarikatlar kurmaktan
öte gitmemişlerdir. Onlar, proletaryanın ileriye
doğru tarihsel gelişimi karşısında ustalarının eski görüşlerine
sıkıca sarılırlar. Bu yüzden, onlar kararlılıkla sınıf
savaşımını küllendirme ve sınıf karşıtlıklarını uzlaştırma
yolunda çaba gösterirler. Toplumsal ütopyalarının
deneylerle gerçekleştirilmesini, dünyadan yalıtılmış phalanstere'ler oluşturulmasını,
Yurt İçi Kolonileri kurulmasını, -Yeni Kudüs'ün formaları sekize katlı
cep kitabı boyunda baskısı olan- yeni bir Küçük İcariayı düşlerler ve
bütün bu havadaki şatoları gerçekleştirmek
için de burjuvanın merhametine, burjuva yardım severlerin
keselerine seslenmek zorunda kalırlar. Ve derece derece, yukarıda
betimlenen gerici tutucu sosyalistlerin kategorisine batarlar; onlardan
tek farkları, daha sistemli bilgiçlikleri ve kendi toplum bilimlerinin
mucizevi etkilerine besledikleri bağnazca ve batıl inançlarıdır.
Bu yüzden onlar, işçi sınfının girişeceği her tür politik
eyleme şiddetle karşı çıkarlar; onlara göre, bu tür eylem
yeni Tanrı Buyruğu'na ancak kör bir inançsızlıktan ileri
gelebilir.
İngiltere'de Owen'ciler Chartist'lere, Fransa'da da Fourier'ciler
Reformistler'e karşıdırlar.
