HAYYAM

(1048-1122)
İranlı şair, matematikçi ve astronomi bilginidir.

Nişabur' da doğdu. Hayyam adı, babasının sürdürdü­ğü sanılan ve geleneksel aile mesleği olan "çadır yapımcısı" anlamına gelir. Ömer, Nişa­bur ve Belh'te iyi bir felsefe ve doğal bilimler eğitimi gördü. Semerkant'a gitti ve orada ilerdeki bilimsel ününün temelini oluşturacak cebir kitabını yazdı. Büyük Selçuklu Hüküm­darı Melikşah onu, yeni bir takvim düzenle­mek ve bir gözlemevi kurmak için başkent İsfahan'a çağırdı. Melikşah'ın 1092'de ölü­münden sonra, Mekke'ye hacca giden Ömer Hayyam Nişabur'a döndü ve ömrünün geri kalan bölümünü orada çalışmaya, öğretmenli­ğe ve saray hizmetlerine adadı.

Ömer Hayyam, kendi zamanında şair ola­rak tanınmazdı. Ancak 18. yüzyıl ortaların­dan sonra şiirleri birçok Avrupa diline çevril­di. Hayyam'ın şiirleri doğadan, aşktan ve şaraptan alınan hazzı över ve insan yaşamının belirsizliğinden kaynaklanan üzüntüsünü dile getirir. Şair, insanın bugünden zevk almasını ve gelecekten kaygı duymamasını öğütler. Bütün şiirleri rubailerden oluşan Ömer Hayyam bu nazım biçiminin en usta şairi sayılmıştır. Ünlü bir rubaisinin Türkçe'si şöy­ledir:

Medet saki, ölüm vermez aman, gel! Gel de doldur kadehimi, aman gel! Aman zaman demeye bırakmadan Elimizden uçar gider zaman, gel!