PAPUA YENİ GİNE, İngiliz Uluslar Topluluğu üyesi bağımsız bir anayasal krallıktır. Avustralya'nın kuzeydoğusu ile ekvator arasında yer alan Yeni Gine Adası'nın doğu yarısını kaplar. Batı İrian olarak bilinen batı yarısı ise Endonezya'ya bağlıdır. Papua Yeni Gine bir adalar ülkesidir. Bunlar, en önemlileri Admiralty Adaları, Yeni Britanya ve Yeni İrlanda olan Bismarck Takımadaları ile Solomon Adaları'dır.
Yeni Gine Adası'nın ortasından geçen yüksek bir dağ dizisi adayı kuzeybatı-güneydoğu yönünde ikiye böler. İklim sıcak ve yağış miktarı yüksektir. Ülkenin büyük bir bölümü ormanlarla kaplıdır. Bu ormanlarda Avustralya'ya özgü kanguru gibi bazı keseliler, uçar-kurbağalar ve cennetkuşları yaşar. Ayrıca 70 dolayında zehirsiz yılan türü vardır.
PAPUA YENİ GİNE'YE İLİŞKİN BİLGİLER
YÜZÖLÇÜMÜ: 462.840 km2.
NÜFUS: 3.593.000 (1989).
YÖNETİM: Anayasal krallık.
BAŞKENT: Port Moresby.
DOĞAL YAPI: Yüksekliği yer yer 4.870 metreyi aşan bir dağ sırası ada boyunca uzanır. Kuzeyde ve güneyde sık ormanlar ve bataklıklarla kaplı geniş ovalar vardır.
BAŞLICA ÜRÜNLER: Kopra (kurutulmuş hindistancevizi içi) ve hindistancevizi ürünleri, kauçuk, şekerkamışı, sagu, kakao, orman ürünleri; altın, petrol; orkinos.
ÖNEMLİ KENTLER: Lae, Madang, Port Moresby.
EĞİTİM: İlk ve ortaöğrenim parasızdır.
Papua Yeni Gine'de 700'ün üstünde değişik etnik grup yaşar. Bunlar başlıca iki ana gruba ayrılabilir: Papualar ve Melanezyalılar. Halkın yaklaşık yüzde 80'ini Papualar, yüzde 17'ye yakınını ise Melanezyalılar oluşturur. Geri kalanlar Polinezya, Çin ve Avrupa kökenlidir. Ülkede konuşulan dillerin sayısı 700'ü geçer. Nüfusun yarıya yakını Tok Pisin adı verilen, İngilizce'yle yerel dil karışımı bir karma dil konuşmaktadır. Bu aynı zamanda ortak ticaret ve yazışma dilidir. Ülkenin resmi dili olan İngilizce'yi kullananların oranı yüzde 2'yi geçmez.
Kentli nüfus sürekli artış gösteriyorsa da, halkın çoğu hâlâ köylerde yaşar; geçimlerini sebzecilik, hindistancevizi üretimi, domuz besiciliği ve balıkçılıkla sağlar.
Hindistancevizi, kauçuk, kahve ve kakao ülke ekonomisinde büyük önem taşır. Madenler yönünden zengin olan Papua Yeni Gine'de petrol ve altın bulunur. Dünyanın en büyük bakır madeni yataklarından biri Bougainville Adası'ndadır. Kereste ve balıkçılık (özellikle orkinos) gelişen sanayi dalları arasındadır. Kara ve demiryollarının azlığı nedeniyle akarsu ve hava ulaşımı önem taşır. Papua Yeni Gine'nin başkenti Port Moresby ülkenin güneydoğusundadır. Bir üniversitesi bulunan başkentin nüfusu 152.110'dur (1987).
Tarih
Güneydoğu Asyalı insanların Yeni Gine Ada-sı'na 50 bin yıl kadar önce göç ettikleri sanılmaktadır. Adaya ayak basan ilk Avrupalılar ise, 16. yüzyılın başlarında bölgeye gelen Portekizliler ve İspanyollar oldu. Adayı sömürgeleştirme girişimi 1793'te İngilizler'le başladı. 1828'de Hollandalılar adanın batı yarısını Hollanda Doğu Hint Adaları'na bağladılar. Bu bölüm 1969'da Batı İrian adıyla Endonezya'ya katıldı.
Sonradan başkente adı verilen John Moresby, 1870'lerde İngiltere'nin isteği üzerine adanın güneydoğu bölümünün haritasını çıkardı ve İngilizler 1884'te bu bölümü ele geçirdi. Aynı yıl adanın kuzeydoğusu da Alman denetimi altına girdi. İngiliz Yeni Ginesi 1904'te Avustralya'ya bırakıldı ve adı Papua Toprakları oldu. Avustralya I. Dünya Savaşı başlarında Alman Yeni Ginesi'ni de ele geçirdi. 1921'de Milletler Cemiyeti Alman Yeni Ginesi'ni Avustralya'nın manda yönetimine bıraktı.
1942'de Papua'nın bir bölümü ve Yeni Gine Japonya'nın eline geçti. II. Dünya Savaşı sonlarında Avustralya bölgeyi tümüyle geri aldı. 1945'te Birleşmiş Milletler, Yeni Gine ve Papua'nın birleştirilerek Papua ve Yeni Gine Toprakları adıyla Avustralya'nın mandasında kalmasına karar verdi. Papua Yeni Gine 1973'te içişlerinde özerklik kazandı. 1975'te de İngiltere'den tam bağımsızlığını alarak İngiliz Uluslar Topluluğu üyesi oldu.
MsxLabs & TemelBritannica