Kanuni Sultan Süleyman
(1494 Trabzon-1566 Zigetvar) Osmanlı padişahı.
I. Selim'in oğludur. En uzun süre tahtta kalan padişahtır (46 yıl). Babasının padişahlığı sırasında Saruhan sancakbeyliğinde bulundu. Çaldıran ve Mısır seferleri sırasında Edirne ve Rumeli'nin korunmasıyla görevlendirildi. 1520 yılında babasının ölümü üzerine tahta çıktı.
Onun zamanında, Osmanlı İmparatorluğu askerî ve siyasî bakımdan en parlak çağını yaşadı. Bu dönemde, Osmanlı orduları batıda Belgrad (1521) ve Macaristan'ı (Mohaç Seferi, 1526) ele geçirdiler. Avusturya'nın başkenti Viyana kuşatıldı (1529). Ayrıca Osmanlı orduları Almanya içlerine dek ilerlediler. Doğuda Irak ve en önemli kenti Bağdat Osmanlıların eline geçti (1534). Osmanlı sınırı Basra Körfezi'ne dek ulaştı. Bağdat'ın alınmasından sonra Fransa Kralı I. François'nın elçisi Jean de la Forest ile yapılan bir antlaşma sonucu (1536); Fransa'nın Doğu'daki ticaret imtiyazları güvence altına alındı. Bu antlaşma hem kapitülasyonların başlangıcı olması, hem de Doğu'da Fransız etkinliğinin uzun süre geçerliliğini koruması açısından önemliydi.
Askerî başarıların yanı sıra, Kanunî döneminde, yapılan değişikliklerle, Osmanlı İmparatorluğu yönetim ve askerî bakımdan da en yetkin biçimini aldı. Bu yüzdendir ki, Osmanlı kaynaklarında "Kanunî", Avrupa kaynaklarında "Muhteşem" adıyla anılır. Osmanlı ordularının karadaki başarılarının yanı sıra denizlerde de Osmanlı donanması büyük başarılar elde etti. Ege ve Akdeniz'de pek çok ada (Rodos, 1522; İstanköy, Sömbeki) Osmanlıların eline geçti, Akdeniz'de, Avrupalılara karşı Preveze Zaferi (1538) gibi büyük bir zafer kazanıldı. Osmanlı İmparatorluğu Akdeniz'de tam bir üstünlük kurdu. Bu tarihten sonra Budin (1541), Estergon (1543), Belgrad (1543) kaleleri alındı. İran Şahı Tahmasp'ın isyan ederek Osmanlılara sığınması üzerine İran'a savaş açıldı (1548). Tebriz üçüncü kez alındı. Oğlu Mustafa Çelebi'nin isyan hazırlığı yapmakta olduğunu öğrenen Kanunî, 1553'te bir sefer düzenledi ve oğlunu Karadeniz Ereğlisi'nde boğdurdu. Oğulları Bayezit ve Selim arasında başlayan saltanat mücadelesini engellemek için Bayezit'i Amasya sancakbeyliğine tayin etti. Buna karşın, iki kardeş arasında Konya'da yapılan savaşı kaybeden Bayezit İran'a sığındı, daha sonra da Osmanlılara teslim edilerek öldürüldü. Selim, tahtın tek varisi olarak kaldı. Kanunî, 72 yaşında çıktığı seferde Zigetvar kuşatması sırasında öldü. Sadrazam Sokullu Mehmet Paşa, Şehzade Selim gelene dek ölümünü ordudan gizledi.
"Muhibbi" takma adıyla şiirler de yazan Kanunî döneminden, günümüze pek çok mimarî eser kalmıştır. Bunların en önde gelenleri Süleymaniye ve Şehzade camileridir. Ayrıca İstanbul'da Mihrimahsultan Camii, Üsküdar Camii, İstanbul'a su getiren bazı tesisler, Büyükçekmece Köprüsü; Şam'da bir cami, medrese ve imaret yapılmıştır.
MsXLabs.org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
