ÖNSÖZ

Ed. Bir yapıtın yazılış amacını belirtmek, içeriğini tanıtmak vb. için yapıttan önce yer verilen tanıtıcı yazı. (Eşanl. DİBACE. MUKADDEME.)
—ANSİKL. Yapıtlara önsöz koyma alışkanlığı Antikçağ'a kadar uzanır: özellikle yunan (Herodotos, Thukydides, Plutarkhos) ve latin (Sallustius, Titus-Livius) tarihçiler, önsözlerinde amaç ve yöntemlerini açıklarlardı.
Divan edebiyatında manzum ve mensur yapıtların başındaki dibaceler birer önsöz sayılabilir. Tanzimat’tan sonra yenilik getiren birçok yapıta yazarlarının gelenekten ayrılan yeni görüşleriyle ilgili önsözler yazıldı (örn. Namık Kemal'in Cetalettin Harzemşah önsözü, Abdülhak Hamit’in Makber önsözü, Ahmet Haşim'in Piyale önsözü, Orhan Veli’nin Garip önsözü).

Herhangi bir eserin hangi amaçlarla yazıldığını, vermek istediği mesaj öncesinde okuru o esere hazırlayan nitelikte yazılara önsöz adı verilir. Yazıda eserin sahibi içerik hakkında ipuçları vererek okurun o esere hazırlanmasını sağlar. Önsöz okurun metin hakkındaki fikrini şekillendirir.

Eseri almadan veya okumadan önce önsözünü inceleyerek hakkında bilgi sahibi olunabilir. Önsöz bu nedenle önemlidir ve yazılırken de özen gösterilmelidir. İyi bir önsöz sayesinde o eser okuru çekebilir ya da okurun o eseri seçmemesine neden olabilir.

Önsöz Özellikleri

• Önsöz bir eserdeki kapı niteliğindedir. Okur bu kapıyı aralar ve beğenisine göre eserin devamını okur, ancak amaçsız bir önsöz olursa bu metin okuru kendisinden uzaklaştırabilir. Bu nedenle önsöz dikkat ve ilgi çekici olmalıdır.
• Önsöz yazarken yazar öncelikle okura içerik hakkında bilgi vermelidir. Eserin kısaca ne hakkında olduğu, hangi amaçla yazıldığı bir paragrafta anlatılır ancak bu çok uzun olmamalıdır. Eğer olması gerekenden fazla bilgi içerirse eserin içeriğine olan merak azalır böylelikle önsöz amacının dışında bir çalışma olur.
• ​Yazar önsözde genele hitap eden bir üslup kullanmalıdır; bu anlaşılırlığı kolaylaştırır.
• Eserin fikrinin nasıl ortaya çıktığı hakkında, fikir ve yazım aşaması da önsözde yer alabilir. Yazarın o eseri kaleme alırken nelerden etkilendiği olaylar ve kişiler, metni şekillendiren unsurlara önsözde yer verilebilir.
• Önsözde yazar yazım ve noktalamaya dikkat etmeli, yazım yanlışlığına düşmemelidir çünkü okuru ilk karşılayan metin o olduğundan olumsuz bir izlenim yaratabilir.
• Yazar metnini sonlandırırken kitap hakkında detaylı içerik sunmadan merak ettirici bir üslupla yazısına son vermelidir.
• Önsözün son cümleleri yazarın teşekkür ettiği veya edeceği isimleri içerebilir. Bu liste fazla uzun olmamalıdır.