Arama

Kaşgarlı Mahmut - Tek Mesaj #3

buz perisi - avatarı
buz perisi
VIP Lethe
13 Aralık 2008       Mesaj #3
buz perisi - avatarı
VIP Lethe
Ad:  Kaşgarlı Mahmut10.JPG
Gösterim: 602
Boyut:  35.0 KB

KAŞGARLI MAHMUT (XI. Yüzyıl)


(11. yüzyılın ikinci yarısı),
dil bilgini

Kâtip Çelebi'nin "Keşf-üz-Zünûn" adlı yapıtında Mahmut bin Hüseyin bin Muhammet olarak adı geçen ve Barsganlı olduğu belirtilen Kaşgarlı Mahmut'un yaşamı üzerine Kutadgu Bilig yazarı Yusuf Has Hacib'in çağdaşı ve İslâm Türk Devleti'ni kuran Karahanlılar soyundan geldiğinden başka bir bilgi yoktur. "Divan-ı Lugati't Türk", yazarının anlattığına göre 25 Ocak 1072'de Bağdat'ta yazılmaya başlandı; 10 Şubat 1074'te bitirildi. Abbasî halifelerinden Muktedi Billah'a sunduğu "Divan-ı Lugati't Türk" , Türkçenin ilk sözlüğü, ilk dilbilgisi kitabı olarak kabul edilmektedir. Araplara Türkçe öğretmek ve Türkçenin zengin bir dil dolduğunu göstermek amacıyla yazılan bu sözlük Türk tarihi, coğrafyası, folkloru, mitolojisi ve halk edebiyatı üzerine çok değerli bilgiler içermektedir. "Divan-ı Lugati't Türk"ü il kez Ali Emiri Efendi bularak, dönemin Sadrazamı Talat Paşa'ya vermiş, transkripsiyonu, okunuş tespitini Ahmet Caferoğlu, çevirisini Kilisli Rifat Bey yaparak, ilkin üç cilt olarak basılmıştır (1915-1917). Cumhuriyet'ten sonra Besim Atalay çevirisiyse Türk Dil Kurumu tarafından (1939-1943) 5 cilt olarak yayımlanmıştır.

Türk dilinin, Türk milliyetçiliğinin ilk büyük öncüsü.Kaşgar'da doğdu.Babasının adı Hüseyin'dir.İlk Türk-İslam devletini kuran Karahanlılar soyundandır.Hangi tarihte, nerede öldüğü belli değildir.Türklerin yaşadığı şehirleri, köyleri, obaları bir-bir dolaşarak hazırladığı sözlüğü, İslamlıktan önceki sözlük edebiyatımızı aydınlatan dev eserdir.Yazılış gayesi, Araplara Türkçe'yi öğretmekten çok, "Türkçe'nin Arapça ile koşu atları gibi yarış edebileceğini, Türk dilinin zenginliğini, her duygu ve düşünceyi anlatıma elverişli olduğunu ispat etmek " içindir.Kaşgarlı Mahmut; iyi silah kullanan bir asker olmakla beraber,ulusal kültürümüzü,yurt sevgisini her şeyin üstünde görenilk büyük dil bilginimizdir.Kitabının önsözünde şu ilgi çekici cümleleri okumaktayız: "Türk'ün, Türkmen'in, Oğuz'un,Çiğil'in,Yagma'nın,Kırgız'ın lisanlarını ve kafiyelerini tamamıyla zihnime nakşettim.Bu hususta o kadar ileri gittim ki, her taifenin lehçesi bence en mükemmel surette elde edilmiş oldu... Türk dili ile Arap dilinin at başı beraber yürüdükleri bilinsin diye, Halil'in Kıtab-ül A'yan'ında yaptığı gibi kullanılan kelimelerle terk edilen kelimeleri bu kitapta bir arada yazmak ara sıra yüreğime doğar dururdu... Kitaba, Türklerin görgü ve bilgilerini göstermek maksadıyla, söyledikleri şiirlerden serpiştirdim, ak ve kara günlerinde yüksek düşüncelerle söylenmiş olan savlarını da aldım... Türklerde güzellik, sevimlilik,edep,tatlılık,büyükleri ağırlamak,sadelik,sözünü yerine getirmek,yiğitlik,mertlik, öğünmemek gibi methe değer sayısız faziletler görülmektedir..." Kaşgarlı Mahmut; Türkolojinin temel eseri sayılan Divanü Lugat'it Türk (Türk Sözlüğünün Divanı) sözlüğünü yazmakla uygarlık tarihimize eşsiz bir hazine kazandırmıştır.Kaşgarlı Mahmut'un eseri yalnız bir sözlük değil, İslamlıktan önceki Türk edebiyatını,tarihini,coğrafyasını,folklorunu mitolojisini aydınlatan ansiklopedik niteliktedir.Bilindiği üzere, XI. Yüzyıl hemen bütün İslam ülkelerinde Türklerin egemen olduğu bir dönemdir.Karahanlılar devletinin özellikle büyük Selçuk İmparatorluğu'nun askerlikçe ve uygarlıkça en parlak zamanı bu dönem içerisindedir.O tarihlerde Türklerin egemenliğindeki uluslar Türk dilini öğrenmek ihtiyacını duyuyorlardı.Divanü Lugat'it -Türk işte bu maksatla, yani yabancılara Türkçeyi öğretmek amacıyla 1073-1077 tarihleri arasında Bağdat'ta yazılmış bir sözlüktür.Sözcüklerin anlamları Arapça olarak yazılmıştır.Türkçe 7500 sözcüğün Arapça karşılığı verilirken, sav denilen atasözleri, sagu denilen ağıtlar, koşuk denilen şiirler, destan parçaları alınmıştır.Sözcüklerle ilgili bol-bol seci,mesel,hikmet,şiir,efsane,tarih,coğrafya,halk edebiyatı,folklor bilgi ve örnekleri verilmiş; dilbilgisi kuralları ortaya konulmuş, Türkolojinin sağlam temelleri atılmıştır.

MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
BEĞEN Paylaş Paylaş
Bu mesajı 2 üye beğendi.
Son düzenleyen Safi; 26 Nisan 2018 02:11
In science we trust.