CUMHURİYET DÖNEMİNDEKİ İLK SİYASİ PARTİLER Türk milletinin askeri alandaki mücadelesi bittikten ve düşman Türk yurdundan atıldıktan sonra ülkenin sosyal,ekonomik ve siyasal yönden ilerlemesi için çalışma- lara başlandı.bunlardan en önemlisi Cumhuriyetin ilanıdır. 23 Nisan 1923’te TBMM’ nin açılması,yurdun düşmandan kurtarılması ve salta- natın kaldırılmasıyla yeni Türk Devleti,zaten yönetim bakımından halk idaresine dayanan Cumhuriyet rejimiyle yönetiliyordu.Buna rağmen devletin ismi henüz konmamıştı.Bu durum içeride karışıklığa neden olduğu gibi dış politikada da yeni kurulan şıklığa neden olduğu gibi dış politikada da yeni kurulan devletin itibarına gölge düşürüyordu.Bu arada alınan bir kararlarla TBMM’nin yenilenmesine karar verildi.Yapılan seçimler sonucunda 11 Aralık 1923’te II. Türkiye Büyük Millet Meclisi açıldı.Mustafa Kemal, artık yeni rejimin ve devletin adının konması gerektiğini düşünüyordu.Bu düşüncesini bir kanun tasarısı halinde meclise getirdi. Mecliste yapılan görüşmeler sonucunda tasarı kabul edilerek 29 Ekim 1923’te yeni Türk Devleti’nin adı “Türkiye Cumhuriyeti” şeklinde belirlenmiş oldu. Cumhuriyetin tam anlamıyla demokratik olması, Atatürk’ün en büyük isteğiydi. Atatürk,milli egemenliğin sağlıklı işleyebilmesi ve ülkeyi yönetecek olanların seçiminde farklı görüşlere de yer verilebilmesi için çok partili yaşama geçilmesi gerektiğini düşünüyordu.Bu nedenle çok partili hayata geçme konusundaki öncülüğü yapmış ve ilk siyasal partiyi kurmuştur. TÜRKİYE’DE KURULAN SİYASİ PARTİLER CUMHURİYET HALK FIRKASI Cumhuriyet döneminin ilk siyasal partisi olarak Halk Fırkası adıyla Mustafa Kemal tarafından kuruldu(9 Eylül 1923).Kurtuluş Savaşı’nı başlatarak milli ege- menliği sağlayan Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin devamıdır.Partinin ilk genel başkanlığına Mustafa Kemal Paşa ,genel başkan vekilliğine İsmet Paşa (İnönü) ve genel sekreterliğine Recep Bey(Peker) seçildi.Ana hatlarıyla partinin amaçları milli egemenliğin halk tarafından halk için uygulanmasına yol göstermek,Türkiye’yi çağdaş uygarlık düzeyine yükseltmek ve hukuk devletini egemen kılmaktı.Partinin ilk genel yönetim kurulunda hepsi de milletvekili olan Sabit(Sağıroğlu),Refik(Say- dam),Celal(Bayar),Münir Hüsrev(Göle),Cemil(Uybadın),Saffet(Arıkan),Zülfü (Tigrel) ve Kazım Hüsnü beyler yer aldılar.Parti içindeki fikir ayrılıkları,halifeliğin kaldırılmasından ve 1924 Anayasası’nın kabulünden sonra su yüzüne çıktı ve Kazım Karabekir ,Rauf Orbay,Refet Bele,Ali Fuat Cebesoy ve Adnan Adıvar gibi bir grup milletvekili partiden istifa ederek ,cumhuriyet döneminin ilk muhalefet partisi olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nı kurdular.İki partili hayat fazla uzun sürmedi. Şubat 1925’te başlayan Şeyh Sait Ayaklanması’nın ardından Takriri Sükun Kanunu’na dayanılarak Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapatıldı. Tüzüğe göre parti ,bir “inkılap” partisiydi.Partiye ancak cumhuriyetçi kişiler üye olabilecekti.Halkçılar ,hiçbir ailenin,sınıfın,cemaatin ya da bireyin ayrıcalığını kabul etmeyecekti(md 2).Mustafa Kemal Paşa,cumhurbaşkanı seçildikten sonra da partiden ayrılmadı;yönetimde eylemli olarak çalıştı,partiyle bütünleşti.CHP dışında kurulan Terakkkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın (1924) yedi ay,Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın(1930) üç buçuk ay ve Ahali Cumhuriyet Fırkası’nın(1930) iki ay yaşama olanağı bulduğu bir ortamda CHP,1946’ya kadar devleti ,muhalefetsiz yönetti. TERAKKİPERVER CUMHURİYET FIRKASI 1924 yazında birtakım yolsuzluk ve rüşvet olaylarının basında açıklanması TBMM’de muhalefeti harekete geçirdi.Mart 1924’te hilafetin kaldırılmasına karşı olan tutucu,dinci kesim de muhalefette yer alıyordu.Atatürk orduya dayanarak bir darbe hazırladıklarından kuşkulandığı genarelleri ordudan ayırmak için TBMM üyeliği ile askerliğin bağdaşamayacağı konusunda bir kanun çıkarttırdı.Refet Bele, Ali Fuat Cebesoy,Kazım Karabekir ve Cafer Tayyar paşalar milletvekilliğini seçerek ordudan ayrıldılar.TBMM’de muhalefet güçlendi.20 Ekim 1924’te Mübade- le,imar ve iskan bakanı hakkında verilen soru önergesi gensoru önergesine dönüştü. Yapılan tartışmalar sonunda İsmet Paşa hükümeti güvenoyu aldı ama ertesi gün Halk Fırkasından istifalar başladı
