Başlıca Enzim Çeşitleri




Başlıca Enzim Çeşitleri Enzimlerin çoğu hücre içinde oluşarak orada etkinlik gösterir (intraselluler enzim). Bazı enzimler ise oluştuğu yerden başka yerde görev yapar (ekstraselluler enzim). Enzimler, genellikle tepkimeye giren maddenin ya da tepkime çeşidinin adının sonuna veya bunların karışımı olan bir sözcüğün sonuna "az" eki getiri­lerek isimlendirilir. Örneğin, laktozun sindirimine aracılık eden enzime "laktaz", transaminasyon olayına aracılık eden enzimlere "transaminazlar" denir. Bu ku­rala uymayan isimlendirmeler de vardır. Örneğin, pepsin, tripsin gibi enzimler, ilk bulundukları zaman verildikleri isimlerle anılırlar. Aracılık yaptıkları tepkimelere göre başlıca enzim çeşitleri şunlardır: A. Osidasyon - Redüksiyon Tepkimelerini Düzenleyen Enzimler Bu gruptaki enzimler, tepkimeye giren maddeden elektron ve hidrojen atom­larım alarak başka maddelere taşırlar. Tepkimedeki maddeden biri oksitlenir­ken öteki madde redüklenir (indirgenir). Oksitlenme, moleküle oksijen eklen­mekle, molekülden hidrojen ayrılmakla ve artı değerin artmasıyla olur. Redük-lenme ise bunların aksidir. Hidrojen aktaran ve taşıyan enzimlere "dehidrogenaz" denir. Bunların ba-bazılan hidrojeni oksijene aktarırlar. Dehidrogenaz enzimlerinin yardımcı enzimle­rini riboflavin ve niasin gibi vitaminler oluşturur. Oksidazlar, peroksidazlar gi­bi çeşitli enzimler de bu grupta yer alır. B. Kimyasal Grubu Aktaranlar (Transferazlar) Transferazlar, bir moleküldeki bir grubun (hidrojen ve elektron dışında) başka bir maddeye geçmesine aracılık yapan enzimlerdir. Çeşitli kimyasal grup­ların aktarılmasında görev alan bu enzimlere B grubu vitaminlerinin koenzim-leri yardımcıdır. Bu sınıfta yer alan enzim gruplarının başlıcalan şunlardır: 1. Transaminazlar: Bu enzimler, amino asitlerden amino grubunu alarak keto aside aktarılmasına aracılık ederler. Elzem olmayan amino asitlerin yapımı, genellikle transaminasyon olayıyla olur. Transaminaz enzimlerinin yardımcı en­zimini Be vitamini oluşturur. 2. Hidroksilaziar: Bir moleküle hidroksil (— OH) eklenmesine aracılık yapan enzimlerdir. 3. Karboksilazlar: Bir moleküle CO2 eklenmesi ile ilgili tepkimelerde ara­cılık ederler. 4. Dekarboksilazlar: Bir molekülden CO2 ayrılması ile ilgili tepkimelerde aracılık eden enzimlerdir. C. Hidrolazlar Hidrolazlar, kopması gereken kimyasal bağa su eklenerek ya da bir grubu suya çevirerek bir maddenin hidrolizine aracılık eden enzimlerdir. Hidrolaz en­zimlerinin aracılığı ile büyük moleküller hidroliz olarak kolay kullanılabilecek duruma gelirler. Özellikle besin öğelerinin sindiriminde bu gruptaki enzimler ara­cılık ederler. Bu grupta yer alan enzim gruplarının en önemlileri şunlardır: 1. Karbonhidrattan hidrolize edenler (Glikolitik enzimler): Bunların baş-lıcalan, amilaz, laktaz, maltaz ve sükrazdır. 2. Proteinleri hidrolize edenler (Proteolitik enzimler): En önemlileri, pep­sin, tripsin, kimotripsin, rennin ve peptidazlardır (Bölüm 4-2-1'e bakınız). 3. Esterazlar: Asit ve alkollerin tepkimesi sonucu oluşmuş. ester bağlarını hidrolize eden enzimlerdir. Bunların başlıcaları şunlardır: a. Lipitleri hidrolize edenler (Lipolitik enzimler): Lipazlar, kolesterol es-teraz, kolin esteraz gibi lipit ve türevlerini hidrolize eden enzimlerdir. b. Fosfatazlar: Fosforik asit esterlerim hidrolize eden enzimlerdir. Fosfo-proteinler, fçsfolipit ve nüleotitler bu gruptaki enzimlerle hidrolize edilirler