Büyük Ünlü Uyumu
Bir kelimenin birinci hecesinde kalın bir ünlü (a, ı, o, u) bulunuyorsa, diğer hecelerdeki ünlüler de kalın; ince bir ünlü (e, i, ö, ü) bulunuyorsa diğer hecelerdeki ünlüler de ince olur: - adım, ağız, ayak, boyun, boyunduruk, burun, dalga, dudak, duvak, kırlangıç
- beşik, bilezik, gelincik, gözlük, üzengi, vergi, yüzük
Buna büyük ünlü uyumu adı verilir.
Büyük ünlü uyumuna aykırı bazı Türkçe kelimeler de vardır: - anne
- dahi
- elma
- hangi
- hani
- inanmak
- kardeş
- şişman
Büyük ünlü uyumu alıntı kelimelerde aranmaz: - ahenk
- badem
- ceylan
- çiroz
- dükkân
- fidan
- gazete
- hamsi
- kestane
- limon
- model
- nişasta
- pehlivan
- selam
- tiyatro
- viraj
- ziyaret
Birleşik kelimelerde büyük ünlü uyumu aranmaz: - açıkgöz
- bilgisayar
- çekyat
- hanımeli
-gil, -ken, -leyin, -mtırak, -yor ekleri büyük ünlü uyumuna uymaz: - akşam-leyin
- bakla-gil-ler
- çalışır-ken
- ekşi-mtırak
- yürü-yor
-daş (-taş) eki bazı kelimelerde büyük ünlü uyumuna uymaz: - din-daş
- gönül-daş
- meslek-taş
- ülkü-daş
-ki aitlik eki büyük ünlü uyumuna uymaz: - akşamki
- yarınki
- duvardaki
- yoldaki
- ondaki
- yazıdaki
- onunki
Büyük ünlü uyumuna girmeyen kelimelere gelen ekler, kalınlık incelik bakımından son hecenin ünlüsüne uyar: - adalet-li
- anne-si
- kardeş-lik
- meslektaş-ımız
- şişman-lık
Son ünlüleri kalın sıradan olmasına karşın incelik özelliği gösteren bazı alıntı kelimeler ince ünlülü ekler alır: - alkol / alkolü
- hakikat / hakikati
- helak / helakimiz
- kabul / kabulü
- kontrol / kontrolü
- protokol / protokolü
- saat / saate
- sadakat / sadakatten
Son düzenleyen Safi; 9 Kasım 2017 01:47
Tanrı varsa eğer, ruhumu kutsasın... Ruhum varsa eğer!