"Milletimizi yüzyıllarca başkalarının hırs ve faydalanma aracı kılan en büyük düşmanı bilgisizliktir. Milleti yüzyıllarca kendi benliğine sahip yapmayan, milleti yüzyıllarca ihtiyatsız bulunduran hep bu bilgisizliktir. Hükümdarların, şunun-bunun milleti esir gibi, köle gibi kullanmaları, bütün arazileri kendi öz arazileri gibi saymaları hep milletin bu bilgisizliğinden istifade edebilmek sayesindedir. Gerçek kurtuluşu istiyorsak, her şeyden önce, bütün kuvvetimiz, bütün suretimizle bu bilgisizliği yok etmeğe mecburuz. Burada bilgisizliği sadece okuma yazma manasında almıyoruz."
"Şimdiye kadar takip olunan tahsil ve terbiye usullerinin, milletimizin, gerileme tarihinde en mühim sebep olduğu kanaatindeyim.
"Çoğu ailelerde öteden beri kötü bir alışkanlık var: Çocuklarım söyletmez ve dinlemezler, zavallılar lafa karışınca "sen büyüklerin konuşmasına karışma" der, sustururlar. Ne kadar yanlış, hatta zararlı bir hareket."
"Terbiyedir ki bir milleti ya hür, bağımsız şanlı, yüksek bir toplum olarak yaşatır veya bir milleti kölelik ve yoksulluğa terk eder."
"Her Maarif Nazırının, Vekilinin birer programı vardı. Memleketin maarifînde çeşitli programların uygulanması yüzünden öğretim berbat bir hale gelmiştir."
"Bütün bu uygulama ve programlar ne veriyordu? Çok bilmiş, çok öğrenmiş bir takım insanlar... Ama neyi bilmiş? Bir takım nazariyatı bilmiş! Fakat neyi bilememiş? Kendini bilememiş, hay-atını, ihtiyacım bilememiş ve aç kalmış! İşte bu öğrenim tarzının uğursu sonucu olarak denilebilir ki, memlekette aydın olmak demek, çok bilmiş olmak demektir, sefalete ve fakirliğe mahkum olmak demektir."
- Eğitim laik olmalıdır. - Eğitim ulusal olmalıdır. - Eğitim karma olmalıdır. - Eğitim bilimsel olmalıdır. - Eğitim uygulamalı olmalıdır.
"Mektep istemiyorsunuz. Halbuki millet onu İstiyor. Bırakınız artık bu zavallı millet, bu memleket evladı yetişsin. Medreseler açılmayacaktır... Millete mektup lazım."
"Aydınlarımız milletimizi en mesut millet yapayım" der.Başka mîlletler nasıl olmuşsa onu da aynen öyle yapalım der. Lakin düşünmeliyiz ki böyle bir nazariye hiçbir devirde muvaffak olmuş değildir. Bir millet için saadet olan bir şey diğer millet için felaket olabilir. Aynı sebep ve sarflar birini mesut ettiği halde diğerini bedbaht edebilir. Onun için bu millete gideceği yolu gösterirken dünyanın her türlü ilminden, buluşlarından, ilerlemelerinden yararlanalım. Lakin unutmayalım ki, asıl temeli kendi içimizden çıkarmak zorundayız."
"Memleket çocuklarının eşit şekilde ve ortak olarak elde etmeye mecbur oldukları ilim ve fenler vardır. Yüksek meslek ve ihtisas erbabının ayrılabileceği Öğretim derecelerine ulaşıncaya kadar "Eğitim ve Öğretimde birlikte toplumumuzun ilerlemesi ve yükselmesi açısından çok önemlidir. "
"Türk milletinin yürümekte olduğu medeniyet ve ilerleme yolunda dinde ve kafasında tuttuğu meşale müspet ilimdir."
"İlk ve orta Öğretim mutlaka insanlığın ve medeniyetin gerektirdiği ilmi ve tekniği versin, fakat o kadar pratik bir tarzda versin ki, çocuk okuldan çıktığı zaman aç kalmaya mahkum olmadığına emin olsun."
"Eğitim ve öğretimi bîrleştirmedikçe aynı fikirde, aynı zihniyette fertlerden kurulu bir millet yapmağa imkan aramak abesle uğraşmak olmaz mı idi? Dünya medeniyet ailesinde saygı toplayan bir yerin sahibi olmaya layık Türk milleti evlatlarına vereceği eğitimi "mektep" ve "medrese" adında birbirinden büsbütün başka "iki çeşit kuruluşa" bölmeye katlanabilir miydi?"
"Cumhuriyetten önce, halkın yüzde doksanından çoğu okuma yazma bilmiyordu. Nedeni, eski yazı ile okuyup yazmanın güçlüğü idi. Eski yazı güçlü; çünkü Arapça’nın yazışı idi; Türkçe’yi yazmaya elverişli değildi. Biz Arap abecesin! almış, buna sadece Arapça’da bulunmayan harflerim eklemiştir Ama bununla Türkçe’nin abecesini oluşturmuş olmuyorduk"
1- Türkçe’ye uygun değildi. 2- Öğrenilmesi zordur, bu da toplumda eğitim düzeyinin düşüklüğünün bir nedenidir.
"Bir toplumun %10’u, %20’si okuma yazma bilir, %80’i, %90’ı okuma yazma bilmezse, bu ayıptır. Bundan insan olarak utanmak lazımdır. Halbuki bu millet utanmak için gelmemiştir."
