Keseliler / Keseli Memeliler (Metatheria / Marsupialia)

Keseliler (Keseli Memeliler)
Vikipedi, özgür ansiklopedi

Koala (Phascolarctos cinereus)

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Animalia (Hayvanlar)
- Şube: Chordata (Kordalılar)
  - Sınıf: Mammalia (Memeliler)
    - Alt sınıf: Metatheria, Huxley, 1880
      - Üst takımlar
        Australidelphia (Avustralya keselileri)
        
        Ameridelphia (Amerika keselileri)

Keseliler (Metatheria ya da Marsupialia) Memeliler sınıfının bir alt sınıfıdır. Eteneliler ile aralarındaki en önemli fark, yavruların henüz iyi gelişmemiş (neredeyse Embriyo) şekilde çok erken doğup annenin kesesinde gelişmeye devam etmesidir. Bugün Avustralya ve Amerika'da yaklaşık 320 keseli türü yaşamaktadır. Bunlar bütün memelilerin ancak %6'sını oluşturur.

Özellikleri
Keselilerde yavruyu süt ile emzirmek, kıllardan oluşan bir post, üç kemikcikten oluşan duyma mekanizması ve ses telleri gibi memeliler için tipik olan özellikler mevcutdur. Ancak doğurma şekli, keseleri ve bazı diğer özellikleri Etenelilerden farklı olduklarını gösterir.
Kafatasları ve beyinleri vücutlarına orantılı olarak dar ve küçüktür. Beyin yapısı diğer memelilerden olduğundan daha basitdir. Çoğu ortak özellikleri kafataslarında ve dişlerinde bulunur. Vücut yapıları ise türden türe çok farklı olabilir. Keselilerin cinsel organları daima çift mevcutdur. Dişilerin iki adet Uterusu ve iki adet Vaginası vardır. Erkeklerde de Penis ve Scotum ikişer adet vardır.
Kese (Marsupium) çoğu türde mevcut olsada her keseli türünde yoktur. Bazı keselilerin sabit bir kesesi varken, bazı diğerlerinde sadece gebelik zamanında gelişir. Keseli sıçangiller gibi bazılarının ise kesesi yoktur, ve yavrularını karınlarında bulunan bir deri buruşukluğuna veya postun arasına saklarlar. Kesenin yapısında da farklar vardır: Zıplayarak ilerleyen Kangurugiller'de kesenin girişi öndedir. Dört ayak üzerinde yürüyen veya ağaçlara tırmanan türlerde ise kesenin girişi arkadadır.
Vucüt ölçüleri ve şekilleride çok farklıdır. En büyük yaşayan keseli Kızıl dev kanguru 1,8 m boya ve 90 kg ağırlığa ulaşır. En küçük temsilcileri Yassıkafalı keselifare 5 cm uzunluğa ve 5 gram ağırlığa ulaşır. Ancak soyu tükenmiş olan çok daha büyük keseli türleride tanılmaktadır (örneğin Diprotodon).
Birçok keseli türleri eteneli türlere benzemekte ve konvergen evrimin mükemmel örneklerini sunmaktadır. Örneğin soyu tükenmiş Tazmanya kurdu bildiğimiz eteneli kurda çok benzemektedir. Keseli köstebek, bildiğimiz eteneli köstebeğe benzer bir vücut yapısı ve yaşam şekli geliştirerek aynı habitatı ele geçirmiştir. Keseli sıçangiller ve Fare keseli sıçanıgiller'de yine eteneli kemirgenlere benzer vücut yapısı ile sıçan ve fare gibi habitatlara yerleşmiştir. Bir keseli familyası olan Uçar kuskusgiller'in geliştirdiği uçma membranı ve süzülme yöntemleri, eteneli bir familya olan Uçar makigiller veya Uçar sincapcıklar'da olanın aynısıdır, ama bu familyalar bunları birbirlerinden bağımsız şekilde geliştirmiştir. Kangurugillerin beslenmesi ve sindirim sistemi eteneli Çift toynaklılara benzemektedir. Birden fazla mideye sahiptirler ve hatta bazen geviş getirirler.

Yayılım ve Yaşam Alanı
Keseliler Avustralya civarında ve Amerika'da yaşar. Amerika'da yaşayanların çoğu Güney Amerika'da yaşar. Bir kaç tür Orta Amerika'da ve sadece Opossum türü Kuzey Amerika'da yaşar.
Avustralya civarındaki keselilerin çoğu Avustralya ve Yeni gine'de yaşar. Endonezya'nın doğusunda ve Salomon adalarında'da keseli türleri vardır. Pazifik okyanusu'nun diğer adalarında ve Yeni zellanda'da keseli türler yoktur.
Keseliler farklı yaşam alanlarına uyum sağlamıştır: Ormanlı, kurak ve çalılık, dağlı ve hatta çöl bölgelerinde rastlanabilirler. Etenelilerden farklı olarak neredeyse hiç sucul yaşamaya uyum sağlamış keseli yoktur. Sadece Sucul keseli ve kısmen Kalınkuyruklu keselisıçan sucul bir yaşam şekli sürdürmektedir. Birçok keseli türleri ağaçlarda yaşamaya uyum sağlamış ve tırmanmaya yönelik vücut yapıları ve kabiliyet geliştirmiştir.

Yaşam Şekli
Keselilerin yaşam şekilleride aynı yaşam alanları kadar birbirlerinden farklıdır. Bazıları gece diğerleri gündüz aktifdir. Etenelilerde olduğu gibi iyi gelişmiş sosyal yapılar keselilerde yoktur. Bazı türler yalnız, diğerleri belli bir sosyal düzeni olmayan kısa ömürlü sürüler içinde yaşar.
Keselilerin beslenmeside familyadan familyaya çok farklıdır. Kangurugiller, Vombatlar ve Koala otçuldur. Çoğu keseliler herşey yiyicidir (omnivor) ve sırf etçil beslenen keseliler Yırtıcı keseliler ve Fare keseli sıçanıgiller familyalarında bulunur.

Üreme

Annesinin kesesi içinde yeni doğmuş bir kanguru yavrusu

Keselilerin cinsel organlarındaki yukarıda sayılan farklarının dışında üreme biçimlerinde de eteneliler arasında birçok fark bulunmaktadır. Keselilerin çoğunda gerçek bir plasenta (etene) yoktur. Sadece Koala'da ve birkaç diğer türde gerçek bir plasenta vardır. Keselilerde gebelik 11 - 43 gün kadar kısadır.
Yavrular az gelişmiş, henüz embriyo seviyesinde dünyaya gelir. Bazılarında 1 gram (bir türde hatta 1 mg) ağırlığında olan yavrunun henüz organları bile yeterince gelişmiş değildir. Sadece kolları ve bacakları, kendi kendine annenin kesesine tırmanıp memeyi bulmaya yetecek kadar gelişmiş olur.
Yukarıda da sözü edildiği gibi her keselinin içinde memelerin bulunduğu gerçek bir kesesi yoktur. Bazı türlerde yavrular sadece memeye asılı şekilde postun arasında veya deri kırışıklıkları arasında saklı durur. Keseli yavruları yaşamlarının ilk haftalarında veya aylarında annenin memesini ağzından bırakmaz ve anne ile bir bütün olur. Keselilerde emzirme süresi etenelilerde olduğundan daha uzundur.

Sınıflandırma

Tazmanya canavarı, Yırtıcı keseliler takımının en büyük temsilcisidir.

Eski sınıflandırmalarda keseliler Marsupialia adında tek bir takım olarak kabul edilmiştir. Ancak modern bilimde keselilerin sınıflandırmasını daha ayrıntılı ele alınıp, 2 üst takıma bölünen 7 takım kabul edilmektedir:

İnsanlar ve Keseliler

20'nci yüzyılın başında soyu tükenen Domuzayaklı keseli

Dünyanın diğer kıtalarında da diğer memelilerde olduğu gibi, Avustralya'da da keseliler et ve postları yüzünden Avustralya yerlileri Aborijinler tarafından avlanmıştır. Aborijinlerin hangi türleri aşırı avlamak dolayı tükettikleri kesin söylenememektedir. Eski çağlarda ortadan kaybolan keseli türleri doğal facialardan dolayıda tükenmiş olabilir.
Ancak 19'ncu yüzyılda Avrupalıların Avustralya'ya gelmesi ile birçok keseli türü yaşam alanlarının tarlaya veya otluğa cevrilmesi, aşırı avcılık ve Avrupadan getirilen yabancı hayvan türleri yüzünden tükenmeye başlamıştır. Özellikle Avrupadan getirilen kızıl tilki ve ev kedisi Avustralya'da heryere yayılmış ve birçok keseli türlerini ortadan kaldırmıştır ve hala günümüze kadar birçok türleri tehdit etmektedir.

MsXLabs Üye Girişi