Soyut Dışavurumculuk (Soyut Ekspresyonizm)
ABSTRE EKSPRES YONİZM olarak da bilinir, 1940’larda ABD’ de gelişen ve etkisini 1950’ler boyunca sürdüren sanat akımı.
En önemli temsilcileri Jackson Pollock, Willem de Kooning, Franz Kline ve Mark Rothko, Clyfford Stili, Philip Guston, Helen Frankenthaler, Barnett Newman, Adolph Gottlieb,Robert Mothenvell, Lee Krasner, Bradley Walker Tomlin, William Baziotes, Ad Reinhardt, Richard Pousette-Dart, Elaine de Kooning ve Jack Tworkov idi. Bu sanatçıların çoğu New York kentinde yaşıyor, çalışıyor ve sergi açıyorlardı.
Soyut dışavurumculuk tek ve uyumlu bir anlatım dilinden çok, çeşitli tekniklerin ve anlatım biçimlerinin bir araya geldiği bir akımdı. Bütün bu farklılığa karşın soyut dışavurumcuların belli ortak özellikleri vardı. Örneğin hepsi soyut çalışıyordu. Hepsi bireysel duygularını, özgür ve anlık anlatımlarla yansıtmayı amaçlıyor, bu hedefe ulaşmak için de farklı teknikleri özgürce deniyor, boyanın fiziksel özelliklerini duyumsallık, hareket, şiddet, gizem ya da şiirsellik gibi duyguları vurgulayabilmek amacıyla kullanıyorlardı. Ayrıca boyayı, gerçeküstücülüğün otomatizm anlayışına benzer biçimde, önceden kararlaştırmadan, o anda içten geldiğince, bilinçaltını yansıtacak biçimde uyguluyorlardı. Çok büyük boyutlardaki tuvallerinde tek tek öğelerden oluşan geleneksel kompozisyon strüktüründen uzaklaşarak tek bir imgenin bütün tuvali kapladığı tüm-yüzey değerlendirmelerine (all-over painting) gidiyorlardı.
Soyut dışavurumculuğun oluşmasında Arshile Gorky ile Hans Hofmann’dan başka, o sıralarda savaştan kaçarak New York’a giden Avrupalı gerçeküstücülerin de rolleri büyüktü. İlk soyut dışavurumcu yapıtlar Jacİcson Pollock ile Willem de Koo- ning'in 1940'ların sonu ile 1950'lerin başında gerçekleştirdiği resimlerdi.
Soyut dışavurumculuk içindeki en belirgin üç eğilimden biri hareketli soyuttu. Pollock, de Kooning ve Kline bu eğilimin en önemli temsilcileriydi. İkinci eğilim Guston ve Frankenthaler’in lirik ve akıcı biçimlerinden Motherwell ve Gottlieb’in güçlü kaligrafik yapıtlarına kadar geniş bir yelpazeyi kapsıyordu. Rothko, Newman ve Reinhardt'ın geniş renk alanlarından oluşan düzgün renkli ve ince boyalı tuvalleri de üçüncü eğilimi oluşturuyordu (renk alanı resmi).
Soyut dışavurumculuk hem ABD'de, hem de Avrupa’da 1950’ler boyunca önemini korudu ve modern sanatı derinden etkiledi. New York kentinin sanat dünyasının başkenti haline gelmesi de bu akımla oldu. 1960’ların başlarında soyut dışavurumculuktan ayrılan Morris Louis, Kenneth Noland, Jack Youngerman, Leon Polk Smith, Frank Stella, Ellsworth Kelly, Larry Poons, Al Held ve Jules Olitski gibi sanatçıların hareketli soyut tekniklere karşı geliştirdikleri, iyi tasarlanmış, düzgün renk alanlarından oluşan resimleri eleştirmen Clement Greenberg “ Ard Ressamca Soyutlama” olarak nitelemişti. Bu eğilim sonradan renk alanı resmi ile “biçimlenmiş tuval” ve “sert kenar”ın oluşmasında etkili oldu.
