Sanat Terimleri Sözlüğü - G

Sanat Terimleri Sözlüğü
Felsefe Ekibi sitesinden alınmıştır.

- G -

Galeri
(Fr. galerie) Çeşitli oylumları birbirine bağlayan uzunlamasına salonlar. Bunlar eskiden eğlence ve kabul salonu olarak kullanılırdı. Barok’ta daha geniş ve muhteşem aynalı galeriler (Versailles sarayı) yapıldı. 17. yy.’dan itibaren de galeriler sanat eserlerinin bir arada gösterilmesi için kullanılmağa başladı. Galeriler dehliz anlamına da gelir.

Galeri tonu
(Alm. Galerieton) Eski yağlıboya resimlerdeki koyu kahverengi olup boyaların içindeki yağın kimyevi olarak bozulmasından (oksidasyon) ileri gelir. Resmin esasındaki renklerin değişmesiyle meydana gelen galeri tonu 19. y.y.’da estetik bir eski değeri olarak kabul edilmiş ve bazı sanatçılar tarafından taklit edilmiştir.

Galon
(Fr. galon; İng. braid, lace; Alm. Galone, Borte; Arap. şerit) Yılankavi şerit süs. Helezoni biçimde dolanan kaytanlardan meydana getirilen süs.

Gamalı haç
(Fr. croix gommé, İng. Swastika. Hooked cross; Alm. Hakenkreuz) Birbirine eşit olan kolları, uçlarında -diğer kola paralel olmak üzere dik açıyla kırılan haç.

Garans
(Fr. garance) Kızıl- kök nebatı. Boya sanayiinde Fr. “laque de de garance”; Alm. “Krapp adlı boya. Kızıl kökten çıkarılır. Saydam, ışıklı bir boya olup dayanıksızdır.

Geçiş üslübu
(Fr. Style de transition) Bir üsluptan diğer bir üsluba geçişte, iki üslup arasında yer alan her iki üslubun karışımı ara üslup.

Geleneksel sanat
Akademik sanat. Belli kurallara göre yapılmış eser.

Genre resmi
(Janr resmi) Günlük hayattan tipik anları gösteren resimlere denir. Belli bir yaşayış durumunu tipik bir biçimde temsil edenlerin günlük hayatlarından bir anı gösteren resim çeşididir. Bu bakımdan köy, şehir, saray hayatının janrı vardır. Janr içinde tarihi ve dini olanlar da vardır. j.’ni M. 5. 1500 yıllarında görüyoruz. 1700 y.y. da j. Hollanda da çok görülür. Ostode, Steen, Terborch, Teniers, Metsu gibi ressamlar, Fransa’da Watteau, İngiltere’de Hogarth Janr ressamlarıdır.

Geometricilik
(Fr. geometrisme) Kübizm akımından sonra her şeyi geometri açısından gören ve bir çeşit akademizm haline gelmiş, kalıplaşmış geometrici görüş.

Geometrik Soyutlama
Armoniye ulaşmak için geometrik biçimleri dengeli renklerle birleştirmeyi gerektiren tarzı tanımlamak için kullanılan terim. Daha çok nesnesizlik ve doğa üstü ya da dinsel anlamlara gönderme yapar. Geometrik soyutlama tarzının ilk ressamları Kupka ve Malevich'tir. Malevich'in 1913 yılında yapmış olduğu Süprematist Elementler: İki Kare'si bu tarzı temsil eden en tipik resimlerin ilklerindendir.

Geometrik Tarz

1. Geometrik şekillere ya da biçimlere dayalı sanat.
2. Antik Yunan'da vazo resimlemelerinde kullanılan stilize edilmiş primitif hayvan ve figür betimlemeleri.

Gerilim
Günlük yaşamda çok sıkça kullanılan bir terim olmasına rağmen “gerilim” teriminin tanımlanması oldukça zordur. Eğer bir dikdörtgeni eşit iki parçaya bölersek ilk bakışta algılanabilecek bir simetri oluştururuz. Eğer bu dikdörtgeni eşit olmayan iki parçaya bölersek bu bir gerilim oluşturmanın başlangıcıdır.

Gesso
Heykel için kullanılan ve jipsten (alçıtaşı) yapılan bir çeşit kaliteli alçı. Gesso, çok amaçlı bir materyaldir; hem rölyef için, hem kalıp için, hem de modelaj için kullanılabilir. Gesso, özellikle Rönesans ve Gotik dönemde hayvansal bir zamkla karıştırılarak tuval ya da pano yüzeyine resmin astan olarak kullanılan alçı benzeri bir malzemeye de gönderme yapar.

Geştalt
Psikolojiden modern sanat eleştirisine ithal edilen bir terim olan Geştalt, birbirinden bağımsız olan öğeleri psikolojik bir süreç sonucu bütün oluşturacak şekilde gruplandırma eğilimi anlamına gelir. Parçaların bütün tarafından belirlendiğini ve bütün deneyimlerin estetik deneyimi içerdiğini savunan Geştalt psikolojisi, Max Wertheimer, Wolfgang Kohler ve Kurt Koffka tarafında kuruldu.

Gerçekçilik
(Fr.réalisme, Ing. realism; Alm. Realismus)

Gergi
(Fr. tirant; İng. tie-beam; Alm. Zugband; Arap. ziraa) Bir kemerin, dayandığı duvarların, itme kuvvetiyle iki yana açılmasını önlemek için, başlangıç noktaların, ufki olarak birbirine bağlamakta olan kiriş, demir çubuk.

Girift örgü
(Fr. entrelacs; İng. interlacings, twining, knotwork, plaitwork; Alm. Geflechtsornamentik, Schnörkel; Arap. muarrab) Şeritlerin bir sistem dahilinde bir birlerine dolanarak meydana getirdikleri su biçiminde ya da bütün süslenecek olanı bütün halinde kaplayan çeşitli süsler.

Giydirme
Bir duvarın iç ve dış yüzeyini fizik etkilerden korumak için yapılan sıva, mozaik, çini, mermer gibi kaplama.

Gliptik
(Fr. glyptique; Alm. Gemme; Osm. hatemkari) Yunanca mühür oyma sanatına denir. Eskiden kıymetli taşlar üzerine çukur olarak figürler ve yazılar oyulur ve yumuşak kil vb. üzerine basılarak çıkıntılı şekilde figür olarak ait olduğu kimsenin işareti çıkarılırdı. Bunlar yüzük olarak parmakta taşınırdı. Gliptik’in Mezoppotamyada güzel örnekleri olduğu gibi bizde de bu sanat Osmanlılar zamanında son derece ileri idi.

Goblen
(Alm. Gobelin; Fr. gobelins) Fransada duvarlara asılmak üzere yapılan renkli, resimli halılar ve mobilya döşeme ile kumaşları, perdeler.

Gotik
(Fr. Gotique; Alm. Gotik) Avrupada Ortaçağ sanatında bir üslup devresidir. Bu ismin ortaya çıkmasında İtalyan ressamı Ghiberti’nin, rolü olmuştur. Antikitenin altın çağın, barbar bir Ortaçağ takip etmiş olduğu düşüncesi ve bu Orta çağ barbarlarının da Vasariye göre Got’lar olduğu kanısından bu üslüpa yanlış olarak Gotik denmiştir. Fransız klasizmi zamanında Gotik zevksiz ve yüklü anlamını almış ve ilk olarak 1820’de Romantik devirde bu sanatın bir barbar sanatı olduğu düşüncesi bertaraf edilmiş, ancak Gotik üslubun ismi yerleşmiştir.

Göbek taşı
Türk hamamlarında sıcaklık denilen kısımda, terlemek için altından ısıtılan, yerden yarım metre kadar yükseklikte bir set.

Gök mavisi
(Fr. bleu céleste, bleu d’azur) Bulutsuz havadaki gök rengi.

Gömme sütun
(Fr. colone engagée) Yukardan aşağı, yarısı duvara gömülü sütun. Eski Romalılar ve Osmanlı mimarisinde de Türkler kullanmışlardır.

Görsel Algı
Görsel duyunun birincil öneme sahip olduğu algılama biçimi. Dikkatini belli bir nesnede yoğunlaştırmış bir kişi önce nesneyi görür, nesnenin dış hatları, kütlesi, rengi göz merceklerinden geçerek beyinde bir cimge' olarak kaydedilir. Bu süreçte beynin kaydettiği, yalnızca nesnenin görünümüdür. Kişi, yaşantılarına bağlı olarak o nesnenin göze görünmeyen özelliklerinin de olduğunu bilir. Nesnenin göze görünmeyen özellikleri, o nesnenin algılamayla ilişkili olan içeriğidir. Algılamada nesnenin görünümünün tüm bilincine ereriz.

Görsel Gösterge
İkon.

Görsel Kültür
'Sanat' teriminin yerine kullanılan bir terim.

Görsel Nitelikler
Bir sanat eserinde, sanatın ilkelerini ve elemanlarının ölçülü düzeni. Bu estetik nitelik, biçimci kuramın odağına alınmıştır.

Görsel Sanatlar
Görsel algılamanın söz konusu olduğu sanat dalları: resim, heykel, sahne sanatları vs... "Görsel sanat ne kadar gizlemeye çalışırsa o kadar açığa vurur: sanat bir şey üzerine 'konuşurken' başka bir şey konusunda susar", Richard Leppert.

Göz pencere
Binaların çatı katlarında ya da kapı üstlerinde yuvarlak ya da beyzi küçük pencereler. 17 ve 18. yy.’da göz pencereler gayet süslü yapılırdı.

Gözaldatan eser
(Fr. trompe l’oeuil) Özellikle Rönesansda bir şeyi büyük bir dikkatle taklit ederek adeta canlı imiş gibi gösterme çabasından doğmuş olan resimler. Örn. Denner, ya da Meissonnierelbi senin düğmesi üzerindeki ışıknoktası içinde karşısındaki bir manzaranın yansıyan görüntüsünü resmetmesi gibi. Ya da Rafael’in bır tabak üzerine yaptığı para resminin garsonu aldatması hikâyesi gibi bir şeyin aynisini yapma çabasından meydana gelen resimlere denir.

Grafik sanatlar
Tahta baskı, bakır, çinko gravür ve litografi yolu ile yapılan resimleri çoğaltıcı sanatlara denir. Dürer’den bu yana gittikçe gelişmiş olan grafik sanatlar bilhassa çağımızda büyük bir gelişme kaydetmiştir.

Graffito — sgraffito
(Ital.) Bir keramik vazo süs tekniğidir. Kabın yüzeyi üzerine bir renk sürülür, istenilen figürler sivri bir uçla kazanır ve kabın kendi esas rengi çıkar. Bunun üzerine sırsürülür ve kap tekrar pişirilir. Bu işlem duvar üzerine de yapılır. Bugün bu teknik sgraffito olarak adlandırılmaktadır.

Gre
Kum taşı.

Greko Romen
Yunan sanatının Roma sanatı ile karıştığı çağ.

Grifon
(Fr. griffon; İng. griffon, griffin. gryffon; Alm. Greif) Kartal başı, kanatları ve pencesi ile aslan vücudunun birleştirilmesinden meydana gelen hayali varlık.

Grizay
(Alm. Grisaille; Fr grisaille, camaieu) Bir tek rengin daha çok grinin açık koyusu ile boyanmış heykel ya da tahta, bez porselen ve cam üzerine yapılmış resim. Grizay, Barok’ta heykel resimlerinin yapılmasında yararlanılmış bir tekniktir.

Grotesk
(Fr. grotesque; İng. grotesque; Alm. Groteske) Acaip, komik. (karikatür gibi mübalağalı) anlamına gelir. Grotesk bilhassa çiçek dalları, meyveler, perde ve hali motifleri ile yapılan bir çeşit süsleme şekli.
Grotesk Romalılar tarafından bulunmuştur. Sonraları Rönesans Roma antik eserlerinden groteski alarak çeşitli eserlerde kullanmıştır. Raffael’in Vatikandaki grotesk’leri bilinmektedir.

Guvaj
(Fr. gouache; Alm. Guaschmalerei) Kapatıcı renkleri olan bir sulu boya tekniğidir. Renklerin içine beyaz karıştırılarak boyalar hazırlanır. Yapıştırıcı, alarak arap zamkı kullanılır. Bugün piyasada satılan plaket boyaları grotesk boyanın özelliklerini taşımaktadır.

Gülbezek
(Fr. rosace; İng. rose. window; Alm. Rosette) Yuvarlak biçimde düzenlenmiş, gülü hatırlatan mimari süs. Bilhassa Gotik mimaride kullanılmıştır, İslam mimarisi de Gülbezek kullanmıştır.

Gümüş beyazı
(Fr. blanc d’argent; Alm. Kremser Weiss) Kurşun üstübecinden yapılan boyadır. Zehirlidir. Kükürtlü boyalarla karışımları kararır.

Günah çıkarma hücresi
Katolik kiliselerinde bulunan küçük bir hücre olup bunun içinde, kafesli bir pencere arkasında papaz bulunur. Günah çıkarma hücresi penceresinin önünde de günahkar kişi papaza günahını anlatır.

Güneş tayfı
Prisma renkleri.

Güzel sanatlar
Beş türlü olarak tasnif edilmiştir. Bunlar mimari, resim, heykel, müzik ve edebiyattır. Bunlardan mimari, resim ve heykele plastik sanatlar denilir. Plastik sanatlar deyimi, derinlik ifadesinin bu sanatlarda anlatım alanına girdiği içindir.

Güzel sanatlar akademileri
(Osmanlıca, sanayii nefise mektebi Fr. école des Beaux-Arts) Akademi deyimi çok eskidir. Ancak bugünkü anlamda ilk sanat akademisi tesisi Pariste Louvre Müzesinde Fransız klasisist ekolün şefi olan Jacques Louis David tarafından kurulmuştu. Burada 1807 yılına kadar atölye çalışmalar, devam etmiş sonra müdürlüğe İngres, ondan sonra da Delacroix getirilmişti. Güzel sanatlar akademileri sonra gelişmiş ve bütün dünyaya yayılmıştı. Bizde ilk akademi İstanbulda arkeolog-ressam Osman Hamdi Bey tarafından kurulmuştur

MsXLabs Üye Girişi