interferon

virüslere karşı bir savunma tepkisi olarak vücut hücreleri tarafından üretilen, birbirine yakın birkaç proteinin adı.

Virüslerin hücre içinde çoğalmasını önleyen interferonlar, vücudun en hızlı üretilen ve bu tür organizmalara karşı en önemli olan savunmasıdır. Virüs enfeksiyonlarının pek çoğunun insanlarda yaşamsal tehlike yaratmaması, aslında interferonların etkisinin sonucudur.

Bütün omurgalı hayvanlar ve olasılıkla da omurgasızlardan bazıları interferon üretir. İnterferon ancak hücrelerin bir virüs ya da başka bir yabancı madde tarafından uyarılması sonucu üretilir; buna karşılık interferon virüslerin çoğalmasını doğrudan doğruya ketlemez. Bir hücrenin virüs saldırısına uğraması, interferon üretimine ilişkin depo edilmiş bilgiyi taşıyan hücre DNA’sındaki bir geni etkin duruma getirir; hücre bir saat kadarlık bir süre içinde çok küçük miktarlarda interferon üreterek salgılamaya başlar. Bu interferonun uyardığı çevredeki öbür hücreler, protein sentezi süreçlerini, virüsün hücrelerin içinde artık bölünemeyeceği bir biçimde değişikliğe uğratan proteinler üretir. Bunun sonucu, virüsün hücre içinde daha fazla üremesinin ketlenmesidir. Hayvanlarda virüs hastalıklarının çoğunun doğal olarak iyileşmesi ile interferon arasında önemli bir nedensel ilişki saptanmıştır.
Üç ayrı interferon tipinden hangisinin üretileceğini, interferon üreten hücrenin tipi ile interferon üretimini uyaran virüs tipi belirler. Alfa (oc) ve gamma ( y ) interferonlar esas olarak, bir akyuvar tipi olan lenfositler tarafından üretilirken, beta {fi) interferonlar vücut hücrelerinin çoğu tarafından üretiliyor olabilir.

Interferonlan 1957’de Alick Isaacs ve Jean Lindenmann buldular. 1960’larda hücre kültürlerinde üretilen interferonla yürütülen araştırmalarda bu maddelerin laboratuvar hayvanlarında kanserin oluşumunu önleyebildiği ya da gelişmesini bastırabildiği ortaya çıktı. 1970’lerde insan akyuvar interferonunun insan virüs hastalıklarında etkili olduğu saptandı. Bununla birlikte, bunun gibi araştırmalar ve çalışmalar, en güç ve en uzun süreli çabalardan sonra bile, laboratuvar kültürlerinden ancak çok küçük miktarlarda interferon elde edilebilmesi olgusu yüzünden ciddi engelle karşılaştı. Buna karşılık 1980’lerin başlarında DNA-yeniden birleştirme teknolojisinin kullanılması, laboratu- varlarda üretilen interferon miktarlarının büyük ölçüde artmasını sağladı. İnterferon kodlayan genler bakterilerin genetik sistemine sokuldu; bunun sonucu olarak, kolayca kültürü yapılabilen bu organizmalar ticari bakımdan önem taşıyan miktarlarda interferon ürettiler.

Alfa interferon çeşitli virüs hastalıklarında ve kanserlerde denenmiştir. Klinik incelemeler rinovirüsün etken olduğu basit soğuk algınlığının yayılmasını önlemede ve olasılıkla da grip, zona ve kronik hepatit-B enfeksiyonunun tedavisinde interferonun etkili olduğunu düşündürmektedir. Virüslerin neden olduğu bazı göz enfeksiyonlarının, ayrıca papillom adı verilen iyi huylu, siğile benzer deri tümörlerinin interferonla tedaviye yanıt verdiği görülmektedir. Alfa interferonun çok seyrek görülen bazı kanser türlerinde, özellikle kıllı hücre lösemisinde (çok seyrek görülen bir kan kanseri) ve AIDS’li hastalarda çok görülen Kaposi sarkomunda tedavi edici etkisi olduğu sanılmaktadır.