MADEN KANUNU
Kanun Numarası :3213
Kabul Tarihi :4/6/1985
Yayımlandığı R.Gazete :Tarih 15/6/1985 Sayı: 18785
Yayımlandığı Düstur :Tertip: 5 Cilt: 24 Sayfa: 446
Amaç:
Madde 1 - Bu Kanun madenlerin aranması, işletilmesi, üzerinde hak sahibi
olunması ve terk edilmesi ile ilgili esas ve usulleri düzenler.
Madenler:
Madde 2 - (Değişik: 26.5.2004 t, 5177 sk.)
Yer kabuğunda ve su kaynaklarında tabii olarak bulunan, ekonomik ve ticari
değeri olan petrol, doğal gaz, jeotermal ve su kaynakları dışında kalan her
türlü madde bu Kanuna göre madendir.
Madenler aşağıda sıralanan gruplara göre ruhsatlandırılır:
I. Grup madenler
a) İnşaat ile yol yapımında kullanılan ve tabiatta doğal olarak bulunan kum ve çakıl.
b) Tuğla-kiremit kili, Çimento kili, Marn, Puzolanik kayaç (Tras) ile çimento ve
seramik sanayilerinde kullanılan ve diğer gruplarda yer almayan kayaçlar.
II. Grup madenler
Mermer, Dekoratif taşlar, Traverten, Kalker, Dolomit, Kalsit, Granit, Siyenit,
Andezit, Bazalt ve benzeri taşlar.
III. Grup madenler
Deniz, göl, kaynak suyundan elde edilecek eriyik halde bulunan tuzlar,
karbondioksit (CO2) gazı (jeotermal, doğal gaz ve petrollü alanlar hariç).
IV. Grup madenler
a) Kaolen, Dikit, Nakrit, Halloysit, Endellit, Anaksit, Bentonit, Montmorillonit,
Baydilit, Nontronit, Saponit, Hektorit, İllit, Vermikülit, Allofan, İmalogit, Klorit,
Sepiyolit, Paligorskit (Atapuljit), Loglinit ve bunların karışımı killer, Refrakter
killer, Jips, Anhidrit, Alünit (Şap), Halit, Sodyum, Potasyum, Lityum, Kalsiyum,
Magnezyum, Klor, Nitrat, İyot, Flor, Brom ve diğer tuzlar, Bor tuzları (Kolemanit,
Uleksit, Borasit, Tinkal, Pandermit veya bünyesinde en az %10 B2O3 içeren diğer
Bor mineralleri), Stronsiyum tuzları (Selestin, Stronsiyanit), Barit, Vollastonit,
Talk, Steattit, Pirofillit, Diatomit, Olivin, Dunit, Sillimanit, Andaluzit,
Dumortiorit, Disten (Kyanit), Fosfat, Apatit, Asbest (Amyant), Manyezit, Huntit,
Tabii Soda mineralleri (Trona, Nakolit, Davsonit), Zeolit, Pomza, Pekştayn, Perlit,
Obsidyen, Grafit, Kükürt, Flüorit, Kriyolit, Zımpara Taşı, Korundum, Diyasporit,
Kuvars, Kuvarsit ve bileşiminde en az %80 SiO2 ihtiva eden Kuvars kumu, Feldispat
(Feldispat ve Feldispatoid grubu mineraller), Mika (Biyotit, Muskovit, Serisit,
Lepidolit, Flogopit), Nefelinli Siyenit, Kalsedon (Sileks, Çört).
b) Turba, Linyit, Taşkömürü, Antrasit, Asfaltit, Bitümlü Şist, Bitümlü Şeyl,
Radyoaktif Mineraller (Uranyum, Toryum, Radyum).
c) Altın, Gümüş, Platin, Bakır, Kurşun, Çinko, Demir, Pirit, Manganez, Krom, Civa,
Antimuan, Kalay, Vanadyum, Arsenik, Molibden, Tungsten (Volframit, Şelit), Kobalt,
Nikel, Kadmiyum, Bizmut, Titan (İlmenit, Rutil), Alüminyum (Boksit, Gipsit, Böhmit),
Nadir toprak elementleri (Seryum Grubu, Yitriyum Grubu) ve Nadir toprak mineralleri
(Bastnazit, Monazit, Ksenotim, Serit, Oyksenit, Samarskit, Fergusonit), Sezyum,
Rubidyum, Berilyum, İndiyum, Galyum, Talyum, Zirkonyum, Hafniyum, Germanyum,
Niobyum, Tantalyum, Selenyum, Telluryum, Renyum.
V. Grup madenler
Elmas, Safir, Yakut, Beril, Zümrüt, Morganit, Akuvamarin, Heliodor, Aleksandirit,
Agat, Oniks, Sardoniks, Jasp, Karnolin, Heliotrop, Kantaşı, Krizopras, Opal (İrize Opal,
Kırmızı Opal, Siyah Opal, Ağaç Opal), Kuvars kristalleri (Ametist, Sitrin, Neceftaşı
(Dağ kristali), Dumanlı Kuvars, Kedigözü, Avanturin, Venüstaşı, Gül Kuvars), Turmalin
(Rubellit, Vardelit, İndigolit), Topaz, Aytaşı, Turkuaz (Firuze), Spodümen, Kehribar,
Lazurit (Lapislazuli), Oltutaşı, Diopsit, Amozonit, Lületaşı, Labrodorit,
Epidot (Zeosit, Tanzonit), Spinel, Jadeit, Yeşim veya Jad, Rodonit, Rodokrozit,
Granat Minarelleri (Spesartin, Grosüllar Hessanit, Dermontoit, Uvarovit, Pirop,
Almandin), Diaspor Kristalleri, Kemererit.
Bu gruplarda yer alan madenlerin özellikleri ile bu maddede yer almayan bir madenin
grubunun tespitine ait esas ve usuller Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Bu Kanuna göre verilen ruhsatlar başka amaçla kullanılmaz.
Tanımlar:
Madde 3 - (Değişik: 26.5.2004 t, 5177 sk.)
Kanunda geçen deyimler aşağıda açıklanmıştır:
Bakanlık : Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı.
Genel Müdürlük: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden İşleri Genel Müdürlüğü.
Takaddüm Hakkı: Maden hakkı için ilk müracaat edene tanınan öncelik.
Ruhsat Hukuku : Ruhsat sahiplerinin ruhsattan doğan hak ve yükümlülükleri.
Buluculuk : Herhangi bir ruhsat döneminde yönetmeliğinde belirtildiği şekilde bir
maden zuhurunun ortaya çıkartılması.
Arama Ruhsatı : Belirli bir alanda maden arama faaliyetlerinde bulunulabilmesi için
verilen yetki belgesi.
İşletme Ruhsatı : İşletme faaliyetlerinin yürütülebilmesi için verilen yetki belgesi.
İşletme İzni : Bir madenin işletmeye alınabilmesi için izin.
Sertifika : V. Grup madenlerin aranması ve işletilmesi için yönetmelikte belirtilen
usul ve esaslar çerçevesinde Bakanlıkça verilen belge.
Beyan : İlgililerin resmi kuruluşlara herhangi bir durumu belirlemek veya açıklamak
maksadı ile vermiş oldukları yazılı belge.
Maden Sicili : Tüm madencilik faaliyetleri ile ilgili bilgilerin kaydedildiği yer.
Pasa : Mevcut ekonomik ve teknik şartlara göre işletilmesi mümkün olmayan, ancak
işletme gereği istihsal edilen cevher.
Prospeksiyon : Madencilik arama faaliyetlerine mesnet teşkil edecek ön bilgilerin
toplanması işi.
Görünür Rezerv : Boyutları, tenörü belirlenmiş üretilebilir kesin cevher miktarı.
Ekonomik Cevher : Günün teknik ve ekonomik şartlarında karlı olarak
değerlendirilebilecek cevher.
Kamulaştırma : İşletme ruhsat süresi boyunca ruhsat alanında kalan özel mülkiyet
arazilerine madencilik faaliyeti için alınan kamulaştırma kararı.
Nezaret : İşletmelerin tekniğine ve emniyet nizamnamelerine uygun olarak
yürütülmesinin kontrolü.
Nezaretçi : İşletmelerin teknik ve emniyet yönünden nezaretini yapan sorumlu ve
yetkili maden mühendisi.
Taksir : Ruhsat alanlarının bu Kanun gereğince küçültülmesi.
Münfesih : Hakların hiçbir bildirime gerek kalmaksızın otomatik olarak fesholması.
Faaliyet Raporu : Madencilik faaliyetlerinin yönetmeliğinde belirtildiği üzere
fenni nezaretçi tarafından hazırlanan takdim metni.
Teknik Belge : Maden arama ve işletme faaliyetleri ile Kanunda belirtilen diğer
işler için ilgili mühendis ve diğer teknik elemanlar tarafından hazırlanan imalat
haritası, jeolojik, jeofizik, hidrojeolojik etüt, harita, kesitler, raporlar ve
bunun gibi teknik içerikli belge.
Satış Bilgi Formu : Şekli yönetmelikte gösterildiği gibi hazırlanan, yıllık üretim
miktarı, satış tutarı, toplam gelir ve tahakkuk eden Devlet hakkı gibi mali durumu
gösteren belge.
Faaliyet Bilgi Formu : Yıllık işletme faaliyetine ilişkin üretim, satış, stok ve
bunun gibi bilgileri içeren, şekli ve muhtevası yönetmelikle gösterilecek olan belge.
Arama Faaliyet Raporu : Ruhsat sahalarında yürütülen arama faaliyetleri ile ilgili
Genel Müdürlüğe verilmesi gereken belge.
İmalat Haritası : İşletmelerde üretim yapılan yerleri, miktarları ve yapılış şeklini
gösterir ölçekli beyan niteliğinde harita.
Proje : Yeraltı kaynaklarının değerlendirilmesi amacına dönük belirli girdileri
seçilmiş bir teknoloji kullanarak mevcut ve potansiyel talebi karşılamak üzere
mal ve cevher üretmek için çalışmaları düzenleyen beyan niteliğinde rapor.
Kantar Fişi : Cevher nakillerinde cevherin ağırlığını gösterir tartı makbuzu.
Sevk Fişi : 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 2365 sayılı Kanunla değişik 240 ıncı
maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinde yer alan taşıma irsaliyelerindeki
bilgileri ihtiva eden beyan niteliğinde belge.
İhtisaslaşmış Devlet Kuruluşu : Maden İşleri Genel Müdürlüğü, MTA Genel Müdürlüğü,
TKİ Kurumu Genel Müdürlüğü, TTK Genel Müdürlüğü, Eti Maden İşletmeleri Genel
Müdürlüğü, EİE İdaresi Genel Müdürlüğü, DSİ Genel Müdürlüğü, Sanayi ve Ticaret,
Tarım ve Köyişleri, Çevre ve Orman bakanlıklarına bağlı kuruluşlar, Karayolları
ve Türkiye Demir ve Çelik İşletmeleri Genel müdürlükleri gibi madencilik
faaliyetleri ile ilgili konularda ihtisas sahibi Devlet kuruluşları.
Maden Hakları : Madenlerin aranması, bulunması ve işletilebilmesi için verilen
izinler ve maden yataklarının bulunmasına yardımcı olanlara tanınan maddi imkanlar.
Teminat : Madencilik faaliyetlerinde kanun hükümlerine ve tekniğe uygun çalışmayı
temin amacı ile alınan nakit para, süre yönünden sınırsız banka ve özel finans
kurumu teminat mektubu, Devlet bono ve tahvili olarak alınan geçici ödeme.
Devlet Hakkı : Maden istihracı ile sağlanacak gelirden Devlet payına düşen kısım.
Kritik Cevher Stokları : Ekonominin buhranlı dönemleri geçiştirebilmesi için gerekli
ekonomik büyüklükteki cevher stokları.
Mücbir Sebep : Sel, yangın, deprem, grizu patlaması, çökme, heyelan ve benzeri haller.
Beklenmeyen Haller : Tenör, jeoloji, pazarlama, ulaştırma ve alt yapı şartlarındaki
beklenmeyen değişiklikler ile ilgili mevzuat gereğince diğer kurumlardan alınması
gereken izinlerin alınamaması durumları.
Devletin hüküm ve tasarrufu:
Madde 4 - Madenler Devletin hüküm ve tasarrufu altında olup, içinde bu-
lundukları arzın mülkiyetine tabi değildir.
Hakların bölünmezliği, devir ve intikali:
Madde 5 - Madenler üzerinde tesis olunan ilk müracaat (takaddüm), ihbar,
arama ruhsatnamesi, buluculuk, ön işletme ruhsatı ve işletme ruhsatı hakları-
nın hiç birisi hisselere bölünemez. Her biri bir bütün halinde muameleye tabi
tutulur.
Maden ruhsatları ve buluculuk hakkı, devredilebilir.
Durum maden siciline şerh edilir. Devir muamelesi maden siciline şerh edil-
mesi ile tamam olur.
Maden hak ve vecibeleri miras yolu ile intikal eder. Bu hak ve vecibeler,
bütün mirasçıların vekaletini havi bir vekaletname ile 6 ncı maddede belirtilen
niteliklere sahip mirasçılardan birine veya üçüncü bir şahsa devredilir.
Mirasçıların ittifak edememeleri halinde mirasçılardan birinin müracaatı ile
mahkeme mirasçılardan bu hakkın en ehil olana tahsisine veya bu da mümkün
olmazsa ruhsatın satılmasına karar verir. Mahkeme bu hususu basit muhakeme
usulü ile halleder. Eger dava söz konusu değil ise 6 ay içerisinde intikal
işlemleri tamamlanmayan ruhsatlar fesh edilir. Devir ve intikal işlemlerinin
ne şekilde yapılacağı yönetmelikte belirtilir.
Madenler üzerindeki hakların devir ve intikali bu Kanun ve yönetmelikte
gösterilen hükümlerin tatbikini geciktirmez.
Maden hakkı:
Madde 6 - Maden hakları, medeni hakları kullanmaya ehil T. C. vatandaşla-
rına, madencilik yapabileceği statüsünde yazılı Türkiye Cumhuriyeti Kanunlarına
göre kurulmuş tüzelkişiliği haiz şirketlere, bu hususta yetkisi bulunan kamu
iktisadi teşebbüsleri ile müesseseleri, bağlı ortaklıkları ve iştirakleri ile
diğer kamu kurum, kuruluş ve idarelerine verilir.
Maden hakları gerçek veya tüzel tek kişi adına verilir.
Devlet memurları, diğer kamu görevlileri, ilgili dairenin merkez ve taşra
teşkilatında çalışan yevmiyeli ve mukaveleli personel, arama, ön işletme ve
işletme ruhsatı alamaz.
Maden arama veya işletme hakkını haiz iken memur olanlar memuriyete geçiş-
lerinden itibaren 6 ay zarfında bu haklarını devretmeye mecburdurlar.
3 üncü fıkradaki yasaklamaya tabi olup miras yoluyla kendisine maden ruhsa-
tı intikal eden mirasçı, durumundaki mani hal ortadan kalkmadığı takdirde
5 inci maddenin 4 üncü fıkrası hükmü uygulanır.
Madencilik faaliyetlerinde izinler
Madde 7 - (Değişik: 26.5.2004 t, 5177 sk.)
Orman, muhafaza ormanı, ağaçlandırma alanları, kara avcılığı alanları,
özel koruma bölgeleri, milli parklar, tabiat parkları, tabiat anıtı, tabiatı
koruma alanı, tarım, mera, sit alanları, su havzaları, kıyı alanları ve sahil
şeritleri, karasuları, turizm bölgeleri, alanları ve merkezleri ile kültür ve
turizm koruma ve gelişim bölgeleri, askeri yasak bölgeler ve imar alanları ile
mücavir alanlarda madencilik faaliyetlerinin çevresel etki değerlendirmesi, gayri
sıhhi müesseseler ile ilgili hususlar dahil hangi esaslara göre yürütüleceği
ilgili bakanlıkların görüşü alınarak Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılacak
bir yönetmelikle belirlenir.
İlgili bakanlıkların mevzuatı gereği yapacakları inceleme ve denetimlerde; ruhsat
alanlarında bu yönetmelik esaslarına uygun çalışılmadığının tespiti halinde,
mevzuat çerçevesinde yapılacak işlemler Genel Müdürlüğe bildirilir. Çevre ve
insan sağlığına zarar verdiği tespit edilen madencilik faaliyetleri gerekli
önlemler alınıncaya kadar durdurulur.
Çevresel etki değerlendirmesi işlemleri Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından,
diğer izinlere ilişkin işlemler de ilgili bakanlıklar ve diğer kamu kurum ve
kuruluşlarınca çevresel etki değerlendirmesi sürecinde en geç üç ay içinde
bitirilir. Bakanlık ve diğer bakanlıkların mevzuatının gerektirdiği maddi
yükümlülükler ruhsat sahibi tarafından karşılanır.
İmar alanları içinde kalan madencilik faaliyetleri, ilgili yerel merciden
izin alınarak yapılır. Ruhsat alındıktan sonra imar alanları içine alınan
maden sahalarına bu hüküm uygulanmaz.
Kamu hizmeti veya umumun yararına ayrılmış yerlere ve bu tür tesislere
60 metre mesafe dahilinde madencilik faaliyetleri Bakanlığın, binalara
60 metre, özel mülkiyete konu araziye 20 metre mesafe dahilinde ise mülk
sahibinin iznine bağlıdır. Bu mesafeler, ihtiyaç halinde madencilik
faaliyetlerinin boyutu, emniyet tedbirleri ve arazinin yapısı dikkate
alınarak Bakanlıkça artırılabilir. Mesafeler yatay olarak hesaplanır.
Maden arama faaliyetleri, bu Kanunda sayılanlar dışında herhangi bir izne
tabi değildir. İşletme faaliyetleri ise, bu Kanuna göre Bakanlıkça
çıkarılacak yönetmeliğe göre yürütülür.
Maden işletme faaliyeti ile Devlet ve il yolları, havaalanı, liman ve
baraj gibi kamu yatırımlarının birbirlerini engellemesi, kamu kurum ve
kuruluşlarının uygulamalarından dolayı maden işletme faaliyetinin yapılamaz
hale gelmesi, kamu ve özel yatırım için başka alternatif alanların bulunamaması
durumunda, madencilik faaliyeti ve yatırımla ilgili karar, Başbakanlık Müsteşarı
başkanlığında oluşturulacak bir kurul tarafından verilir.
Kurulun teşkili, çalışma usulü, karar alma şekli ve diğer hususlar Bakanlıkça
çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Kamu yatırımları nedeniyle kurul kararı ile faaliyeti kısıtlanan maden
işletmecisinin yatırım giderleri lehine karar verilen tarafça tazmin edilir.
Madencilik faaliyetleri ve/veya bu faaliyetlere bağlı tesisler için verilmiş
izinler, ruhsat hukuku devam ettiği sürece geçerlidir.
Bu madde hükümlerine aykırı faaliyette bulunulduğunun tespiti halinde,
ruhsat teminatı irad kaydedilerek bu alandaki faaliyet durdurulur. Beş yıl
içinde üç kez bu maddenin ihlali halinde teminatın tamamı irad kaydedilerek
ruhsat iptal edilir.
