ÇAD MsXLabs.org & Temel BritannicaÇad Bayrağı
Çad (Fransızca: Tchad; Arapça: تشاد)Orta Afrika'da, denize kıyısı olmayan bir kara ülkesidir. Kuzeyinde Libya, batısında Nijer ve Nijerya, güneyinde Kamerun ve Orta Afrika Cumhuriyeti, doğusunda Sudan yer alır. Ülkenin büyük kısmı Sahra Çölü ile kaplıdır. Ülkedeki en etkileyici doğal görünümü Nijerya sınırındaki Çad Gölü'dür. Ülke adını bir zamanlar Afrika'nın ikinci büyük gölü iken şimdi normal büyüklüğünün %10'una kadar küçülmüş olan Çad Gölü'nden almakta olup belki de bu yüzden bazı yazarlarca "Afrika'nın ölü kalbi" olarak da nitelendirilmiştir. Sığ olan Çad Gölü Şari Irmağı'yla beslenir. Sular yükseldiği zaman 25.900 km2 olan göl alanı, çekildiğinde 10.360 km² olur. Gölde balık boldur. En yüksek tepesi Emi Koussi dağı olup, en büyük kenti ise aynı zamanda başkent olan N'Djamena'dır. Ülkenin en büyük etnik topluluğu Müslüman Toubou halkı olmakla birlikte yakın zamanda İslam veya Hristiyanlığa geçmiş çok sayıda etnik topluluğun yanısıra özellikel kırsal alanda animizm ve çeşitli yerel inançları sürdüren halkları da barındırmaktadır. Borkou-Ennedi-Tibesti bölgelerinde bulunan arkeolojik kalıntılardan MÖ 2000 yıllarında bölgede insan yerleşimine ait kanıtlar bulunmuşsa da bilim adamları Çad'ın kuzeyinde mükemmel iklim ve çevre koşulları göz önüne alarak yerleşimi MÖ 7000 yılına dek indirmektedir. Medeniyetlerin kesişme noktası olan Çad'da arkeolojik kalıntı ve sözlü tarih derlemelerinden anlaşıldığı kadarıyla bilinen en eski uygarlık Sao Dönemi olup ardından Kanem İmparatorluğu kurulmuştur. MS 1.000'li yıllara dek Sahra ticaret yollarını elinde tutan imparatorluk, Müslüman Araplar tarafından yıkılmıştır.
Çad'a ilişkin bilgiler
Resmi adı: Çad Cumhuriyeti
Yönetim biçimi: Danışma meclisi olan tek partili cumhuriyet
Yüzölçümü: 1.284.000 km²
Başkent: N'Djamena
Doğal yapı: Dört yanı karalarla çevrili olan ülke, güneydeki nemli ve tropik alanlardan, kuzeydeki kurak ve çorak çöle kadar uzanır. Batıdaki Çad Gölü'nün büyüklüğü mevsime göre büyük ölçüde değişir.
Başlıca ürünler: Darı, şekerkamışı, manyok, et, pamuk.
Önemli kentler: N'Djamena, Mundu, Sarh.
Çad üç ana coğrafya bölgesine ayrılır. En çok yağış alan güney bölgesi fundalıklar, yüksek otlar ve yaprak dökmeyen ağaçlarla kaplıdır. Burası ülkenin en zengin tarım bölgesidir. Kuzeye gidildikçe yağış azalır ve otlaklar cılızlaşır. Bu bölgede fil, zürafa, aslan ve çita gibi hayvanlarla zengin bir yabanıl yaşam vardır. Çad'ın kuzey bölümü çok az yağış alır; 3.415 metre yükseklikteki volkanik Tibesti Dağları'nın kuzey yamaçları Sahra Çölü'ne kadar uzanır.
Çad'da değişik din ve dilleri olan ve çok çeşitlilik gösteren bir nüfus vardır. Nüfusun çoğunluğu daha verimli olan güneydedir. Çölde ise göçebe Araplar yaşamaktadır.
Ülkenin başlıca ürünleri pamuk, pirinç, darı ve mısırdır. Sığır yetiştiriciliği önemlidir. Bunun yanı sıra koyun ve keçi de beslenir. Çad çok yoksul bir ülkedir; kuraklık, açlık ve hastalıklar halkı kırar geçirir. Sanayi gelişmemiştir. Enerji kaynaklarının ve iletişim araçlarının yetersizliği ülkenin önünde önemli bir engeldir. Başkent, Şari İrmağı üzerindeki N'Djamena'dır.
Çad 1900'lerde Fransız sömürgesi olana kadar Müslüman Araplar'ın egemenliği altındaydı. 1910'da bugünkü Orta Afrika Cumhuriyeti, Gabon ve Kongo'yu kapsayan Fransız Ekvator Afrikası'nın bir parçası olan Çad 11 Ağustos 1960'ta bağımsız bir cumhuriyet oldu. İlk devlet başkanı Çad İlerici Partisi'nin başkanı PPT'nin lideri François Tombalbaye olmuştur. Tek parti rejiminden rahatsız olan Müslümanlar iki yıl sonra ayaklanmışlar ve ülkede iç savaş çıkmıştır. Güneydeki çoğu Fransızca konuşan Hıristiyan halkın kuzeydeki Müslümanlar üzerindeki egemenliği 1960'larda ve 1970'lerde iç savaşa yol açmıştır. Fransa ve Libya'nın da karıştığı iç savaş ülkenin durumunu daha da kötüleştirmiştir.
Diktatör Tombalbaye 1975 yılında tahttan indirilip öldürülmüştür. 1979'da isyancılar başkenti ele geçirince ülkede istikrar yeniden bozulmuştur. Bu dönemde Fransızların ülkedeki varlığı da tehlikeye düşmüş, ek olarak bir de Libya ordusu Çad'ı işgal girişiminde bulunmuş, Libya - Çad savaşı başlamıştır. Fransız destekli Hissène Habré'nin seçilmesi, Libya ordusunun ülkeden çıkarılması sağlanmışsa da Habre'nin diktatörlüğünde en az 40.000 kişi katledilmiştir. Habre'nin generali İdris Debi'nin 1990 yılında diktatörü devirmesiyle bugüne gelinmiştir.
Çad'daki iç savaş 1980'lerin sonlarına doğru sona erdi. Hissen Habre önderliğindeki Kuzey Silahlı Kuvvetleri (FAN) 1982'de Geçici Ulusal Birlik Hükümeti'ni devirerek yönetimi ele geçirmişti. Ama silahlı güçlerini koruyan çeşitli gruplar arasındaki iktidar mücadelesi sürdü. 1983-84'teki şiddetli çatışmaların ardından, Fransızlar'ca desteklenen FAN ülkede denetimi sağladı. 1984'te Fransız birlikleri ülkeden çekildi. Libya ise birliklerini çekmeyi reddetti ve ülkenin içlerine saldırılar düzenledi. Ama ABD ve Fransa tarafından desteklenen hükümet kuvvetlerince durduruldu. 1987 başlarında ateşkes ilan edildi. 1989'da yeni bir başarısız darbe girişimi oldu. Yurtdışına kaçan darbecilerden General İdris Deby emrindeki birliklerle Kasım 1990'da Abeche kentini ele geçirdi ve kendini devlet başkanı ilan etti. Habre ve yandaşları yurtdışına kaçtı.
Deby çok partili bir demokrasi kurulacağı sözünü vermekle birlikte, yasama meclisini dağıttı ve anayasayı askıya aldı. Şubat 1991'de yürürlüğe giren Temel Yasa da demokrasiye geçişi erteledi. Temel Yasa 30 ay yürürlükte kalacak ve bu arada hazırlanacak anayasa halkoyuna sunulacaktı. Bazı muhalefet grupları Deby'nin Yurtsever Selamet Hareketi'ne katılmaya karar verdi. Eylül 1991'de Çad ve Libya arasında bir güvenlik anlaşması imzalandı. Aralık 1991'de ise bir başarısız darbe girişimi daha oldu.
2001, 2005 ve 2006 yıllarında düzenlenen başkanlık seçimlerini kazanan Debi ülkenin tekrar iç savaşa sürüklenmesine engel olamamıştır. Birleşmiş Milletler etnik şiddetin gittikçe arttığı ülkede Darfur'da gerçekleşen soykırıma benzer olayların yaşanabileceğine dikkat çekmiştir. Sudan destekli Birleşik Değişim Cephesi gerilları 1 Şubat 2008 günü Massaguet bölgesinde İdris Debi'ye bağlı kuvvetlere üstünlük sağlayarak 2 Şubat 2008 günü başkent N'Djamena'ya girmiş, ABD ve Fransa gibi Batı ülkeleri büyükelçiliklerinin tahliye hazırlıklarına başlamışlardır. 
