Arama


ThinkerBeLL - avatarı
ThinkerBeLL
VIP VIP Üye
24 Haziran 2009       Mesaj #5
ThinkerBeLL - avatarı
VIP VIP Üye
İsim
MsXLabs.org & Temel Britannica

Yapılarına Göre İsimler

İsimler yapılarına göre üç ayrı özellik gös­terir:

1. Basit (kök durumunda) İsimler
Anlamı ve yapısı bozulmadan daha küçük parçalara ayrı­lamayacak tek ya da birkaç heceli isimlere denir. Göz, bal, taş; kelebek, deniz, kadın isimleri kök durumundadır. Bu sözcükler ya tek heceli olduklarından parçalanamazlar ya da anlam ve yapılarını bozmadan parçalanma olanakları yoktur. Sözcükleri hecelere ayırdı­ğımızda ortaya anlamlı ya da anlamsız parça­lar çıkar:
Ke-le-bek, de-niz, ka-dın.
Bu parça­lardan (hecelerden) hiçbirinin sözcüklerin an­lamıyla ilgisi yoktur.

2. Türemiş İsimler

İsim ve fiil soyundan sözcüklerle yansıma türünden sözcüklere ya­pım ekleri getirilerek oluşturulan isimlerdir. Yapım ekleri ulandıkları sözcükten apayrı bir sözcük türetir.
Belli başlı isim türetme ekleri şunlardır:
  • -lik (taş-lık, göz-lük, anne-lik, güzel-lik, demokrat-lık, halkçı-lık)
  • -deş (arka-daş, meslek-taş, yurt-taş)
  • -ce, -çe (Türk-çe, Alman-ca, Arap-ça; kara­ca, kaynar-ca)
  • -me (gör-me, kaz-ma, dondur-ma)
  • -mek (ara-mak, gör-mek; ye-mek, kay­mak)
  • -iş (yar-ış, kurtul-uş; söyle-yiş, gül-üş)
  • -ı (yap-ı, gez-i, ölç-ü, çat-ı; kork-u, doğ-u)
  • -ti (belir-ti, ağar-tı, karar-tı; ürper-ti)
  • -(i)nti (üz-üntü, kur-untu; kır-ıntı; yığ-ıntı)
  • -gi, -ki (sil-gi, as-kı, at-kı; çiz-gi, ver-gi, sev-gi, bil-gi)
  • -(i)m (biç-im, bak-ım; dön-üm, kes-im; dil-im, yar-ım; tak-ım, koş-um; doğ-um, seç-­im; uçur-um, kaldır-ım; anla-m, kavra-m)
  • -(e)k (tara-k, ölç-ek; sığın-ak, kon-ak; di-le-k, iste-k)
  • -(i)k (öksür-ük, piş-ik; kat-ık, böl-ük; sar-ık, kaz-ık)
  • -gin, -kin (soy-gun, bas-kın; yan-gın; diz-gin)
  • -in (gel-in, yığ-ın, ak-ın)
  • (-il, -ir)ti (gür-ültü, pat-ırtı, fıs-ıltı, gıc-ırtı)
3. Bileşik İsimler
İki ya da daha fazla sözcü­ğün aralarına herhangi bir ek giremeyecek biçimde birleşip kalıplaşmasından oluşan ve yeni bir anlam kazanan isimlerdir:
Kara-­fatma, ana-yasa; aslan-ağzı, kuş-palazı; bin­-dallı, çifte-telli; atar-damar, can-kurtaran; alış-veriş, uyur-gezer; beşi-bir-yerde, beş-parmak-otu.
Tanrı varsa eğer, ruhumu kutsasın... Ruhum varsa eğer!