Kanada Tarihi MsXLabs.org & Temel Britannica Leif Eriksson'un öncülüğündeki Vikingler' in Kanada'ya İS 1000 dolaylarında geldiği sanılıyor. Avrupalılar'ın Kanada'yı keşfi ve orada yerleşmeleri ise ancak 15. yüzyılın sonlarına doğru başladı. İngiltere Kralı VII. Henry' nin hizmetinde çalışan İtalyan John Cabot 1497'de gemisiyle Kuzey Amerika kıyılarında Newfoundland ya da Cape Breton Adası açıklarına geldi. Cabot'tan önce Basklı ve Portekizli balıkçıların bölgeye geldiğini gösteren bazı buluntulara rastlanmıştır. Bu denizlerde zengin balık yataklarının bulunması birçok Avrupalı'yı bu kıyılara çekti.
1534'te, Kral I. François Fransız denizci Jacques Cartier'yi Çin'e ulaşacak bir geçit bulmakla görevlendirdi. Cartier, ilk seferinde Newfoundland'e ve St. Lawrence Körfezi'ne gitti. İkinci yolculuğunda, çoktandır aranan Kuzeybatı Geçidi'ni bulduğu düşüncesiyle, St. Lavvrence Irmağı boyunca ilerledi ve bugün Montreal'in bulunduğu bölgeye kadar geldi. Cartier tüm bu toprakları Fransa'ya kattı.
Bu arada, İngiliz kâşifler de Kuzeybatı Geçidi'ni bulmaya çalışıyorlardı. Kuzeye ilerleyen Martin Frobisher, 1876-77'de Baffin Adası'na ulaştı. Sir Humphrey Gilbert de 1583'te Newfoundland'i İngiliz topraklarına kattı; Henry Hud-son 1610'da Hudson Körfezi'ne girdi ve buraya kendi adını verdi.
Kanada'da ilk kez 1605'te Port Royal'de bir koloni kuruldu. Bu kalıcı yerleşimin başlangıcıydı. Bu bölge bugün Nova Scotia olarak anılır. Üç yıl sonra Cjuebec'te de küçük bir yerleşim birimi kuruldu. Burası, kısa sürede Port Royal kolonisini gölgede bıraktı ve Yeni Fransa denen bölgenin merkezi oldu. 1613'te Port Royal, Virginia kolonisinden gelen İngiliz birliklerince neredeyse tümden yok edildi.
1627'de Kanada'yı denetlemek üzere Yeni Fransa Kumpanyası kuruldu. Kumpanya asker ve sömürgecilerden oluşan, gerekli donanıma sahip bir filo kurdu. Ne var ki, İngilizler, Quebec'e Fransızlar'dan önce vararak, Fransız donanmasını ele geçirdi; Quebec İngi-lizler'e teslim oldu, böylece Kanada üç yıl İngiltere'nin denetiminde kaldı. 1632'de yapılan bir anlaşma ile bölge Fransa'ya geri verildi. Ama, Fransızlar koloni kurmakta başarılı olamadılar. 1641'de, yani Quebec'in kuruluşundan 32 yıl sonra, Yeni Fransa'da yalnızca 240 kişi yerleşmişti.
Fransızlar yeni keşiflerde bulunmakta, koloni kurmaktan daha başarılı oldular. 17. yüzyılın sonuna gelmeden, Büyük Göller'in batısındaki çayırlıklarda ve güneyde Missis-sippi Irmağı boyunca ilerleyerek Meksika Körfezi'ne ulaşmışlardı. Bu ilk kâşifler, Yerliler ile ilişki kurmaya çalışan papazlar ve misyonerlerdi.
Yerleşim bölgeleri, St. Lavvrence'den yukarıya doğru yayılmaya başladı. 1634'te Trois-Rivieres kuruldu. 1642'de bir grup din adamı ve kolonici Ville Marie de Montreal kolonisini kurdu.
1670'te kurulan Hudson Körfezi Kumpanyası, Hudson ve James körfezlerine akan ırmak ağızlarında ticaret bölgeleri oluşturdu. Bu bölgelerde, mal ve yiyecek getiren, karşılığında Yerliler'in kıyıya taşıdıkları kürkleri alan gemilerin gereksinmeleri karşılandı.
Bu gelişmelere karşın, 1660'larda koloni nüfusu ancak 3.000 kişiye ulaşabilmişti. 1663'te, Kral XIV. Louis, Yeni Fransa Kumpanyasının ayrıcalıklarını kaldırdı ve bölgeyi eyalet yaparak krallığa bağladı. 1665'te kalabalık bir grup, sığırları ve atlarıyla yerleşmek üzere Kanada'ya geldi. Bu gruba düzenli askeri birlikler eşlik ediyordu. İlk yönetici Jean Baptiste Talon bölgeye yeni koloniciler getirdi.
Kanada Üzerindeki Mücadele
Sonunda, Avrupa'daki Yedi Yıl Savaşı (1756-63) Amerika'daki kolonilere de yansıdı. Fransa direnmesine karşın yavaş yavaş geriledi. 1759'da Abraham Ovası'nda İngilizler'e yenildi; 1760'ta da Montreal düştü. 1763'te imzalanan Paris Antlaşması ile Yeni Fransa, İngiliz toprakları arasına katıldı; burada İngiltere'ye bağlı Ouebec kolonisi kuruldu. İngilizler Kanadalılar'ın kendi dinlerini, yasalarını ve dillerini korumalarına izin verecekleri konusunda güvence verdiler.
Bölgenin ele geçirilmesinden sonra, çoğunluğu Amerikan kolonilerinden gelen İngilizler ülkeye yerleşmeye" başladı. Amerikan Bağımsızlık Savaşı sırasında Kanadalılar İngiltere'ye bağlı kaldı. İngiltere'ye bağlı kalan Amerikan kolonicilerinin birçoğu da savaştan sonra kuzeye giderek Ontario Gölü kıyılarına ve Nova Scotia'ya yerleşti. Bu göçler İngiliz kültürünün etkisini güçlendirdi ve daha da yayılmasına yol açtı. Bu sırada Fransız ve İngiliz kökenliler arasındaki ilişkiler giderek gerginleşti. 1791'de İngiliz Parlamentosu'nda Kanada Yasası'nın kabul edilmesiyle Kanada, İngiliz-ler'in çoğunlukta olduğu Yukarı Kanada (daha sonra Ontario) ve Fransızlar'ın çoğunlukta olduğu Aşağı Kanada (daha sonra Ouebec) olarak iki eyalete ayrıldı. Her eyaletin, seçimle gelen kendi meclisi vardı.
1812'de ABD ile İngiltere arasındaki savaş sırasında, Kanada savaş alanının bir parçasıydı. Bu savaşın Fransız ve İngiliz kökenli Kanadalılara birleştirme gibi bir yararı oldu. Ayrıca savaş, ABD'ye karşı bugün bile belli bir düzeyde var olan eleştirel bakış açısının doğmasına yol açtı. Bu arada meclislerin iyi çalışmamasının neden olduğu hoşnutsuzluk küçük ayaklanmalara neden oluyordu. Bunun üzerine İngiltere durumu değerlendirmek için Lord Durham'ı Kanada'ya gönderdi. Lord Durham hazırladığı raporda, Yukarı ve Aşağı Kanada'nın birleştirilmesini ve ülkeye içişlerinde özerklik verilmesini önerdi. 1841'de İngiliz Parlamentosu, iki eyaleti bir yönetim altında birleştiren Birlik Yasası'nı kabul etti. İçişlerinden sorumlu hükümet ise bundan yedi yıl sonra kuruldu.
Bu dönem bir gelişme ve bolluk dönemi oldu. Dış ülkelere buğday ve kereste satıldı, yollar ve kanallar açıldı, kürk ticareti giderek gelişti. 1816'da ilk buharlı gemi Ontario Gölü'nde suya indirildi. 1835'te Ouebec'e ilk demiryolu döşendi.
Bu arada, ABD ile Kanada arasında sınır sorunları ve Kanada'nın, Amerikan İç Savaşı'ndaki tutumu gibi konularda bazı anlaşmazlıklar çıktı. Temel sorunlar 1871'de Washington'da yapılan bir toplantıda tartışıldı ve iki ülke arasında anlaşmaya varıldı.
Kanada Dominyonunun Kuruluşu
1869'da Hudson Körfezi Kumpanyası Ontario'nun batısında kalan ve Rupert Toprakları diye bilinen bölge ile batıda Kuzeybatı Toprakları üzerindeki haklarından vazgeçti. Yeni toprakların yerleşime açılmaya başlaması Metisler diye adlandırılan melezlerin ayaklanmasına neden oldu. Ayaklanma bastırıldıktan sonra, 1870'te Manitoba eyaleti kuruldu. Sonraki yıl İngiliz Kolumbiyası 1873'te de Prens Edward Adası dominyona katıldı.
Daha sonra gelenler, Superior Gölü'nün batısına, Güney Manitoba'daki bereketli topraklara doğru ilerledi. Onların peşi sıra döşenen demiryoluyla, Winnipeg'e ilk tren 1886'da ulaştı. 1905'te Saskatchewan ve Al-berta eyaletleri kuruldu. Bundan önce, 1896'da Yukon'un bir kolu olan Klondike Irmağı'nda altın bulunmasıyla, Kuzeybatı Topraklarına hızlı bir göç başlamıştı. 1898'de Yukon ayrı bir bölge olarak Kuzeybatı Topraklarından ayrıldı. New-foundland ise 1949'a kadar bağımsız bir koloni olarak kaldı.
1867'den 1896'ya kadar ülke, çoğunlukla hep Muhafazakâr Parti'nin yönetiminde kaldı. John Macdonald, 1891'de ölünceye kadar partinin değişmez önderi oldu. Macdonald yönetimi sırasında ilk kez doğuyla batıyı bağlayan Kanada Pasifik Demiryolu 1885'te yapıldı ve ticareti koruyucu bir siyaset izlendi.
1896'da Liberaller seçimi kazandı. Fransız Kanadalıları'ndan Sir Wilfrid Laurier, 1911'e kadar ülkeyi yönetti. Batıyı yerleşime açmak ve yıllık buğday üretimini artırmak için binlerce göçmen batıya yerleştirildi.
20. yüzyılın başlan hızlı büyüme yılları oldu. Yeni demiryolları yapıldı ve maden yatakları bulundu. 1911'de Laurier başkanlığındaki Liberal hükümet düştü ve yerine Robert Laird Borden yönetimindeki Muhafazakârlar geldi.
1914'te I. Dünya Savaşı çıkınca Kanada İngiltere'nin yanında yer aldı. Savaşı sona erdiren Versay (Versailles) Antlaşması'nı imzalayan ülkelerden biri olan Kanada daha sonra Milletler Cemiyeti üyesi oldu.
Kanada, bağımsız yönetim hakkını yavaş yavaş kazandı. I. Dünya Savaşı'na kadar içişlerinde özerk olan Kanada, dış ilişkiler konusunda İngiltere'ye bağımlıydı. Kanada her alanda kendi kendini yönetmeye 1926'da başladı. Bu durumun İngiliz Parlamentosu'nda resmen kabul edilmesi ancak 1931'de gerçekleşti. Bu tarihten sonra Kanada, İngiliz Uluslar Topluluğu'nun bağımsız bir üyesi oldu. Bu konuda son adım, Kanada Yüksek Mahkeme-si'nin yasal işlerde en yüksek yargı organı olduğunun onaylanmasıyla 1949'da tamamlandı. 1982'de İngiliz Parlamentosu, Kanada Yasası'yla Kanada'nın İngiltere'den bağımsızlığını tanıdı.
1920'ler Kanada'nın hızlı büyüme yıllarıydı. Bu sırada Ouebec'te gelişen Fransız ulusçuluk hareketi, ülkenin yönetiminde Fransız asıllı Kanadalılar'ın daha fazla söz hakkı olmasını savundu. Sanayideki İngiliz egemenliğine karşı Fransızlar'ın kendi yaşama ve çalışma koşullarını belirlemede söz sahibi olması için mücadele etti.
1929 Dünya Bunalımı sırasında, birçok kişi işsiz kaldı. Bunalımın en şiddetli olduğu dönemde Kanada'da 1.500.000 işsiz vardı ve kırsal bölgelerde açlık önemli bir sorun oldu.
1939 Eylül'ünde Kanada, Almanya'ya savaş ilan etti. İngiltere'ye gemiler ve askeri birlikler gönderdi. İngiliz Uluslar Topluluğu'na üye ülkelerin havacıları Kanada'da eğitildi.
1941 Ağustos'unda ABD ile Kanada, savunma konusunda işbirliği yapmaya başladı. Aralıkta Pearl Harbor baskınından birkaç saat sonra Kanada, Japonya'ya savaş ilan etti. Kanada birlikleri Avrupa'da çeşitli cephelerde ve Büyük Okyanus'ta savaştı. II. Dünya Savaşı'nın Kanada açısından en önemli sonucu, ekonomisinin hızla gelişmesi, Müttefikler'e gönderdiği hammadde, gıda ve sanayi ürünleriyle ülkenin zenginleşmesidir.
Kanada, 1945'te San Fransisco'da toplanan Birleşmiş Milletler Konferansı'nda kurucu üyeler arasında yer aldı. 1949'da NATO'ya (Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü'ne) girdi.
Kanada ekonomisi 1945-57 arasında sürekli bir büyüme gösterdi. Toplumsal refah programlarına daha fazla kaynak ayrıldı ve devletin eğitime verdiği destek arttı. Ülkeye gelen göçmen sayısında da büyük artış oldu. 1945-56 arasında 1 milyonun üzerinde göçmen Kanada'ya yerleşti.
1957-61 arasında ise Kanada ekonomisi bir durgunluk dönemine girdi. Bu durgunluk özellikle tarım bölgelerini etkiledi. 1959'da St. Lawrence Suyolu'nun 1957'de 22 yıllık Liberal Parti yönetimi yerini John Diefenbaker önderliğindeki Muhafazakârlara bıraktı. Lester Pearson önderliğindeki Liberaller, 1963'te yeniden iktidara geldi. Bu dönemde en önemli iç sorun Kanada Birliği'nin korunması oldu. Fransızca konuşulan Ouebec'te ayrılıkçı bir grup güçlendi. Fransız kökenli Kanadalılar hükümetin kendilerine adaletli davranmadığı düşüncesindey-diler. Ayrılıkçılar Pierre Trudeau'nun 1968' de başbakan olmasından sonra da çalışmalarını sürdürdüler. 1976'da Rene Levesque'nin ayrılıkçı partisi Ouebec'te yönetime geldi. Ne var ki, 1984'te Ouebec, bu partiye, dolayısıyla da ayrılıkçılara karşı oy kullandı. Aynı yıl yapılan seçimlerle, Ouebec'ten Birleşik Kanada yanlısı muhafazakâr Brian Mulroney başbakan oldu. 1988'de ABD ile ticaretin serbestleştirilmesi tartışmaları nedeniyle yapılan erken seçimde Muironey ve ekibi yeniden seçildi. 1 Ocak 1989'dan başlayarak ABD ile Kanada arasındaki tüm ticari kısıtlamalar ve gümrükler kaldırıldı.
Yürürlükteki federal sistemin geleceği son yıllarda Kanada'da gündemdeki en önemli konuydu. 1987'de hazırlanan Meech Lake Sözleşmesi, İngilizce konuşan Kanadalılar arasında Fransızca konuşan Ouebeclilerin "ayrı bir toplum" olarak konumunu güçlendirmeye yönelik çeşitli anayasa değişikliklerini öngörüyordu. Quebec, sözleşmenin öbür eyaletler tarafından da onaylanması durumunda, 1982'de Başbakan Pierre Trudeau ve öteki dokuz eyaletin çabalarıyla değiştirilen anayasayı onaylamayı kabul ediyordu. Sözleşmenin geçerli olması için Haziran 1990'a değin feda-ral parlamento ile 10 eyalet tarafından onaylanması gerekiyordu. Uzun tartışmalardan sonra süre doldu ve sözleşme geçerlik kazanamadı. Bu, Ouebec'te büyük tepki yarattı. Bağımsız Quebec hedefi gittikçe daha fazla destek kazandı. Politikasını Ouebec'le uzlaşma üzerine kurmuş olan Başbakan Brian Mulroney'nin saygınlığı da sarsıldı.
Başbakan Mulroney ile eyalet başbakanları ve yerel önderler Ağustos 1992'da Prens Edward Adası"ndaki Charlottetown kentinde bir araya gelerek anayasa değişiklikleri konusunda yeni bir öneri paketi hazırladılar. Ekim ayında halkoylamasına sunulan öneri, ülkeyi oluşturan 12 eyalet ile bağlı toprakların yedisinde reddedildi. Bu durum, ülkedeki federal sistemin geleceği konusunda ciddi kuşkulara yol açtı.
Son yıllarda Kanada ekonomisinde yavaş da olsa bir canlanma görüldü. Enflasyon ve faiz oranları düştü. Uzun görüşmelerden sonra, Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve Meksika arasında bir serbest ticaret bölgesi oluşturmayı amaçlayan Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması Ağustos 1992'de imzalandı. Bazı eyaletler ile işçi sendikaları, serbest ticaret bölgesinin ücretlerin düşük olduğu Meksika'nın işine yarayacağı görüşüyle, anlaşmaya karşı çıkıyorlardı. 
