Kerkede (Hibiscus sabdariffa)

Kerkede (Hibiscus sabdariffa), Karabamya ya da Hibisküs; ebegümecigiller (Malvaceae) ailesinden bitki. Lifleri sak elyafı grubundandır. Kerkede, olasılıkla Batı Afrika kökenli bir bitki olup, elyafı için üretilen Hibiscus sabdariffa var. altissima ve yenebilir çiçek dış örtüleri (calix) için yetiştirilen Hibiscus sabdariffa var. sabdariffa iki alt taksonu bulunur. Batı Hint Adaları'nda 16. yüzyılın başlarından beri kaydedilen bu bitkinin 17. yüzyıla gelindiğinde Asya'da da yetiştirilmekte olduğu bilinmektedir. Flemenk-Doğu Hint Adaları'nda (günümüzde Endonezya) bitkinin devlet teşvikiyle yaygın ziraatine 1920lerde şeker çuvalı imalatında kullanılmak üzere elyaf elde edilmek için başlanmıştır.

Kerkede, çok yıllık bir bitki olmasına rağmen yıllık hasatla tohumdan üretilir. Killi, geçirgen toprakları ve aslen tropik iklimleri tercih eder. Büyüme evresinde, ortalama 2,5 desimetrelik aylık yağış ister. Sap ve yaprak rengi koyu yeşille kızılımtırak arasında değişir, yaprakları üç ila beş boğumlu, 8 ila 15 santimetre uzunluğundadır; çiçekleri kremsi beyaz ya da soluk sarı renkte olup 8 ila 10 santimetre çapındadır. Çanak dibinde 1,5-2 santimetre çapında, çanak ucunda 3-3,5 santimetre çap kesbeden çiçek dış örtüsü, her birinin dibinde koyu kırmızı bir leke bulunan etli çanak yapraklardan oluşur.

Liflik türlerin tohumları sık ekilir, az dallanan, 3 ilâ 5 metre yüksekliğe ulaşan ağaççıklar verirler. Tomurcuklanma başladığında kesilen saplar, havuzlamaya tabi tutulup döğülerek ya da kabukları soyularak lifleri çıkarılır. Bazı bölgelerde havuzlama süresi, yalnız kabuğu ve kabuğa yapışık lifleri işleyereyek çabuklaştırılmaktadır. Meyve bitkileri ise daha aralık ekilir, daha kısa ve çok dallı olurlar. Çiçekler, dış çanak dolgun ve etli hâle gelince toplanır.

1-1,5 metre boyundaki lif telleri, bireysel lif hücrelerinden oluşur. Kerkede elyafı parlaktır, rengi kremsi beyazdan gümüşi beyaza değişir; orta kuvvette bir liftir. Genellikle jüt lifleriyle harmanlanarak çuval bezi ve sicim yapımında kullanılır. Hindistan, Java ve Filipinler önde gelen kerkede elyafı üreticileridir. Çanak yaprak ihracatında ise Çin ve Tayland global ihracat hacminin büyük bölümünü elinde tutmaktadır.

Çoğu tropik iklim bölgesinde, Hibiscus sabdariffa var. altissima'nın kırmızı, ekşimtırak çiçek çanakları yerel içecek, salça, reçel, konserve ve baharatlı turşu yapımında kullanılır; yaprak ve bitki sapları salata ya da pişmiş sebze olarak tüketilir ve acılı yemekleri baharatlandırmaya yarar. Afrika'da yağlı tohumları yenir; Sahara altı tarihi Sudan bölgesinde bitki çayı olarak tüketilir. Batı ülkelerinde bitki çayı olarak tüketilmesi yakın zamanda yaygınlaşmıştır.

Vikipedi

MsXLabs Üye Girişi