Serv Barış Antlaşması

Birinci Dünya Harbi sonrasındaki antlaşmalardandır. Osmanlı Devleti ile İngiltere, Fransa, İtalya ve Yunanistan arasında 10 Ağustos 1920 tarihinde Fransa’nın başşehri Paris'in Sevres kasabasında imzalandı. Osmanlı Sultani Vahideddin Hân (1918-1922) ile İngiliz, Fransız ve İtalyan parlamentoları tarafından tasdik edilmediğinden hükümsüz kalmıştır. Yunanistan tek taraflı kabul edip, yürürlüğe koymak istediyse de, ordusu 9 Eylül 1922'de İzmir’den Ege Denizine dökülünce arzusundan vazgeçmek zorunda kaldı.

Sevr Antlaşması, 10 Nisan 1915 tarihinde Londra' da Rusya-İngiltere-Fransa Gizli Antlaşması’na göre, Türkiye'nin paylaşılması esasına dayanıyordu. Fakat Sevr'de, Bolşevik İhtilâlı, iç harp ve çarlığı destekleyen Avrupalı kuvvetlerle uğraşan Sovyet Rusya dışarıda bırakıldı. Sovyet Rusya dışarıda bırakılınca, önceki gizli antlaşmalarda Rusya’nın payına düsen topraklar yeniden paylaşıldı. Londra Antlaşması’nda Rusya'ya verilen Türk Boğazlarının, Sevr öncesi tertiplerle İngiltere-Fransa, İtalya kontrolünde tutulması kararlaştırıldı. İtilâf devletlerinin hazırladıkları antlaşma metnini Paris'te 11 Mayıs 1920 tarihinde Osmanlı Devleti temsilcisi eski sadrazam A. Tevfik Pasa okuyunca “İstiklâlimize aykırıdır” diyerek imzalamadı.

Tevfik Pasa, antlaşma metnine itiraz cevabi yazıp, İstanbul’a döndü. Osmanlı mebusları, İstanbul’un işgalinden sonra bir kısmı yakalanıp, Malta'ya sürülmesi, bir kısmı da Anadolu'da Millî Mücadele’ye katıldığından antlaşma metni Mebuslar Meclisi’nden geçemiyordu. Sultan Vahideddin Hân, antlaşma metnini Türk İstiklâline aykırı bulduğundan, Mebuslar Meclisi'nden geçmediğini dünya kamuoyuna ilân edip, bütün baskılara rağmen tasdik etmedi. Yunanistan Meclisi, Sevr Antlaşması’nı tasdik edip, yürürlüğe koymağa kalkıştı. Bunun üzerine besinci defa sadrazamlığa getirilen Damad Ferid Paşa; ayandan Hadi Pasa, filozof Rıza Tevfik ve Bern elçisi R. Halis Beyler ile Paris'e gidip, Sevr Antlaşması’nı imzaladı. Sevr Antlaşması Osmanlı Sultanı Vahideddin Hân ile İngiliz-Fransız-İtalyan parlamentolarınca tasdik edilmediğinden, dört yüz otuz üç madde ve on iki bölümün (ölü-doğan) hükümleri şunlardı:

1. İstanbul ile Boğazları’nı ve Marmara’nın Anadolu kıyılarının tahkim edilmemesi ve buraların Karma Boğazlar Komisyonunca kontrolü;
2. Suriye ve Lübnan'in Fransızlara; Arabistan, Yemen, Irak, Filistin'in İngiltere’ye yine Mısır, Sudan ve Kıbrıs’ın İngiliz idaresine; Fas ve Tunus'un Fransa'ya bırakılması;
3. İzmir/Aydin vilâyeti ile Çatalca'dan batıya Doğu Trakya ve İmroz/Gökçeada ile Bozcaada dâhil Yunanlılara;
4. Rize, Trabzon, Gümüşhane, Artvin, Kars, Ağrı, Van, Bitlis, Muş, Bingöl, Erzincan ve Erzurum'un Ermenilere;
5. Muğla ve Antalya’nın İtalya’ya verilip, Konya, Göller Bölgesi, Afyon ve Bursa'ya kadarki yerlerde de himaye hakkı tanınması;
6. Kapitülasyonların her devlete tanınması;
7. Osmanlı devlet borçlarının ödenmesini ihtiva ediyordu.